Krążownik torpedowy

HMS "Archer"
SMS "Panther" (Austro-Węgry)

Krążownik torpedowy – klasa okrętów średniej wielkości, powstała pod koniec XIX wieku, przeznaczona do takich celów, jak ochrona floty przed torpedowcami, przeprowadzanie ataków torpedowych na większe jednostki w składzie zespołów floty, czy zadania zwiadowcze i rozpoznawcze[1][2]. Okręty tego typu miały zazwyczaj wyporność w granicach 700-2000 ton[3], były uzbrojone w podwodne lub nadwodne wyrzutnie torpedowe i kilka armat średniego kalibru (do 152 mm), niektóre z nich miały także wbudowany podwodny taran[4]. Nie były opancerzone lub miały jedynie cienki wewnętrzny pokład pancerny według schematu krążowników pancernopokładowych[3]. Zostały wycofane w większości z użycia już na początku XX wieku w miarę rozwoju kontrtorpedowców. Ich wspólnym niedostatkiem była zbyt niska prędkość, utrudniająca przechwytywanie torpedowców oraz wykonywanie ataków torpedowych. Pojedyncze jednostki, zwłaszcza w mniejszych flotach, przetrwały do okresu po II wojnie światowej[5].

Stanowiły najmniejsze z krążowników. Często krążowniki torpedowe, zwłaszcza mniejsze, są utożsamiane z kanonierkami torpedowymi[5][6], przy tym rozróżnienie między oboma klasami nie jest jednoznaczne i zależy od klasyfikacji w danym państwie. W niektórych państwach krążownikami torpedowymi nazywano okręty większe od kanonierek torpedowych, jak np. w Wielkiej Brytanii, w której jednak nazwa klasy krążowników torpedowych (torpedo cruiser) istniała tylko kilka lat w latach 80. XIX wieku, po czym przeklasyfikowano je na krążowniki III klasy[1]. W Rosji wyróżniano tylko krążowniki torpedowe (minnyj kriejsier), jednakże odpowiadały one w rzeczywistości wielkością (400-750 ton) kanonierkom torpedowym i tak są określane w literaturze[7]. W niektórych krajach okręty odpowiadające wielkością i uzbrojeniem krążownikom torpedowym określane były jako awizo, np. Niemczech[8], Japonii i Francji, a w Austro-Węgrzech - jako "okręty torpedowe" (Torpedoschiff, obok kanonierek torpedowych Torpedofahrzeug)[9]. Nazwa klasy krążowników torpedowych, oprócz Wielkiej Brytanii, istniała m.in. we Włoszech (incrociatore torpediniere)[10], Turcji (torpido-kruvazör, obok kanonierek torpedowych torpido gambot)[11] i Szwecji[5] (Torpedkryssare).


