Marszałek senior

Postanowienie prezydenta Andrzeja Dudy o powołaniu Antoniego Macierewicza na marszałka seniora Sejmu IX kadencji (2019)
Michał Seweryński jako marszałek senior Senatu IX kadencji
Marszałek senior Senatu VIII kadencji Kazimierz Kutz z prezydentem Bronisławem Komorowskim

Marszałek senior[1] – w polskim parlamencie jeden z najstarszych wiekiem i stażem posłów na Sejm oraz najstarszy wiekiem senator, powoływani przez prezydenta RP do prowadzenia pierwszych po wyborach posiedzeń obu izb do czasu wybrania marszałka Sejmu i marszałka Senatu.

Instytucja marszałka seniora jest szczególną i tymczasową formą wykonywania przez posła i senatora niektórych kompetencji marszałków (odpowiednio: Sejmu i Senatu). Pełnienie zadań marszałka seniora stanowi wyróżnienie i ma wymiar prestiżowy[2].

Opis

Regulacje dotyczące powoływania marszałka seniora i jego zadań znajdują się w regulaminie Sejmu i regulaminie Senatu[3]. Zastosowano w nich różną pisownię instytucji marszałka seniora (odpowiednio z dywizem i bez)[4][5]. W obu regulaminach jest ona pisana wielkimi literami[4][5].

Zgodnie z art. 1 ust. 1 regulaminu Sejmu Marszałek-Senior jest powołany przez prezydenta spośród najstarszych wiekiem posłów[4]. Głowa państwa, z szerokiego grona najstarszych wiekiem parlamentarzystów, może wskazać na osobę wyróżniającą się najdłuższym stażem poselskim. Tym uzasadnił swój wybór prezydent Andrzej Duda w orędziu z dnia 6 listopada 2023, obwieszczając powołanie na Marszałka Seniora pierwszego posiedzenia Sejmu X kadencji[6] posła PSL Marka Sawickiego, który "ma najdłuższy staż poselski. Reprezentuje swoich wyborców w Sejmie nieprzerwanie od 30 lat!"[7]. Otwierając obrady Sejmu X kadencji był najmłodszym Marszałkiem-Seniorem w historii polskiego parlamentaryzmu po 1989 roku (w 2023 rocznikowo miał 65 lat)[8][9]. Prezydent ma zatem tutaj pewną swobodę, a przy podejmowaniu decyzji nie ma obowiązku konsultowania lub opiniowania wyboru osoby posła[2]. Powołanie przez prezydenta marszałka seniora nie wymaga również kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów[10]. Prezydent nie jest tutaj związany żadnymi terminami, jednak powołanie marszałka seniora musi nastąpić przed zebraniem się posłów na pierwsze posiedzenie[11].

Z kolei zgodnie z regulaminem Senatu (art. 30 ust. 2 i 3) na przewodniczącego pierwszego posiedzenia Senatu (Marszałka Seniora) prezydent powołuje najstarszego wiekiem senatora, a w razie przeszkody funkcję tę obejmuje kolejny wiekiem senator[5].

Decyzja o powołaniu marszałków seniorów obu izb jest ogłaszana przez prezydenta zwykle w formie postanowienia.

Marszałkowie seniorzy prowadzą obrady przez pierwszą część pierwszych po wyborach posiedzeń izb, podczas których odbywają się ślubowania posłów i senatorów oraz wybory marszałków[12][13]. Jednak 19 października 2005 na pierwszym posiedzeniu Sejmu V kadencji z przyczyn politycznych (rywalizacja wyborcza kandydatów na prezydenta, Donalda Tuska i Lecha Kaczyńskiego przed II turą wyborów przypadających na 23 października 2005) kluby parlamentarne Platforma Obywatelska i Prawo i Sprawiedliwość nie były w stanie uzgodnić między sobą kandydata na marszałka Sejmu. W tej sytuacji na wniosek PiS, poparty przez większość posłów (237 przeciw 215), marszałek senior Józef Zych (PSL) ogłosił przerwę w obradach do 26 października 2005. W następstwie tego marszałek senior pełnił tę funkcję od 19 października 2005 do 26 października 2005, zaś konstytucyjny urząd Marszałka Sejmu pozostawał w tym czasie opróżniony. Dopiero 26 października 2005 wybrano nowego marszałka Marka Jurka, któremu marszałek senior przekazał laskę marszałkowską.

