Angelika Palli
 | |
| Imię i nazwisko | Angeliki Palli Bartolommei |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 22 listopada 1798 |
| Data i miejsce śmierci | 6 marca 1875 |
| Narodowość | Greczynka |
| Język | |
| Dziedzina sztuki | literatura |
| Epoka | Oświecenie |
Angelika Palli (Αγγελική Πάλλη), Angelika Palli Bartolommei, ps. Zelmira, Nuova Saffo (ur. 22 listopada 1798 w Livorno, zm. 6 marca 1875 w Livorno) – grecka poetka, pisarka i tłumaczka, intelektualistka, emancypantka, działaczka i patriotka zaangażowana w walki niepodległościowe Grecji.
Życiorys
Była córką zamożnego greckiego konsula[a] i dyrektora greckiej szkoły[2], Panajotisa Pallisa, z pochodzenia Epiroty. Matka, Dorotea Di Giorgio[1] również była Greczynką i wywodziła się ze Sparty. Urodziła się w toskańskim Livorno, gdzie dorastała w społeczności greckiej. W wieku 20 lat była jedną z najlepiej wykształconych kobiet w swym otoczeniu[3][4]. Mówiła po grecku, francusku i włosku, pisała tragedie, dramaty, opowiadania, powieści romantyczne i wiersze. Swą wczesną twórczość podpisywała pseudonimem „Nuova Saffo”[3]. W swoim domu prowadziła popularny salon literacki, przyciągający ówczesnych intelektualistów, takich jak Ugo Foscolo, lord Byron, Alessandro Manzoni, Andreas Kalwos, Alphonse de Lamartine, Giovanni Battista Niccolini, Giuseppe Mazzini i Firmin Didot[3].
W 1814 roku napisała pierwszą tragedię Tieste, w 1819 roku została członkiem Accademia Labronica, przyjmując imię Zelmira i nadal organizując u siebie salonowe spotkania literackie[5].
Kiedy Grecy podjęli walkę o niepodległość, Palli skupiła zainteresowania na ich sprawach, zamieniając swój salon literacki w ośrodek zbiórki pieniędzy i organizowania pomocy dla walczących rodaków. Wojna z osmańskimi Turkami stała się też ważnym motywem w jej twórczości. Przez cały czas finansowo wspierała walkę z Turkami, jak również zabiegała o poparcie dążeń Greków wśród wysoko postawionych przyjaciół[6]. W 1823 roku opublikowała inspirowane heroiczną walką Suliotów wiersze Odes were, przetłumaczone w następnym roku na francuski i rozpowszechnione przez jej przyjaciela Firmina Didota wśród sympatyzujących z Grekami filhellenów[7].
W 1824 roku jako jedyną kobietę zaproszono ją do literackiego gabinetu naukowego, stworzonego przez Giovan Pietro Vieusseux, który goszcząc Palli w Paryżu zachęcił ją do współpracy w redagowaniu „Antologii” – czasopisma literacko-politycznego, zainicjowanego w styczniu 1821 roku (czemu odmówiła jako zbyt zaangażowana w działania niepodległościowe Greków)[5]. W 1827 roku opublikowała swą pierwszą napisaną po włosku powieść – Allessio ossia gli ultimi giorni di Psarra, przyjętą z entuzjazmem. Poświęciła ją tragicznym wydarzeniom 5 lipca 1824 roku, gdy tureckie wojska sułtańskie dokonały masakry na ludności wyspy Psara, w której zginęło ok. 7 tysięcy Greków[7].
Pod koniec lat 20. zakochała się w młodszym o dwanaście lat włoskim polityku pochodzącym z bogatej rodziny korsykańskiej – Giovan Paolo Bartolommei, który był zagorzałym patriotą[8]. Jego rodzice będący katolikami, stanowczo sprzeciwiali się zaręczynom ze względu na młody wiek 19-letniego syna i prawosławne wyznanie 31-letniej Angeliki, a także ich gorszące jej społeczne zaangażowanie. Wówczas oboje zdecydowali się uciec, najpierw do Rzymu, dla uzyskania specjalnej dyspensy od papieża Grzegorza XVI[2], a potem na Korfu, gdzie zawarli związek małżeński w obrządku katolickim w sierpniu 1831 roku[1]. W 1832 roku Angelika urodziła syna Luciano[5].
W tamtym okresie Palli tworzyła przede wszystkim prozę i nowele o tematyce społecznej i pedagogicznej, podejmując współpracę z gazetami o umiarkowanych poglądach politycznych, takimi jak „La Viola del Pensiero”. W latach bezpośrednio poprzedzających wojnę o niepodległość pisała wiersze (w większości niepublikowane) oraz historyczne historie sentymentalne, zebrane w tomie zatytułowanym Racconti[5] (wydanym dopiero po jej śmierci w 1876)[1].
Kontynuując działalność polityczną, w 1847 roku zajmowała się organizacją toskańskich milicji ochotniczych, a w następnym roku zaczęła współpracować z florencką gazetą „La Patria”. Wkrótce jednak dołączyła do męża i nastoletniego syna, którzy wyjechali do Lombardii z batalionem ochotników. W 1849 roku powróciła do Livorno[5]. W 1851 roku opublikowała skierowany do młodych matek esej Discorso di una donna alle giovani maritote del suo paese[9][4]. Tłumaczyła też na język włoski utwory Williama Szekspira, Victora Hugo oraz poetów francuskich i greckich[4].
