Kasprowy Wierch

Ten artykuł dotyczy szczytu w Tatrach. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Kasprowy Wierch

Kasprov vrch

Kasprowy Wierch od strony Myślenickich Turni. Widoczna stacja kolei linowej
Państwo	Polska  Słowacja
Położenie	powiat tatrzański, powiat Poprad
Pasmo	Tatry, Karpaty
Wysokość	1987 m n.p.m.
Wybitność	37 m
Pierwsze wejście zimowe	1890 Klemens Bachleda, Karol Potkański
Położenie na mapie Tatr Kasprowy Wierch
Położenie na mapie Karpat Kasprowy Wierch
49°13′54,6″N 19°58′53,6″E/49,231833 19,981556
Multimedia w Wikimedia Commons

Zobacz hasło Kasprowy Wierch w Wikisłowniku

Kasprowy Wierch (słow. Kasprov vrch; dawniej Kasprowa Czuba, Stawiańska Czuba, Goryczkowiańska Czuba) – szczyt w Tatrach Zachodnich o wysokości 1987 m^[1].

Topografia

Kasprowy Wierch położony jest w grani głównej Tatr i znajduje się zarazem na granicy polsko-słowackiej. Szczyt góruje nad trzema dolinami walnymi: Doliną Bystrej i Doliną Suchej Wody Gąsienicowej po stronie polskiej oraz Doliną Cichą po stronie słowackiej. Jest zwornikiem dla 4 grani:

• grań południowo-wschodnia. Jest to odcinek grani głównej. Sąsiednim w niej szczytem jest Beskid (2012 m), oddzielony Suchą Przełęczą (1950 m),
• grań zachodnia, odcinek grani głównej. Sąsiednim szczytem jest Pośredni Goryczkowy Wierch (1874 m), oddzielony Przełęczą nad Zakosy (1816 m).
• grań północna biegnąca poprzez Suchą Czubę i Myślenickie Turnie. Oddziela ona dwie odnogi Doliny Bystrej: Dolinę Goryczkową i Dolinę Kasprową,
• długa północno-wschodnia grań Kasprowego Wierchu biegnąca poprzez Uhrocie Kasprowe, Kopę Magury i Królowy Grzbiet. Grań ta oddziela Dolinę Suchej Wody od Doliny Bystrej i dolinek reglowych^[2].

Opis szczytu

Nazwa Kasprowy Wierch pochodzi od leżącej u podnóży szczytu Hali Kasprowej, a ta z kolei według podań ludowych od imienia lub przezwiska jej właściciela – górala Kaspra^[1]. Zbudowany jest ze skał krystalicznych (granodioryty i pegmatyty), mimo położenia w młodszej części Tatr zbudowanej ze skał osadowych. Należy bowiem do tzw. wyspy krystalicznej Goryczkowej^[3].

Strome stoki (niemal ściany) opadają tylko do Doliny Kasprowej. Znajduje się w nich kilka żlebów, z których najbardziej znany jest Żleb pod Palcem. Ze wszystkich pozostałych stron szczyt Kasprowego Wierchu dostępny jest bez problemu^[2].

Tuż poniżej wydłużonego wierzchołka Kasprowego Wierchu, na wysokości 1959 m n.p.m. stoi budynek, w którym znajdują się bar, restauracja, kiosk, poczekalnia dla czekających na zjazd koleją, przechowalnia nart, WC oraz zimowa stacja TOPR. Od budynku do Suchej Przełęczy prowadzi brukowany kamieniem spacerowy chodnik o długości ok. 200 m^[2].

W rejonie szczytu botanicy znaleźli stanowiska kilku bardzo rzadkich roślin, które w Polsce występują tylko w Tatrach i to w niewielu tylko miejscach: mietlicy alpejskiej, przymiotna węgierskiego, situ trójłuskowego i wiechliny tatrzańskiej^[4].

