Dom Florencki w Tarnowie

Dom Florencki w Tarnowie

nr rej. A-407 z 26 listopada 1977 r.[1]
Dom Florencki w Tarnowie w 2022 roku
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Tarnów
Adres	ul. Żydowska 20
Typ budynku	dom
Styl architektoniczny	renesans
Powierzchnia użytkowa	261 m²
Ukończenie budowy	II poł. XVI w.
Ważniejsze przebudowy	XIX w., XX w.
Właściciel	Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze
Położenie na mapie Tarnowa Dom Florencki w Tarnowie
Położenie na mapie Polski Dom Florencki w Tarnowie
Położenie na mapie województwa małopolskiego Dom Florencki w Tarnowie
50°00′47,138″N 20°59′25,098″E/50,013094 20,990305
Multimedia w Wikimedia Commons

Dom Florencki w Tarnowie – zabytkowy renesansowy budynek znajdujący się przy ul. Żydowskiej 20 w Tarnowie. Powstał w II poł. XVI wieku, a następnie był kilkukrotnie przebudowywany. Od 1960 lub 1962 roku mieści się w nim siedziba tarnowskiego oddziału PTTK.

Lokalizacja

Budynek położony jest u zbiegu ulic Fortecznej i Żydowskiej, pod adresem Żydowska nr 20, we wschodniej części tarnowskiej Starówki^[2][3]. Znajduje się przy dawnym murze miejskim i od strony wschodniej zamyka ul. Żydowską^[4].

Historia

Dom zwany „Florenckim” został wzniesiony w II połowie XVI wieku^[4][5]. Powstał przypuszczalnie w wyniku połączenia dwóch innych budynków przystawionych do muru obronnego^[2][6]. Jest najstarszym budynkiem przy ul. Żydowskiej, a jego nazwa pochodzi prawdopodobnie od Włochów, którzy w czasie jego budowy licznie przebywali w Tarnowie, pracując przy restaurowaniu miasta i zamku na Górze św. Marcina^[4].

Na temat najstarszych właścicieli domu nie ma wielu informacji^[4]. Wiadomo, że w XVII wieku, gdy wzmiankowano jego istnienie, przeszedł na własność żydowską^[2][6]. W 1814 roku budynek należał do Majera Taubenschlaga, a później, przed 1860 rokiem, jego właścicielem był Izaak Keller^[4]. W 1873 roku nieruchomość stała się własnością Salomona Kellera^[4].

Na początku XIX wieku, w wyniku rozbiórki obwarowań miejskich, kamienicę rozbudowano, dzięki czemu uzyskała drugi trakt, umiejscowiony w miejscu dawnej fosy^[4][6]. W jej konstrukcję wpasowano również resztki byłego muru miejskiego, który zaczął pełnić funkcję ściany międzytraktowej^[6]. W początkach XX wieku od strony północnej dobudowano także ryzalit, który mieścił klatkę schodową^[4]. W 1912 roku kamienica została zakupiona przez małżeństwo Vogelfangów, a w 1929 roku jej połowę sprzedano kolejnym współwłaścicielom: Aronowi Birnsteinowi i Chaji Birnstein oraz Idzie Singer^[4]. W latach 1931–1934 części nieruchomości będące własnością Idy Singer oraz Vogelfangów zostały przejęte przez Hindę Streim^[4].

W czasie II wojny światowej budynek znajdował się w rękach właścicieli do 1942 roku^[4]. Po zakończeniu wojny został przejęty przez Miejski Zarząd Budynków^[4]. Wiadomo, że pozostawał częściowo zamieszkany^[4]. W latach 50. XX wieku budowla była w bardzo złym stanie technicznym, w związku z czym w latach 1954–1956^[2][6] lub 1959–1962^[4] została gruntownie wyremontowana^[2][4]; w ramach remontu m.in. usunięto późniejsze dobudówki, zlikwidowano północną klatkę schodową, zmodernizowano wnętrza, odtworzono detal architektoniczny oraz wybito boczne wejście^[2][4][6]. Wówczas wybudowano również łuk oporowy łączący budynek z sąsiednią kamienicą^[4]. Od 1960 lub 1962 roku w budynku mieści się siedziba Oddziału Ziemi Tarnowskiej Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego^[2][6][7]. Na parterze umiejscowiona była kawiarnia^[2][6], prowadzony był w nim również teatrzyk „Florentynka”^[4].

W 1977 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych ówczesnego województwa tarnowskiego (nr rejestru A-407 z dnia 26 listopada 1977 roku)^[1]. W 1990 roku tarnowski oddział PTTK-u wystąpił o nabycie praw do nieruchomości w wyniku zasiedzenia; prawa te decyzją sądu otrzymał w 1993 roku^[4]. W 1997 roku wyremontowana została elewacja budowli^[4].