Pobyt w Turynie i powrót do Livorno
Na początku lat 50. wyjechała do Turynu, podążając za mężem znajdującym się na wygnaniu. W dzielnicy Zecca otworzyła salon, w którym przyjmowała innych wygnańców i intelektualistów: Terenzio Mamiani, Giovanni Prati i Francesco De Sanctis[10]. W 1853 roku zmarł jej mąż. W 1855 roku opublikowała Le confessioni di un còrso, w następnym roku napisała powieść Cenni sopra Livorno e i suoi contorni, w której opisywała swe miasto, z nawiązaniami do jego historii i kultury. Podczas pobytu w Turynie zaczęła współpracować z wydawanym w Livorno artystycznym tygodnikiem literacko-teatralnym „L'Euterpe”.
Po śmierci Giovan Paola borykała się z trudnościami finansowymi, dlatego w 1857 roku wróciła do rodzinnego miasta i utrzymywała się dając prywatne lekcje. 1 stycznia 1859 roku rozpoczęła wydawanie tygodnika liberalno-literackiego „Il Romito” aż do lipca 1861 roku, do czasu proklamowania Królestwa Włoch. W piśmie obok wiadomości artystyczno-literackich pojawiały się artykuły polityczne o wyraźnej orientacji propiemonckiej i procavouryjskiej. Współpracował z nią De Sanctis, który w 1861 roku został wybrany na posła do parlamentu i został ministrem edukacji. Do niego zwróciła się Angelica w 1861 r. z zamiarem założenia szkoły dla dziewcząt w Livorno inspirowanej pedagogicznymi pomysłami jej przyjaciela Enrico Mayera[10].
Około 1864 roku napisała dramat liryczny Corinna, w 1868 powieści: Ulrico e Elfrida i Il gobbo di Santa Fiora. W ostatnim dziesięcioleciu życia zajmowała się głównie problematyką dydaktyczno-pedagogiczną, zwracając szczególną uwagę na problemy związane z edukacją kobiet. W latach 1872–1875 tworzyła Componimenti drammatici, gdzie opisała życie Dantego na dworze Scala, Lello – o historii XVIII-wiecznego rycerza oraz powieść Spiro. Jej ostatni utwór Epiro e Thessalia to patriotyczny sonet, w którym wyraziła głęboką miłość i przywiązanie do ojczyzny, w której nigdy nie była, lecz traktowała jak własną[4].
Angelica Palli zmarła w Livorno 6 marca 1875 roku. Jej szczątki spoczywają na tamtejszym greckim cmentarzu przy Via Mastacchi.
W latach 70. na strychu wiejskiej posiadłości w Valle Benedetta (na zboczach Poggio Lecceta, niedaleko Livorno) odnaleziono skrzynię z dawnymi dokumentami, wśród których znajdowały się także listy Angeliki Palli[2].
Wybór utworów
- Tieste, 1814
- Saffo, 1823
- Poesie, 1824
- Allessio ossia gli ultimi giorni di Psarra, 1827
- Buondelmonte Buondelmonti, 1828
- Euphrosine, 1829
- Ruggieri degli Ubaldini, 1851
- Corinna, 1864
- Le confessioni di un còrso
- Cenni sopra Livorno e i suoi contorni
- Ulrico e Elfrida, 1868
- Il gobbo di Santa Fiora, 1868
- Componimenti drammatici,1872-1875
- Lello, 1872-1875
- Spiro, 1872-1875
- Epiro e Thessalia, 1875
- Racconti, 1876
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b c d Pier Filippo Flores: Angelica Palli Bartolommei. Liber Libe. [dostęp 2019-04-25]. (wł.).
- ↑ a b c Patrizia Poli: Angelica Palli. Livorno Magazine. [dostęp 2019-04-25]. (wł.).
- ↑ a b c Faure 1997 ↓, s. 244.
- ↑ a b c d Hendry 1982 ↓, s. 444.
- ↑ a b c d e Palli Bartolommei Angelica. SIUSA - Sistema Informativo Unificato per le Soprintendenze Archivistiche. [dostęp 2019-04-25]. (wł.).
- ↑ Faure 1997 ↓, s. 245.
- ↑ a b Faure 1997 ↓, s. 247.
- ↑ BARTOLOMMEI, Giampaolo. Treccani. [dostęp 2019-04-25]. (wł.).
- ↑ Olsen 1994 ↓, s. 127.
- ↑ a b Angelica Palli. Angelicapalli.blogspot.com. [dostęp 2019-04-25]. (wł.).
Bibliografia
- Christine Fauré: Political and Historical Encyclopedia of Women. London: Routledge, 1997.
- Kirstin Olsen: Chronology of Women's History. Westport: Greenwood, 1994, seria: Culture.
- Maggy Hendry, Jenny Uglow: The Palgrave Macmillan Dictionary of Women's Biography. New York: Palgrave Macmillan, 1982.
- Beatrice Manetti: Carte di donne nei fondi manoscritti della Biblioteca Nazionale Centrale di Firenze. Firenze: Biblioteca Nazionale Centrale di Firenze, 2005.