Przykładowe charakterystyki

Nazwa (typ) Państwo /
rok wejścia
do służby 		wyporność
(norm.) 		długość
/ szerokość, m. 		uzbrojenie (liczba x kaliber dział) moc, KM
prędkość, w. 		uwagi
Zara Austro-Węgry
1881		 883 t 62,71 / 8,2 m 4x90 mm, 1x66 mm, 5x47 mm, 2x25 mm, 4 wt 350 mm 1800 KM
14 w		 Klasyfikowane jako okręt torpedowy[9]
Blitz Niemcy
1883		 1463 t 78,4 / 9,9 m 1x125 mm, 4x87 mm, 1 wt 350 mm (1 stała)
późn. 8x88 mm, 3 wt 350 mm		 2800 KM
16 w		 Klasyfikowane jako awizo[8]
Condor Francja
1886		 1229 t 68 / 9 m 5x100 mm, 4x47 mm, 6x37 mm, 4 wt 356 mm 3000 KM
17,5 w		 pokład pancerny [6]
Panther Austro-Węgry
1886		 1557 t 73,19 / 10,39 m 2x120, 10x47 mm, 2 wt 350 mm 5940 KM
18,4 w		 lekki pokład pancerny[12]. Klasyfikowane jako okręt torpedowy[9]
Lejtienant Iljin Rosja
1887		 714 t 72,3 / 7,4 m 7x47 mm, 6x37 mm, 7 wt 381 mm (5 stałych) 3500 KM
20,8 w		 [7]
HMS Archer Wlk. Bryt.
1888		 1770 t 73,15 / 10,97 m 5x150 mm, 8x47 mm, 3 wt 356 mm 3500 KM
17 w		 8 okrętów i 2 wcześniejszego typu Scout; lekki pokład pancerny[1]
Partenope Włochy
1890		 821 t 73,1 / 8,2 m 1x120 mm, 6x57 mm, 3x37 mm, 5 wt 450 mm 3884 KM
18 w		 8 okrętów[13]
Kazarskij Rosja
1890		 432 t 60,2 / 7,4 m 6x47 mm, 3x37 mm, 2 wt 381 mm (1 stała) 3500 KM
22 w		 faktycznie kanonierki torpedowe,
projektu niemieckiego[7]
Örnen Szwecja
1897		 800 t 69,2 / 8,2 m 2x120 mm, 4x57 mm, 1 wt 380 mm 4000 KM
20 w		 5 okrętów, lekki pokład pancerny[5]
Nadeżda Bułgaria
1898 wod.		 715 t 67 / 8,3 m 2x100 mm, 2x65 mm, 2x47 mm, 2 wt 2600 KM
18 w		 Budowy francuskiej, klasyfikowana jako krążownik[14]
Agordat Włochy
1900		 1350 t 91,6 / 9,3 m 12x76 mm, 2 wt 450 mm 8000 KM
22 w		 [10][13]
Peyk-i Şevket Turcja
1907		 775 t 80 (mp.) / 8,4 m 2x105 mm, 6x57mm, 2x37mm, 3 wt 450 mm 5100 KM
22 w		 2 okręty, klasyfikowane jako krążowniki torpedowe[11]
Uruguay Urugwaj
1910		 1400 t 84,8 / 9,5 m 2x120 mm, 4x76mm, 6x37mm, 2 wt 450 mm 8000 KM
23 w		 budowy niemieckiej, klasyfikowany jako krążownik[15]

Zobacz też

  • kanonierka torpedowa
  • awizo

Przypisy

  1. ↑ a b c Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 80-81.
  2. ↑ Torpedo Cruiser. Global Security. [dostęp 2010-09-21]. (ang.).
  3. ↑ a b Na podstawie Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓
  4. ↑ Bernard Ireland: The Illustrated Guide To Destroyers And Frigates. 2009. ISBN 978-1-84681-336-8. (ang.).
  5. ↑ a b c d Adam Fleks, Szwedzkie krążowniki torpedowe, "Okręty Wojenne" nr 19, 1997, ss. 6-9
  6. ↑ a b Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 324.
  7. ↑ a b c Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 202-203.
  8. ↑ a b Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 256
  9. ↑ a b c Erwin Sieche, Torpedoschiffe und Zerstörer der K. u. K. Marine. Wölfersheim-Berstadt: Podzun-Pallas-Verlag, 1996, Marine-Arsenal: Band 34. ISBN 3-7909-0546-1. s.3-7 (niem.) i René Greger, Austro-Hungarian Warships of World War I. London: Ian Allan, 1976. ISBN 0-7110-0623-7. s. 27 i 102 (ang.).
  10. ↑ a b Agordat - Incrociatore torpediniere w serwisie Marina Militare - Ministero Della Difesa [dostęp 22-3-2014]
  11. ↑ a b BerndB. Langensiepen BerndB., The Ottoman steam navy 1828-1923, AhmetA. Güleryüz, JamesJ. Cooper, London: Conway Maritime Press, 1995, s. 148-149, 157, ISBN 0-85177-610-8, OCLC 32707576  (ang.).
  12. ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 277.
  13. ↑ a b Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 347-348
  14. ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 415.
  15. ↑ S.W. Patianin, M.S. Barabanow, N.W. Mitiukow: Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS stran Łatinskoj Amieriki i Azji, "Morskaja Kampania" 4/2008, (ros.) s.35

Bibliografia

  • Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.): Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zobacz multimedia związane z tematem: Krążownik torpedowy
  • Lista francuskich krążowników torpedowych. [dostęp 2010-09-27].
  • Lista rosyjskich krążowników torpedowych. [dostęp 2010-09-27].
  • p
  • d
  • e
Klasy okrętów od I wojny światowej
Lotnicze
Artyleryjskie
i torpedowe
Rakietowe
Desantowe
Wojny minowej
Podwodne
Pomocnicze i specjalne
Improwizowane
Określenia
Według
przeznaczenia
Inne
Powiązane
  • pogrubioną czcionką oznaczono klasy pozostające w użytku