Karolina Południowa

Karolina Południowa

State of South Carolina

stan
8. stan od 23 maja 1788
Most Arthura Ravenela łączący Charleston z Mount Pleasant.
Pieczęć Flaga
Dewiza: Dum spiro spero Animis opibusque parati
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Columbia
Kod ISO 3166-2	US-SC
Gubernator	Henry McMaster (R)
Powierzchnia	82 933 km²[1]
Populacja (2022) • liczba ludności	5 282 634[2]
• gęstość	67,7 os./km²
Strefa czasowa	UTC-05:00 UTC-04:00
Języki urzędowe	angielski
Położenie na mapie USA
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Karolina Południowa (ang. South Carolina, wymowa: /ˌsaʊθ kærəˈlaɪnə/^ⓘwymowa: /ˌsaʊθ kærəˈlaɪnə/) – stan w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, graniczący od północy z Karoliną Północną, od południowego zachodu z Georgią. Granicę wschodnią stanowi Ocean Atlantycki.

Karolina Południowa jako ósmy stan ratyfikowała konstytucję USA w 1788 roku. Do 1860 roku 10% spośród 4 milionów amerykańskich niewolników mieszkało w Karolinie Południowej. Stan znany jest ze swojej roli w wojnie secesyjnej i jako pierwszy odłączył się od Unii w grudniu 1860 roku^[3].

Obszar metropolitalny Greenville–Spartanburg–Anderson jest największy w stanie i obejmuje 1,5 mln mieszkańców^[4].

Symbole stanu

• Dewiza: Dum spiro spero („Dopóki żyję, nie tracę nadziei”)
• Przydomek: Palmetto State („Stan palmy sabalowej”)
• Symbole: jaśmin, palma sabalowa, strzyżyk

Historia

• 1562–1563 – francuscy osadnicy hugenoci zakładają osady Charlesfort i Fort Caroline.
• do połowy XVII wieku pozostawała pod formalnym władaniem Hiszpanii.
• 1663 – Prowincja Karoliny przekazana przez ówczesnego króla Anglii, Karola II Stuarta, ośmiu lordom angielskim.
• 1730 – podział kolonii na dwie odrębne – Prowincję Karoliny Północnej i Prowincję Karoliny Południowej.
• 1780 – bitwa pod Kings Mountain.
• 1781 – bitwa pod Cowpens (rewolucja amerykańska).
• 23 maja 1788 – ratyfikacja konstytucji Stanów Zjednoczonych.
• 20 grudnia 1860 – anulowanie aktu ratyfikacji konstytucji, początek secesji.
• 12 kwietnia 1861 – początek ostrzału artyleryjskiego Fortu Sumter przez wojska Konfederacji, początek wojny secesyjnej.
• 16 czerwca 1944 – stracono George’a Stinneya, najmłodszego skazanego na karę śmieci wykonaną przy wykorzystaniu krzesła elektrycznego.

Geografia

Karolina Południowa znajduje się na wschodnim wybrzeżu USA w połowie drogi między Nowym Jorkiem a Miami^[5]. Na północy graniczy z Karoliną Północną, na południu i zachodzie ze stanem Georgia (granica biegnie wzdłuż rzeki Savannah). Granicę wschodnią stanowi Ocean Atlantycki, którego wybrzeże liczy 297,7 km (185 mil)^[6]. Administracyjnie jest podzielona na 46 hrabstw.

Ukształtowanie powierzchni

Około 40% powierzchni stanu zajmuje nadmorska równina, której wyniesienie nad poziom morza zawiera się w przedziale między 15 a 60 m n.p.m.^[6] Centralna część także jest równinna a tylko północna i zachodnia część (granica z Georgią i Karoliną Północną) ma charakter podgórski z fragmentem łańcucha Blue Ridge Range należącego do Appalachów. Jednak i tutaj wysokość mieści się w przedziale między 300 a 600 m n.p.m. z nielicznymi wierzchołkami powyżej 915 m^[6]. Najwyższy szczyt Karoliny Południowej to Sassafras Mountain o wysokości 1077 m n.p.m.^[7]

Klimat

Klimat Karoliny Południowej należy do grupy klimatów umiarkowanych, ciepłych. Prawie cały obszar należy do klimatu subtropikalnego wilgotnego (w klasyfikacji klimatów Köppena 'Cfa'^[6][8]). Tylko nieliczne, wyniesione tereny podgórskie należą do klimatu umiarkowanego oceanicznego (‘Cfb’)^[8]. Klimaty te wyróżniają się ciepłym do gorącego lata i umiarkowaną zimą. Temperatura najzimniejszego miesiąca zawiera się w przedziale między –3 °C a 17 °C^[8]. Najniższa temperatura zanotowana w Karolinie Południowej miała miejsce 21 stycznia 1985 w Caesars Head i wyniosła –27 °C, podczas gdy najwyższą, 44 °C, zanotowano kilkukrotnie^[6].

Czasami w stan uderzają lub zbliżają się do jego wybrzeża huragany i burze tropikalne^[5].

Miasta

Charleston

Columbia

North Charleston

Mount Pleasant

Rock Hill

Greenville

Summerville

Goose Creek

Sumter

Florence

Greer

Spartanburg

Hilton Head Island

Myrtle Beach

Największe miasta w stanie Karolina Południowa, powyżej 35 000 mieszkańców (2021)^[9]

Na terenie stanu Karolina Południowa znajduje się 271 miast (city lub town), w tym 3 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 41 powyżej 10 000 mieszkańców, a 150 powyżej 1000 mieszkańców (2021  rok)^[9].