Historia

Szczyt zwiedzany turystycznie był od dawna. Już ok. 1850 r. istniały wydeptane ścieżki z Doliny Gąsienicowej i z Goryczkowej Przełęczy nad Zakosy. Pierwsze odnotowane zimowe wejścia turystyczne: Klemens Bachleda i Karol Potkański ok. 1890. Od około 1910 r. Kasprowy Wierch stał się popularny wśród narciarzy. Obecnie jest najczęściej odwiedzanym szczytem Tatr – w sezonie do 4000 osób dziennie^[3].

Na zboczach Kasprowego Wierchu zbudowano także dwie koleje krzesełkowe i poprowadzono parę narciarskich tras zjazdowych: Trasę Goryczkową i Trasę Gąsienicową. 4 października 1936 na Kasprowym Wierchu miał miejsce pożar, który zniszczył baraki wraz z prowizoryczną stacją meteorologiczną^[5]. W roku 1938 zbudowano Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne Kasprowy Wierch. Projektantami byli Aleksander Kodelski i Anna Kodelska^[6]. Od 1945 r. jest to najwyżej położony budynek w Polsce, obecnie Obserwatorium Meteorologiczne IMGW^[3], w którym działa także Laboratorium Pomiaru Gazów Cieplarnianych KASLAB^[7]. W dwudziestoleciu międzywojennym najwyżej położonym budynkiem było obserwatorium astronomiczne Biały Słoń na Popie Iwanie w Czarnohorze.

W 1967 roku na Kasprowym Wierchu zainstalowano przemiennik nadający Program 1 Telewizji Polskiej. Działał on do 1995 roku, zaś od września 1994 roku lokalizacja na górze znajduje się w koncesji lokalnego Radia Alex^[8].

Kroniki Polskich Kolei Linowych odnotowują wizyty prezydentów: Ignacego Mościckiego (1936 r.), Lecha Wałęsy (1992 r.),Aleksandra Kwaśniewskiego (1996 r.), Bronisława Komorowskiego (2015 r.)^[9] oraz byłego prezydenta na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego (kilka razy, ostatni raz w 2003 r.). 6 czerwca 1997 r. Kasprowy Wierch odwiedził papież Jan Paweł II; jego wizytę upamiętnia tablica na górnej stacji kolei linowej^[10]. 18 stycznia 2008 r. prezydent Lech Kaczyński oficjalnie otworzył nową kolej linową po jej gruntownej przebudowie i zwiększeniu przepustowości^[11].

Dawniej istniało przejście graniczne Kasprowy Wierch.

4 października 2018 r. w sali restauracji na górnej stacji kolei linowej Krakowski Teatr Komedia wystawił sztukę pt. Pan Tadeusz z M3, inspirowaną znanym poematem A. Mickiewicza. Wydarzenie miało miejsce w ramach ogólnopolskiego programu teatralnego „100 Lat Radości z Niepodległości”, a samo przedstawienie stało się pierwszym spektaklem teatralnym, odegranym na Kasprowym Wierchu^[12] – i zapewne najwyżej dotychczas wystawioną sztuką w Polsce.

Turystyka i narciarstwo

Szlaki turystyczne

W rejonie Kasprowego Wierchu i Suchej Przełęczy spotyka się kilka szlaków turystycznych:

– zielony przez Myślenickie Turnie i Bystrą Polankę do Kuźnic. Czas przejścia: 2:15 h, ↑ 3 h

– żółty ze schroniska „Murowaniec” w Dolinie Gąsienicowej przez Gienkowe Mury na Suchą Przełęcz. Czas przejścia z Murowańca na Kasprowy Wierch: 1:25 h, ↓ 1:05 h

– żółty z Doliny Cichej Liptowskiej, przebiegającej po południowej, słowackiej stronie Tatr, na Suchą Przełęcz opodal wierzchołka Kasprowego Wierchu. Czas przejścia z Kasprowego Wierchu do czerwonego szlaku w Dolinie Cichej: 1:40 h, ↑ 2:20 h

– czerwony z Doliny Kościeliskiej przez Czerwone Wierchy i dalej główną granią Tatr przez Kasprowy Wierch, Liliowe i Świnicką Przełęcz na szczyt Świnicy i dalej w kierunku Orlej Perci.