Marszałkowie seniorzy II RP

Sejm Ustawodawczy

Sejm

Senat

Sejm Śląski

Marszałkowie seniorzy Polski Ludowej

Sejm Ustawodawczy

Sejm PRL

Senat

Marszałkowie seniorzy III RP

Sejm i Senat

Sejm Senat
Kadencja Data Zdjęcie Marszałek Senior
(wiek w chwili pełnienia funkcji) 		Partia polityczna Kadencja Data Zdjęcie Marszałek Senior
(wiek w chwili pełnienia funkcji) 		Partia polityczna
Sejm I kadencji 25 listopada 1991 Aleksander Małachowski
(67 i 69 lat)		 Solidarność Pracy Senat II kadencji 26 listopada 1991 Jan Tomasz Zamoyski
(79 lat)		 Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe,
Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne
Sejm II kadencji 14 października 1993 Unia Pracy Senat III kadencji 15 października 1993 Jan Mulak
(79 lat) 		Sojusz Lewicy Demokratycznej,
Polska Partia Socjalistyczna
Sejm III kadencji 20 października 1997 Józef Kaleta
(72 lata) 		Sojusz Lewicy Demokratycznej Senat IV kadencji 21 października 1997 Władysław Bartoszewski
(75 lat) 		Klub Demokratyczny Senatu
Sejm IV kadencji 19 października 2001 Aleksander Małachowski
(77 lat) 		Unia Pracy Senat V kadencji 20 października 2001 Andrzej Wielowieyski
(74 lata) 		Blok Senat 2001, Unia Wolności
Sejm V kadencji 19–26 października 2005 Józef Zych
(67 lat) 		Polskie Stronnictwo Ludowe Senat VI kadencji 20 października 2005 Kazimierz Kutz
(76 lat) 		Koło Senatorów Niezależnych i Ludowych
Sejm VI kadencji 5 listopada 2007 Zbigniew Religa
(69 lat) 		Prawo i Sprawiedliwość,
Stronnictwo Konserwatywno-Ludowe		 Senat VII kadencji 5 listopada 2007 Ryszard Bender
(75 lat) 		Prawo i Sprawiedliwość
Sejm VII kadencji 8 listopada 2011 Józef Zych
(73 lata) 		Polskie Stronnictwo Ludowe Senat VIII kadencji 8 listopada 2011 Kazimierz Kutz
(82 lata) 		Koło Senatorów Niezależnych
Sejm VIII kadencji 12 listopada 2015 Kornel Morawiecki
(74 lata) 		Kukiz’15 Senat IX kadencji 12 listopada 2015 Michał Seweryński[a]
(76 lat) 		Prawo i Sprawiedliwość
Sejm IX kadencji 12 listopada 2019 Antoni Macierewicz
(71 lat) 		Prawo i Sprawiedliwość Senat X kadencji 12 listopada 2019 Barbara Borys-Damięcka
(82 lata) 		Platforma Obywatelska
Sejm X kadencji 13 listopada 2023 Marek Sawicki
(65 lat) 		Polskie Stronnictwo Ludowe Senat XI kadencji 13 listopada 2023 Michał Seweryński
(84 lata) 		Prawo i Sprawiedliwość

Uwagi

  1. ↑ Prezydent RP Andrzej Duda początkowo wyznaczył na to stanowisko Barbarę Borys-Damięcką (78 lat), lecz ta ze względu na stan zdrowia zrezygnowała[14].

