Językoznawstwo porównawcze

Ten artykuł od 2019-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Językoznawstwo porównawcze – dział językoznawstwa, zajmujący się porównywaniem form językowych w różnych językach naturalnych. Celem takiego porównywania jest ustalenie podobieństw i różnic między językami. Na przykład w językach słowiańskich słowo ‘woda’ ma taką samą postać. Podobne do niej są niemieckie ‘Wasser’ czy angielskie ‘water’. Taka obserwacja pozwala wyciągnąć wnioski o bliskości tych języków i wyznaczyć stosunki pokrewieństwa między nimi, tj. zrekonstruować rodziny językowe, np. rodzinę indoeuropejską (z językiem przodkiem – językiem praindoeuropejskim). Porównywanie języków ma także na celu odkrywanie ogólnych praw językowych, procesów rozwojowych języka. Językoznawstwo porównawcze zajmujące się porównywaniem języków współczesnych, istniejących równolegle w tym samym czasie, określane jest mianem językoznawstwa synchroniczno-porównawczego, zaś językoznawstwo porównawcze zajmujące się rozwojem języka z biegiem czasu określane jest mianem językoznawsta historyczno-porównawczego.

Językoznawstwo porównawcze pośrednio służy również odkryciom o charakterze niejęzykoznawczym. Na przykład na terenie dzisiejszych Węgier musieli dawniej mieszkać Słowianie, skoro w nazwach miejscowych tamtego terenu obecne są rdzenie, które językoznawstwo porównawcze określa jako słowiańskie. Balaton to ´jezioro błotne´ tak, jak Bałtyk jest ´błotnym morzem´, bo wiemy, że prasłowiańskie ‘balto’ musiało zgodnie z tzw. prawem metatezy dać w większości zachodnich języków słowiańskich postać ‘bloto’, w językach południowych ‘blato’, a we wschodnich ‘boloto’. Podobnie w nazwie stolicy Węgier – 'Budapeszt' obecny jest słowiański rdzeń ‘-peszt’, gdyż w wyniku badań porównawczych zauważono, że południowosłowiańskie języki w wyniku palatalizacji grup ‘kt’, ‘gt’ uzyskiwały zbitkę ‘szt’. Znając wynik tej palatalizacji w języku polskim, czyli ‘c’, można ustalić, że ‘peszt’ to ‘piec’.

Analiza porównawcza języków pozwala też rzucić pewne światło na kulturę i pochodzenie ludów posługujących się prajęzykiem danej rodziny. Przykładowo - istnienie wspólnych semickich rdzeni o znaczeniu odnoszącym się do rolnictwa, pozwala przypuszczać, że rolnictwo było podstawą gospodarki ludów posługujących się językiem prasemickim.

Językoznawstwo porównawcze (zwana też kontrastywnym) ma także zastosowanie bardziej współczesne – w studiach nad dwujęzycznością oraz przyswajaniem języków obcych.

Wybitni badacze tego kierunku:

• Carl Darling Buck – autor gramatyki porównawczej grecko-łacińskiej
• Friedrich Karl Brugmann
• Berthold Delbrück
• Jerzy Kuryłowicz
• Adam Weinsberg

Zobacz też

• analiza kontrastywna
• gramatyka kontrastywna
• gramatyka opisowa
• metoda porównawcza
• językoznawstwo historyczno-porównawcze
• językoznawstwo synchroniczno-porównawcze