Knieżyca porzeczkówka
| Elasmucha ferrugata[1] | |||
| (Fabricius, 1787) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | stawonogi | ||
| Gromada | owady | ||
| Rząd | pluskwiaki | ||
| Podrząd | |||
| Rodzina | puklicowate | ||
| Podrodzina | Acanthosomatinae | ||
| Rodzaj | knieżyca | ||
| Gatunek | knieżyca porzeczkówka | ||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
Knieżyca porzeczkówka[2] (Elasmucha ferrugata) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny puklicowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję od Półwyspu Iberyjskiego po Koreę i Rosyjski Daleki Wschód. Żeruje na drzewach, krzewach i krzewinkach liściastych.
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1787 roku przez Johana Christiana Fabriciusa. Jako miejsce typowe wskazano Szwecję[3]. W 1834 roku Carl Wilhelm Hahn umieścił go w nowym rodzaju Clinocoris[4], jednak owa nazwa rodzajowa okazała się być młodszym homonimem nazwy wprowadzonej w 1829 roku przez Carla Fredrika Falléna[5]. W ważnym rodzaju Elasmucha umieścił go w 1864 roku przez Carl Stål[6], natomiast w 1909 roku George Willis Kirkaldy wyznaczył go gatunkiem typowym owego rodzaju[7].
Morfologia
Pluskwiak o ciele długości od 6 do 9 mm, ubarwionym żółtobrązowo z odcieniem czerwonorudym o zmiennej intensywności oraz z czarniawymi głową, bocznymi wyrostkami przedplecza i okrągłą plamą pośrodku tarczki. Ponadto wierzch ciała oraz spód odwłoka pokrywają liczne czarne punkty, gęstsze i wyraźniejsze niż u ukrzeńców; niemal pozbawiony punktowania jest jednak wierzchołek tarczki. Kąty tylno-boczne (barkowe) przedplecza są silnie odstające i wydłużone w postaci ostrych wyrostków, co odróżnia ten gatunek od innych środkowoeuropejskich knieżyc. Ujścia gruczołów zapachowych na zapiersiu są krótsze i szersze niż u ukrzeńców, na wierzchołkach zaokrąglone. Odwłok ma listewkę brzeżną zazwyczaj dobrze od góry widoczną, ubarwioną w kontrastowe jasne i ciemne pasy. Kolcowaty wyrostek trzeciego segmentu odwłoka zwykle dochodzi do bioder środkowej pary[8][9].
Ekologia i występowanie
Owad ten zasiedla lasy, zarośla, parki i ogrody[10], gdzie bytuje na drzewach i krzewach liściastych i iglastych oraz krzewinkach[8][9]. Zarówno larwy jak i postacie dorosłe są fitofagami ssącymi, przy czym larwy początkowo ssą liście i młode pędy, natomiast późniejsze stadia i osobniki dorosłe preferują owoce[10]. Do ich roślin pokarmowych należą borówka brusznica, borówka czarna, głogi, jeżyny, malina właściwa, porzeczka agrest, porzeczka czerwona, róże, wiciokrzew pospolity i śliwy[9][11][2].
Postacie dorosłe aktywne są od końca kwietnia[8] lub maja do października i są stadium zimującym[10]. Larwy obserwuje się od czerwca do sierpnia[8]. Samica składa złoże liczące od 33 do 39 jaj. Może także złożyć drugie, a nawet trzecie złoże, m.in. jeśli pierwsze zostanie zniszczone. Samica wykazuje troskę macierzyńską o jaja, a także larwy do II wylinki. Zdarzają się także adopcje opuszczonych złoży jaj samic tego samego gatunku[11].
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Albanii oraz europejskiej części Rosji[12][13]. W Azji zamieszkuje Kazachstan, Syberię, Rosyjski Daleki Wschód, Mongolię, północne i południowo-zachodnie Chiny i Koreę[13].
Przypisy
- ↑ Elasmucha ferrugata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 114.
- ↑ J.C. Fabricius: Mantissa insectorum sistens species nuper detectas adiectis synonymis, observationibus, descriptionibus, emendationibus 2. Hafniae: Proft, 1787, s. 1-382.
- ↑ C.W. Hahn. Die Wanzenartigen Insecten. „Getreu nach der Natur abgebildet und beschrieben”. 2, s. 33-120, 1834.
- ↑ C.F. Fallén: Hemiptera Sveciae. Sectio prima (Hemelytrata). 1829, s. 1-188.
- ↑ C. Stål. Hemiptera nonnula nova vel minus cognita. „Annales de la Société Entomologique de France”. 4, s. 47-68, 1864.
- ↑ G.W. Kirkaldy: Catalogue of the Hemiptera (Heteroptera). Vol. I, Cimicidae. Berlin: Dames, 1909, s. 1-392.
- ↑ a b c d Jerzy A. Lis, Barbara Lis, Dariusz J. Ziaja: Heteroptera Poloniae 2: Pentatomoidea 1: Acanthosmatidae, Cydnidae, Plataspidae, Scutelleridae, Thyreocoridae. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy „Plik”, 2012.
- ↑ a b c Jerzy A. Lis, Barbara Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe – Heteroptera z. 13 Puklicowate – Acanthosmatidae, Żółwinkowate – Scutelleridae. Warszawa, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
- ↑ a b c Elasmucha ferrugata – Knieżyca porzeczkówka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-05-23].
- ↑ a b Jana Hanelova, Jitka Vilimova. Behaviour of the central European Acanthosomatidae (Hemiptera: Heteroptera: Pentatomoidea) during oviposition and parental care. „Acta Musei Moraviae, Scientiae biologicae”. 98 (2), s. 433–457, 2013. ISSN 1211-8788.
- ↑ Elasmucha ferrugata (Fabricius, 1787). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-05-23].
- ↑ a b Berend Aukema (red.): Elasmucha ferrugata (Fabricius, 1787). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-05-23].
