Góra Świętej Doroty

Ten artykuł od 2009-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Góra Świętej Doroty

Góra Świętej Doroty, widok z Sośniej Góry (2018)
Państwo	Polska
Położenie	Wyżyna Katowicka
Wysokość	382 m n.p.m.
Położenie na mapie Będzina Góra Świętej Doroty
Położenie na mapie Polski Góra Świętej Doroty
Położenie na mapie województwa śląskiego Góra Świętej Doroty
Położenie na mapie powiatu będzińskiego Góra Świętej Doroty
50°21′05″N 19°05′55″E/50,351389 19,098611
Multimedia w Wikimedia Commons

Góra Świętej Doroty^[1] (rzadziej Wzgórze Doroty, pot. Dorotka^[1]) – wzgórze o wysokości 382 m n.p.m.^[1][2] na Wyżynie Katowickiej, położone w woj. śląskim, na terenie miasta Będzin, dzielnicy Grodziec, najwyższe wzniesienie Będzina^[3] i Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego^[4].

W mowie potocznej znane są też inne nazwy i określenia nadawane temu wzgórzu: „Złota Góra”, „Zagłębiowska Jasna Góra”, „Zagłębiowski Olimp”, góra „Tabor” oraz Wzgórze Przemienienia Pańskiego (do XVII w.)

Geologia

Góra Świętej Doroty to ostaniec^[2], stanowi pozostałość progu środkowotriasowego, podobnie jak Góra Gołonoska w Dąbrowie Górniczej^[5] (335 m n.p.m.)^[4][2]. Wysokość względna progu w jej obrębie to 90 m^[6], natomiast wielkość zrzutu uskoku będzińskiego u stóp wzniesienia wynosi od 150 do 200 m^[7]. Szczyt pokrywa warstwa wapienia^[8]. Na wschodnich stokach wzgórza zaczyna się krótka i wąska rynna, która uchodzi do doliny pra-Przemszy w Gzichowie^[9]. Wzgórze osiadło na skutek szkód górniczych^[10].

Historia

Historia tego miejsca sięga czasów kultury łużyckiej (XIV-III w. p.n.e.), kiedy to na wzgórzu znajdowała się osada mieszkalna i pogańskie miejsce kultu^[11]. Udokumentowano grodzisko na wzgórzu pochodzące z wczesnego średniowiecza^[12].

Wzniesienie jest częściowo zabudowane, zwłaszcza od strony południowo-zachodniej (od strony dawnej cementowni). Na szczycie wzgórza usytuowany jest zabytkowy kościółek pw. św. Doroty z 1635 roku.

Grodzisko

Według legend dotyczących początków miejscowości, na wzgórzu Dorota istniało grodzisko. W czasach pogańskich miało być siedzibą jakiegoś władcy panującego nad krainą leżącą pomiędzy Przemszą a Brynicą. Pośrodku grodziska miała stać świątynia, gdzie znajdowały się białe kapłanki pod opieką starca, kapłana. Tutaj zbierała się cała starszyzna na narady, tutaj gromadził się lud na doroczne uroczystości i tu szukał schronienia ze swym dobytkiem, gdy zagrażał najazd wroga. w razie niebezpieczeństwa palono w sąsiedztwie grodziska stos, na znak trwogi. Grodzisko, prehistoryczne miejsce obronne, ubezpieczone było wysokim wałem, usypane z ziemi i otoczone głęboką fosą, być może z rzeki Przemszy lub Brynicy. Według zapisu w kronice gminy Grodziec z 1934 r., można spostrzec ślady wału ziemnego, otaczającego plac w formie owalnej. Plac w stosunku do wału jest kotliną – szerszą w zachodniej stronie, węższą we wschodniej. Konfiguracja wałów wskazywałaby, że są to ślady legendarnego grodziska. Grodzisko było swego rodzaju strażnicą nad całą okolicą pokrytą gęstymi borami i lasem. Strzegła ona jedynej wówczas drogi, jaką stanowiły nurty zasobnej niegdyś w wodę Przemszy. Wykopaliska znalezione u stóp wzgórza, potwierdzają tę hipotezę.

Ochrona przyrody i turystyka

Część wzgórza (bez części szczytowej) oraz jego okolice objęte są ochroną jako Obszar Chronionego Krajobrazu „Wzgórze Doroty”, powołany w 1993 r. Planuje się powiększenie tego obszaru o część szczytową wzgórza^[13]. Walorami przyrodniczymi są dobrze wykształcone zarośla śródpolne, tzw. czyżnie, oraz pozostałości muraw kserotermicznych. W drzewostanie dominują brzozy brodawkowate, robinie akacjowe, buki, dęby, jesiony, klony.

Prowadzi tu turystyczny Szlak Husarii Polskiej (czerwony) (pomija jednak źródełko z kapliczką usytuowane na terenach rolnych). W latach przed II wojną światową licznie wędrowali tu harcerze zagłębiowscy, a w ruinach kościoła składali przyrzeczenie harcerskie. Przez wzgórze przechodzi też europejski szlak Via Regia.

Galeria

Zobacz też

• Legendy Grodźca

Przypisy

Bibliografia

• Sylwia Gilewska: Rzeźba progu środkowotriasowego w okolicy Będzina. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1963.
• Góra św. Doroty w Encyklopedii Zagłębia Dąbrowskiego