Przypisy

  1. ↑ Andrzej Szmyt (red. nauk.): Komentarz do regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2018, s. 28. ISBN 978-83-7666-518-4.
  2. ↑ a b Andrzej Szmyt (red. nauk.): Komentarz do regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2018, s. 31. ISBN 978-83-7666-518-4.
  3. ↑ Andrzej Szmyt (red. nauk.): Komentarz do regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2018, s. 29. ISBN 978-83-7666-518-4.
  4. ↑ a b c Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 maja 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2021 r. poz. 483)
  5. ↑ a b c Obwieszczenie Marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 sierpnia 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej – Regulamin Senatu (M.P. z 2018 r. poz. 846)
  6. ↑ AndrzejA. Duda AndrzejA., PrezydentP. RP PrezydentP., Postanowienie Prezydenta RP z dnia 7 listopada 2023 r. w sprawie powołania Marszałka-Seniora [online], 7 listopada 2023 [dostęp 2023-11-12] .
  7. ↑ PrzemysławP. Keler PrzemysławP., KPRP, Orędzie Prezydenta RP z dnia 6 listopada 2023 [online], 6 listopada 2023 [dostęp 2023-11-12] .
  8. ↑ Prezydent zaskoczy? Macierewicz i Kaczyński mogą być niezadowoleni [online], Do Rzeczy, 28 października 2023 [dostęp 2023-11-12]  (pol.).
  9. ↑ Wyborcza.pl [online], biqdata.wyborcza.pl [dostęp 2023-11-12] .
  10. ↑ Wojciech Odrowąż-Sypniewski (wybór i opracowanie): Regulamin Sejmu w opiniach Biura Analiz Sejmowych. Tom I. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2010, s. 6, 9. ISBN 978-83-7666-071-4.
  11. ↑ Marek Zubik: Organizacja wewnętrzna Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2003, s. 46. ISBN 83-7059-646-0.
  12. ↑ Andrzej Szmyt (red. nauk.): Komentarz do regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2018, s. 32. ISBN 978-83-7666-518-4.
  13. ↑ Art. 30 ust. 4 i 6 Regulaminu Senatu (M.P. z 2018 r. poz. 846)
  14. ↑ mart/ja, Marszałkiem Seniorem będzie Michał Seweryński [online], tvn24.pl, 6 listopada 2015 [dostęp 2019-09-07] .
  • p
  • d
  • e
Kadencje
II Rzeczpospolita
Sejm
  • Sejm Ustawodawczy (lista posłów) (1919–1922)
  • I kadencja (lista posłów) (1922–1928)
  • II kadencja (lista posłów) (1928–1930)
  • III kadencja (lista posłów) (1930–1935)
  • IV kadencja (lista posłów) (1935–1938)
  • V kadencja (lista posłów) (1938–1939)
Senat
  • I kadencja (lista senatorów) (1922–1928)
  • II kadencja (lista senatorów) (1928–1930)
  • III kadencja (lista senatorów) (1930–1935)
  • IV kadencja (lista senatorów) (1935–1938)
  • V kadencja (lista senatorów) (1938–1939)
Polska Ludowa
Sejm
Senat
  • I kadencja (lista senatorów) (1989-1991)
III Rzeczpospolita
Sejm
Senat
  • p
  • d
  • e
Marszałkowie seniorzy Sejmu i Senatu
II Rzeczpospolita Polska
Sejm Ustawodawczy II RP
Sejm II RP
Senat II RP
Sejm Śląski II RP
Polska Rzeczpospolita Ludowa
Sejm Ustawodawczy PRL
Sejm PRL
Senat PRL
III Rzeczpospolita Polska
Sejm III RP
Senat III RP
  1. ↑ Bolesław Limanowski z PPS nie mógł prowadzić pierwszych obrad, do czasu wyboru prezydium obrady prowadził Maksymilian Thullie (ChD)
  2. ↑ posiedzenie otworzył nie najstarszy wiekiem poseł, a płk Stanisław Skwarczyński (OZN)
  3. ↑ w zastępstwie najstarszego wiekiem Stefana Giebla z ChD
  4. ↑ Barbara Borys-Damięcka (PO) nie mogła prowadzić obrad, do czasu wyboru marszałka Senatu obrady poprowadził Michał Seweryński (PiS)