Michał Waleczny
Ten artykuł dotyczy osoby. Zobacz też: film o takim tytule. |
Hospodar Wołoszczyzny | |
Okres | od 1593 |
---|---|
Poprzednik | |
Następca | |
książę Siedmiogrodu | |
Okres | od 1599 |
Poprzednik | Andrzej Batory |
Następca | Zygmunt Batory |
Hospodar Mołdawii | |
Okres | 1600 |
Poprzednik | |
Następca | |
Dane biograficzne | |
Data urodzenia | 1557 |
Data i miejsce śmierci | 9 sierpnia 1601 |
Michał Waleczny (rum. Mihai Viteazul; ur. 1557, zm. 9 sierpnia 1601 w Turdzie) – hospodar Wołoszczyzny w latach 1593–1600, hospodar Mołdawii w roku 1600, książę Siedmiogrodu w latach 1599–1600. Jedna z najznaczniejszych postaci w historii Rumunii, symbol oporu przeciwko Turkom oraz jedności Rumunii (jako pierwszy władca, który zjednoczył pod swoim berłem trzy główne części dzisiejszej Rumunii).
Pochodzenie i początki panowania na Wołoszczyźnie
Pochodzenie Michała Walecznego jest niepewne – najprawdopodobniej nie pochodził z panującej dotąd wołoskiej dynastii Basarabów, choć według niektórych badaczy mógł być nieślubnym synem hospodara Patrascu Dobrego. Blisko związany z rodem Buzescu, piastował ważne stanowiska przy dworze hospodarskim w końcu XVI w. Związany z opozycją wobec Aleksandra Złego zbiegł do Stambułu, gdzie w 1593 zdołał uzyskać (zapewne po prostu kupić) sułtańską nominację na tron hospodarski.
Umacnianie pozycji wobec Turcji
Mimo iż tron zawdzięczał Turkom, już wkrótce obrócił się przeciwko nim. Zawarłszy sojusz z Mołdawią oraz otrzymawszy poparcie Habsburgów wypędził w 1594 Turków ze swojego księstwa i rozpoczął wojnę z sułtanem. Mimo kolejnych sukcesów militarnych (także na południowym brzegu Dunaju) sytuacja Michała w 1595 stała się trudna – wbrew jego stanowisku jego posłowie zawarli układ z Zygmuntem Batorym oddając Wołoszczyznę w lenno Siedmiogrodowi, a Turcy podjęli kontruderzenie. Mimo zwycięstwa w bitwie pod Călugăreni w sierpniu 1595, Michał musiał uciec w góry, a główne miasta księstwa dostały się w ręce tureckie. Dopiero zimą, korzystając z pomocy siedmiogrodzkiej oraz najemników włoskich Michał wyparł Turków z Wołoszczyzny, zdobywając między innymi Giurgiu i Braiłę. Mimo zerwania sojuszu z Mołdawią (w której toczyły się walki o tron), zdołał powstrzymać kolejną wyprawę turecką w 1596, po czym został zatwierdzony jako hospodar przez sułtana.
Po tym sukcesie Michał podjął działania na rzecz uporządkowania sytuacji wewnętrznej w swoim państwie, a także zdobycia solidnego oparcia zagranicznego wobec Turcji. W 1598 zawarł sojusz z Austrią, który jeszcze wzmocnił jego pozycję wobec Turcji (choć nadal płacił na jej rzecz haracz), co więcej – w tym samym roku najechał południowy brzeg Dunaju odnosząc kilka zwycięstw, dzięki czemu podpisany został pokój z Turcją.
Wojna z Siedmiogrodem
Te sukcesy, umacniające pozycję Michała na arenie międzynarodowej, powodowały jednak podsycanie przez Stambuł wewnętrznej opozycji bojarskiej, która kilkakrotnie w tym czasie próbowała zorganizować spiski w celu obalenia hospodara. Zagrożenie pojawiło się także od północy – książę Siedmiogrodu Andrzej Batory zamierzał wprowadzić na tron wołoski życzliwego Polsce Szymona Mohyłę. Michał zareagował na to uderzeniem na Siedmiogród, w październiku 1599 pokonał Andrzeja Batorego w bitwie pod Șelimbărem – Andrzej zginął, a Michał objął rządy w Siedmiogrodzie (zastępstwo na Wołoszczyźnie powierzając swemu synowi Mikołajowi Patrascu).