Lista miejscowości zamieszkanych przez 4000 lub więcej osób (2021 rok)^[9]:

Demografia

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Karolina Południowa liczy 5 118 425 mieszkańców, co oznacza wzrost o 493 061 (10,7%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010^[10]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,5% populacji, 21,5% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 18,6% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,4% ludności stanu stanowią kobiety^[2].

Język

Najpowszechniej używanymi językami są^[11]:

• język angielski – 93,39%
• język hiszpański – 4,23%
• język francuski – 0,31%
• język niemiecki – 0,29%.

Rasy i pochodzenie

Według danych z 2021 roku, 63,6% mieszkańców stanowiła ludność biała (62,6% nie licząc Latynosów), 25% to ludność czarna lub Afroamerykanie, 6,6% miało rasę mieszaną, 1,7% to Azjaci, 0,38% to rdzenna ludność Ameryki, 0,04% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 6,3% ludności stanu^[12].

Poza osobami pochodzenia afroamerykańskiego, do największych grup należą osoby pochodzenia angielskiego (12,4%), niemieckiego (9,5%), irlandzkiego (9,3%) i „amerykańskiego” (8,6%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (190,5 tys.), włoskiego (173 tys.), meksykańskiego (165,3 tys.), francuskiego lub francusko–kanadyjskiego (99,7 tys.), europejskiego (76,9 tys.), polskiego (76,1 tys.) i afrykańskiego lub arabskiego (60,5 tys.)^[12].

Religia

 Osobny artykuł: Protestantyzm w Karolinie Południowej.

Dane z 2014^[13]:

• protestanci – 66% (głównie baptyści, metodyści, ewangelikalni i zielonoświątkowcy)
• brak religii – 19% (w tym ateiści – 1% i agnostycy – 3%)
• katolicy – 10%
• mormoni – 1%
• pozostali – 4% (w tym: świadkowie Jehowy, bahaici, muzułmanie, żydzi, prawosławni, hindusi, buddyści i unitarianie uniwersaliści^[14]).

Gospodarka

Karolina Południowa należy do stanów mało zamożnych. Produkt krajowy brutto w Karolinie Południowej w 2015 roku osiągnął wartość 167,7 mld USD^[15], co uplasowało stan na 18. miejscu w Stanach Zjednoczonych^[15]. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 1,4% i był nieznacznie poniżej średniej w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%)^[16]. W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 roku PKB wyniósł 37 063 co uplasowało stan na 46. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577 USD)^[17][18].

Zasoby naturalne, energia i przemysł

Produkcja energii pierwotnej w Karolinie Południowej pochodzi z elektrowni jądrowych, które wytwarzają ponad połowę energii elektrycznej w stanie. W 2018 roku Karolina Południowa zajęła trzecie miejsce w kraju, po Illinois i Pensylwanii, zarówno pod względem zdolności wytwarzania energii jądrowej, jak i rocznej produkcji energii jądrowej^[5].

Największym sektorem zużywającym energię końcową jest sektor przemysłowy, który odpowiada za około jedną trzecią zużycia energii przez stan. Stanowa działalność produkcyjna obejmuje montaż motoryzacyjny i lotniczy, chemikalia i tworzywa sztuczne, produkty z papieru i drewna, gotowe wyroby metalowe i metale pierwotne, maszynerię, sprzęt elektryczny, komputery i produkty elektroniczne, produkty spożywcze i przetwórstwo, a także tekstylia^[5].

Sektor transportowy jest drugim co do wielkości sektorem energochłonnym i wykorzystuje prawie jedną trzecią energii stanu, głównie benzynę silnikową. Sektor mieszkaniowy zużywa około jedną piątą energii stanu, a sektor komercyjny zużywa około jedną szóstą. W 2018 roku około jednej piątej energii elektrycznej wytwarzanej przez stan dostarczały elektrownie węglowe. Stan nie ma własnych zasobów węgla, prawie wszystkie dostawy węgla do elektrowni stanowych w Karolinie Południowej docierają koleją z Kentucky i Illinois^[5].

Karolina Południowa nie ma własnych zasobów ropy naftowej, ani gazu ziemnego. Zasoby te docierają rurociągami międzystanowymi. Zużycie benzyny na mieszkańca w Karolinie Południowej należy do najwyższych w kraju^[5].

Przez stan przepływa kilka większych rzek, które płyną z głębi kraju i uchodzą do oceanu, a rzeki i jeziora Karoliny Południowej zapewniają znaczny potencjał energii wodnej. Przy ponad połowie zalesionego obszaru Karoliny Południowej, odpady drzewne z lasów stanowych, tartaków i przemysłu drzewnego dają znaczne ilości biomasy. Energia wodna, biomasa i energia słoneczna to podstawowe odnawialne zasoby Karoliny Południowej, które w 2018 roku stanowiły około 6% krajowej produkcji netto energii elektrycznej^[5].

Rolnictwo

Karolina Południowa jest uznawana za wiodącego producenta drobiu. W 2018 roku drób stanowił 40% wpływów pieniężnych z rolnictwa. Znajduje się tutaj ponad 25 tysięcy farm rozrzuconych po całym stanie, a do głównych upraw należą kukurydza, bawełna, soja, orzeszki ziemne, brzoskwinie i pszenica. Powszechna jest także hodowla bydła i indyków^[19].

Karolina Południowa dominuje w branży brzoskwiń (za Kalifornią), jako drugi co do wielkości producent w Stanach Zjednoczonych^[20].

Uczelnie

• Allen University
• Anderson University
• Charleston Southern University
• Clemson University
• The Citadel (Military College of South Carolina)
• South Carolina State University
• University of South Carolina

Zobacz też

• gubernator Karoliny Południowej

Przypisy