Architektura

Dom Florencki jest przykładem renesansowego (w najstarszych częściach^[4]) budynku mieszkalnego^[2][4][5]. Cechami charakterystycznymi budowli są nadwieszony na kroksztynach górny fragment ściany frontowej oraz połączenie murowaną arkadą, przechodzącą nad dawną ulicą podmurną, z sąsiednią kamienicą^[6].

Budowla jest piętrowa, z użytkowym poddaszem, podpiwniczona^[4][5]. Skonstruowano ją na planie nieregularnym, układ wnętrz jest dwutraktowy^[4][5]. Fundamenty budynku wykonano z cegły i kamienia z użyciem zaprawy wapienno-piaskowej. W strukturze budynku umiejscowiony jest mur obronny, który w dolnej części wzniesiono z kamienia, a wyżej z cegieł^[4][6]. Ściany w piwnicach są ceglane, wielokrotnie uzupełniane i przemurowywane, wybudowane z cegły ułożonej w różnorodnych wątkach^[4]. W piwnicach posadzkę wykonano z płyt kamiennych oraz betonowej wylewki^[4]. Do pomieszczeń piwnicznych prowadzi tunelowa klatka schodowa wybiegająca z holu budowli frontowej, z masywnymi, dwubiegowymi schodami, nakryta sklepieniem kolebkowym^[4]. Piwnice położne pod oficyną w części zachodniej znajdują się na niższym poziomie^[4].

Ściany kamienicy zbudowane zostały z cegły pełnej czerwonej na wapienno-piaskowej zaprawie. Tynki ścian wewnętrznych są wapienne, a elewacji cementowo-wapienne^[4]. Elewacja fasady tynkowana jest gładko, zaakcentowana rzędem kamiennych kroksztynów-wsporników, pomiędzy którymi znajdują się półkoliste, małe arkady. Nad arkadami umiejscowiona jest także ozdobna, wyprofilowana w okładzinie listwa, a pod okapem dachu gzyms podokapowy^[4]. Na fasadzie umieszczone są również ozdobne okucia^[4]. Elewacje pozostałych ścian nie mają szczególnych detali architektonicznych, tynkowane są gładko^[4].

Otwory drzwiowe są w domu prostokątne, posiadają stolarkę płycinową, stylizowaną^[4]. Są jednoskrzydłowe, mocowane w futrynkach skrzynkowych^[4]. W budynku zlokalizowane są także drzwi metalowe, z ozdobnymi okuciami^[4].

W elewacji frontowej budynku znajdują się małe, prostokątne otwory okienne, nieposiadające obramowań, których stolarka okienna jest dwuskrzydłowa, podwójna, sześciopolowa^[4]. Okna na parterze są tam chronione ozdobnymi kratami^[4]. We wschodniej części budowli umiejscowione są natomiast większe, prostokątne okna, również będące dwuskrzydłowymi, podwójnymi i sześciopolowymi^[4]. Otwory okienne znajdujące się na poddaszu oficyny są małe, jednoskrzydłowe, ustawione w rzędzie^[4]. W facjatkach okna także są małe, ale czteropolowe, dwu i trójskrzydłowe^[4]. Pozostałe znajdujące się w budowli okna są prostokątne i posiadają stolarkę okienną jednakową z zastosowaną w elewacji frontowej^[4].

Podłogi w budowli wykonano z płytek bądź parkietu. Komunikację pomiędzy kondygnacjami stanowi klatka schodowa, w której umieszczone są dwubiegowe, drewniane schody osadzone na masywnych dźwigarach^[4]. Pomieszczenia dwóch wyższych kondygnacji i piwnic mają sklepienia kolebkowe z lunetami^[4][5][8], natomiast pomieszczenia poddasza mają stropy drewniane. Więźba dachowa jest krokwiowo-płatwiowa, wykonana z drewna^[4]. Nad połacią frontową znajduje się dach dwuspadowy, nad północną trójspadowy, a nad oficyną dach pulpitowy; pokryte są one dachówką ceramiczną^[4][5]. W jego zachodniej części umiejscowione są facjatki nakryte dwuspadowymi daszkami^[4].

Dom ma powierzchnię użytkową wynoszącą 261 m², a jego kubatura liczy około 2750 m³^[4]. Wyposażony jest w centralne ogrzewanie z sieci miejskiej oraz instalację wodnokanalizacyjną, gazową i elektryczną^[4]. Położony jest na dwóch działkach siedliskowych^[4].

Galeria

Przypisy