• Czas przejścia z Kopy Kondrackiej na Kasprowy Wierch: 1:55 h, z powrotem 1:40 h
• Czas przejścia z Kasprowego Wierchu na Świnicę: 1:40 h, ↓ 1:20&nbsp^[13].

Ośrodek narciarski

 Osobny artykuł: Kasprowy Wierch (ośrodek narciarski).

Koleje linowe

Kasprowy Wierch jest powszechnie znanym ośrodkiem narciarskim. W pobliże szczytu wyjeżdżają 3 koleje linowe. Są to^[3]:

• kolej linowa na Kasprowy Wierch z Kuźnic, wybudowana w latach 1935–1936 w ciągu 8 miesięcy, jest to kolej kabinowa czynna cały rok (z wyjątkiem okresu konserwacji),
• kolej krzesełkowa „Hala Goryczkowa” z Doliny Goryczkowej, uruchomiona w 1968, jest to kolej krzesełkowa z krzesełkami 2-osobowymi, działa tylko w sezonie zimowym i przeznaczona jest głównie dla narciarzy,
• kolej krzesełkowa „Hala Gąsienicowa” z Doliny Gąsienicowej, uruchomiona w 1962, zmodernizowana w 2000, jest to kolej krzesełkowa z krzesełkami 4-osobowymi, działa tylko w sezonie zimowym i jest przeznaczona głównie dla narciarzy.

Trasy zjazdowe

Z Kasprowego Wierchu biegną dwie spektakularne zjazdowe trasy narciarskie: w kierunku północno-wschodnim Trasa Gąsienicowa, opadająca do zachodniej gałęzi Doliny Gąsienicowej, oraz w kierunku północno-zachodnim Trasa Goryczkowa schodząca do Doliny Goryczkowej pod Zakosy. Ze względu na stromiznę i trudne warunki terenowe są one nieodpowiednie dla początkujących; mogą nimi zjeżdżać jedynie doświadczeni narciarze. Obydwie trasy mają przedłużenia (Nartostrada Gąsienicowa i Nartostrada Goryczkowa) umożliwiające zjazd na nartach terenem reglowym do Kuźnic, a przy dużej ilości śniegu nawet do centrum Zakopanego. Całkowita długość Trasy Goryczkowej na odcinku Kasprowy Wierch – Kuźnice wynosi około 8 km, a Trasy Gąsienicowej na podobnym odcinku – około 10 km. Obydwie trasy pokonują tę samą różnicę wysokości wynoszącą około 950 m. Goryczkowa ze względu na urozmaicony teren narciarski uchodzi za najpiękniejszą trasę narciarską w Polsce, natomiast Gąsienicowa charakteryzuje się wspaniałą scenerią wysokogórską^[3].

Zagrożenia

Rejon Kasprowego Wierchu jest jednym z obszarów Tatr Polskich cechujących się największym natężeniem ruchu turystycznego^[14]. Znaczna liczba turystów przebywających w okolicy wierzchołka i na okolicznych zboczach powoduje przyspieszoną erozję gleby^[1]. Na trasie kolei linowej występują nieulegające biodegradacji śmieci, a roślinność wokół podpór jest zniszczona przez warstwy smarów spadających z rolek prowadzących wagoniki. Kolej zwiększa atrakcyjność tego rejonu, ułatwia dostęp i przyczynia się do niszczenia środowiska naturalnego. Złe warunki pogodowe tylko w niewielkim stopniu ograniczają ruch turystyczny. Uszkodzenia roślinności (w tym chronionej kosodrzewiny) poprzez ścinanie i okaleczanie krawędziami nart związane są z masowo uprawianym narciarstwem zjazdowym. Użycie ratraków powoduje dodatkowe ubicie śniegu, co opóźnia zanikanie pokrywy śnieżnej i skraca okres wegetacyjny roślin^[15].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Archiwalne widoki góry w bibliotece Polona

Panorama spod szczytu Kasprowego Wierchu w kierunku południowym