Gabriele D’Annunzio

Data i miejsce urodzenia

12 marca 1863
Pescara, Włochy

Data i miejsce śmierci

1 marca 1938
Gardone Riviera

Przyczyna śmierci

zawał serca

Zawód, zajęcie

poeta, dramaturg i prozaik

Narodowość

Włoch

Multimedia w Wikimedia Commons

Teksty w Wikiźródłach

Gabriele Michele Raffaele Ugo D’Annunzio (ur. 12 marca 1863 w Pescarze, zm. 1 marca 1938 w Gardone Riviera) – włoski lotnik wojskowy, poeta, dramaturg, prozaik oraz skrajnie prawicowy polityk^[1]. Znany zwłaszcza dzięki bestsellerowej powieści z 1894 Triumf śmierci. Często opisywany jako Jan Chrzciciel włoskiego faszyzmu^[2].

Życiorys

Ojciec Gabriela zmienił nazwisko z Rapagnetta na D’Annunzio. Przyszły pisarz uczył się w Toskanii. Zadebiutował w 1879 tomikiem Primo Vere nawiązującym do klasycyzmu. Wsławił się brawurą, walcząc jako lotnik w czasie I wojny światowej. Pomimo sprzeciwu rodziny, poślubił księżniczkę Marię Hardouin di Gallese. Biografowie uważali jednak Elvirę Natalię Fraternali (w jego twórczości i korespondencji występująca jako Barbara Leoni lub Barbarella, żona hrabiego Leoni) za „jedyną miłość w życiu poety”^[3]. Jej osoby dotyczy część jego twórczości (Niezwyciężona, Triumf śmierci).

W swoich utworach wyrażał panteistyczną radość życia; jego twórczość przesiąknięta jest egotyzmem. Zdaniem Jana Tomkowskiego włoski odpowiednik Przybyszewskiego^[4]. Wpływ na jego twórczość wywarła filozofia Artura Schopenhauera i Friedricha Nietzschego. Interesował się również literaturą Dostojewskiego i Tołstoja, nie odnajdując jednak pełnego dla niej zrozumienia.

Podczas I wojny światowej służył w lotnictwie włoskim, m.in. latał na ciężkich bombowcach Caproni Ca.3, uczestnicząc w nalotach na bazy marynarki w Puli i Kotorze w sierpniu 1917^[5]. W 1918 roku był inicjatorem propagandowego lotu nad Wiedniem podczas którego zrzucono na miasto ulotki^[6]. Gabriele D’Annunzio często jest uważany za jednego z prekursorów włoskiego faszyzmu. Benito Mussolini zaczerpnął wiele z jego myśli, m.in. koncepcję wskrzeszenia Imperium Romanum. 12 września 1919 roku D’Annunzio na czele oddziałów ochotniczych dokonał zajęcia Fiume (obecnie Rijeka), co spowodowało wycofanie sprzymierzonych oddziałów francusko-brytyjsko-amerykańskich i proklamowanie Regencji Carnaro. D’Annunzio utrzymał się w mieście do 30 grudnia 1920 roku, pragnąc aby przyłączono Dalmację do Włoch^[7].

W latach 1919–20 D'Annunzio, jako zdobywca Fiume i de facto dyktator Carnaro, zyskał na popularności. Ogłaszając Fiume "Republiką Carnaro", a siebie – "Duce", D'Annunzio stworzył publiczną teatralność i rytuały, które później Mussolini uczynił własnymi: codzienne agresywne przemówienia z balkonu, całą choreografię ceremonii i parad z mnóstwem mundurów (w tym czarne koszule), "rzymski salut" z wyciągniętą ręką i okrzykiem wojennym "Eia, eia, alalà". Był pomysłodawcą marszu na Rzym. Przyjmując wiele z manier Comandante, Mussolini zdołał przyciągnąć do swojego ruchu wielu weteranów z Fiume.^[8]^[9]

15 sierpnia 1922 były premier Włoch Francesco Saverio Nitti, D’Annunzio i Mussolini mieli spotkać się na rozmowach w Rzymie. 13 sierpnia Mussolini wysłał samochód z kierowcą do willi D’Annunzia w Gardone. Do podróży jednak nie doszło. D’Annunzio wypadł z okna swojego domu i z licznymi urazami czaszki trafił do szpitala. Nie pamiętał wypadku, ale do końca życia odczuwał jego skutki. Pozostaje tajemnicą, czy była to próba zabójstwa. Dwa i pół miesiąca później ruch faszystowski dokonał zamachu stanu, a Mussolini przejął pełnię władzy we Włoszech^[10]. W późniejszym okresie drogi D’Annunzia i Mussoliniego rozeszły się, wskutek zdecydowanego sprzeciwu D’Annunzia wobec sojuszu Włoch z III Rzeszą.

Zmarł 1 marca 1938 na zawał serca w Gardone Riviera^[11]^[12].

Twórczość

1879 – Primo Vere (debiutancki tomik poezji)
Powieści spod znaku Róży
- 1889 – Rozkosz (Il Piacere, zamieszczona na indeksie ksiąg zakazanych)
- 1894 – Triumf śmierci (Trionfo della morte)
- 1892 – Niewinne (L’innocente)
1891 – Giovanni Episcopo
1895 – Dziewice wśród skał (Le Vergini delle Rocce)
1900 – Ogień (Il fuoco); wydanie polskie 1901, tłum. Wilhelmina Zyndram-Kościałkowska^[13]
1900 – Elegie romane (poezje)
1882 – Dziewicza ziemia (La Terra vergine)
Powieści spod znaku Lilii
Powieści spod znaku Owocu Granatu
Niezwyciężona (L’Invincibile)
Gioconda – poezje
Deszcz w sosnowym lesie
Pochwały nieba, morza, ziemi i bohaterów
List do Dalmatów

Przypisy

↑ P. Davies, D. Lynch, Fascism and the Far Right, 2002, s. 36
↑ Michael Arthur Ledeen: THE FIRST DUCE D'Annunzio at Fiume. The Johns Hopkins University Press ∙ Baltimore ∙ London, 1977, s. vii. (ang.).
↑ Ze wstępu do Triumfu śmierci, Stanisław Kasprzysiak, Wydawnictwo Czytelnik, 1976.
↑ J. Tomkowski, Młoda Polska, Warszawa 2001, s. 25.
↑ Gregory Alegi: Caproni Ca.3. Berkhamsted: Albatros Productions, 1999, seria: Windsock Datafile. no.78. ISBN 1-902207-17-3. (ang.). s.3, 12
↑ Monument ku czci własnej [online] [dostęp 2018-04-09] (pol.).
↑ J.Sondel-Cedarmas, GABRIELE D’ANNUNZIO u źródeł ideologicznych włoskiego faszyzmu, Universitas, s. 135-173, ISBN 97883-242-0844-9 [dostęp 2019-01-05] .
↑ John Whittam: Mussolini and The Cult of the Leader. University of Bristol, 1998-03. [dostęp 2023-10-29]. (ang.).
↑ Robert O. Paxton: The Anatomy of Fascism. Random House, Inc., 2005, s. 59–60. ISBN 978-1-4000-4094-0. (ang.).
↑ Paweł Łepkowski: Mit „marszu na Rzym”. rp.pl, 2023-10-26. [dostęp 2023-10-27]. (pol.).
↑ Zgon Gabriela D’Annunzio. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 49 z 3 marca 1938.
↑ Italia w żałobie po zgonie poety-żołnierza. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 50 z 4 marca 1938.
↑ Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny. T. Tom drugi I–Me. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2001, s. 221. ISBN 83-02-08101-9.