Opanowanie Mołdawii
To zwycięstwo postawiło w trudnym położeniu Mołdawię pozostającą pod rządami rodu Mohyłów, blisko związanego z Polską. Próby Michała uzyskania polskiego poparcia do zajęcia tronu mołdawskiego spełzły na niczym, wobec czego wiosną 1600 uderzył na Mołdawię zbrojnie. W ciągu kilku tygodni zdobył praktycznie całą Mołdawię (oparł mu się zamek w Chocimiu) i zaczął używać tytułu hospodara mołdawskiego.
Powstanie szlachty w Siedmiogrodzie
Kolejny sukces jednak jeszcze wzmocnił opozycję wobec niego. Do Turcji (z oczywistych względów niezadowolonej z sukcesów Michała i zjednoczenia przezeń ziem rumuńskich), bojarów wołoskich (których pozycja znacząco osłabła, szukających pomocy w Stambule) oraz panów siedmiogrodzkich (niezadowolonych z poparcia przez Michała chłopskiego żywiołu prawosławnego – m.in. jeszcze w 1595 Michał zapewnił objęcie Siedmiogrodu zasięgiem prawosławnej metropolii wołoskiej), dołączyli bojarzy mołdawscy, a także Polska. Jesienią 1600 wybuchło powstanie szlachty węgierskiej w Siedmiogrodzie, wsparte wkrótce przez interwencję austriacką. We IX 1600 Michał poniósł klęskę w bitwie pod Mirăslău i utracił Siedmiogród.
Wyprawa Zamoyskiego
Jednocześnie Mołdawię zajęły siły polskie Jana Zamoyskiego, które wkrótce wkroczyły także na Wołoszczyznę. 20 października Zamoyski pokonał Michała w rozstrzygającej bitwie pod Bukowem. Michał próbował jeszcze oporu w Oltenii, ale po kolejnych porażkach uciekł za granicę kilka tygodni później.
Poparcie Wiednia i śmierć
Michał udał się do Wiednia, by próbować odzyskać poparcie Habsburgów i wkrótce rzeczywiście otrzymał kolejną szansę. Gdy w lutym 1601 wybuchło powstanie antyhabsburskie w Siedmiogrodzie, Wiedeń wsparł starania Michała. Ten zaczął odzyskiwać wpływy na Wołoszczyźnie, a w sierpniu pokonał powstańców w Siedmiogrodzie pod Gorăslău. W interesie Habsburgów nie leżało jednak ponowne wzmocnienie Michała – wykorzystawszy go do stłumienia powstania i osłabienia propolskiego Szymona Mohyły na Wołoszczyźnie, zdecydowali pozbyć się Michała – został zamordowany 9 sierpnia w obozie wojskowym pod Turdą pod pretekstem zdrady na rzecz Turcji.
Znaczenie moralne
Krótkie rządy Michała Walecznego w trzech państwach rumuńskich nie zmieniły ich faktycznego położenia i uzależnienia od potężnych sąsiadów. Kilka lat po jego śmierci Mołdawia i Wołoszczyzna powróciły pod panowanie tureckie. Podjęta jednak przez Michała próba wykreowania w tym regionie samodzielnego bytu politycznego nie została zapomniana. Ilekroć pojawiała się idea zjednoczenia ziem rumuńskich i odrzucenia dominacji sąsiednich mocarstw, to właśnie imię Michała Walecznego widniało na sztandarach jej zwolenników. Tak też było w XIX w., gdy powstawało zjednoczone państwo rumuńskie.
Bibliografia
- J. Demel, Historia Rumunii, Wrocław 1970.
- p
- d
- e
Hospodarowie wołoscy do 1715 |
|
---|---|
Rządy Fanariotów (1715–1821) |
|
Rząd statutu organicznego (1832–1856) |
|
Protektorat (1856–1859) |
|
Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (jedynie unia personalna) |
|
- 1862 – oficjalnie zjednoczenie Mołdawii i Wołoszczyzny w Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (zobacz: władcy Rumunii).
- p
- d
- e
Książęta Siedmiogrodu (w ramach Królestwa Węgier) |
| ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Księstwo Siedmiogrodu (1570-1765) |
| ||||||||||||
Wielkie Księstwo Siedmiogrodu (1765-1918) |
|
- p
- d
- e
Hospodarstwo Mołdawskie |
|
---|---|
Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (jedynie unia personalna) |
|
- 1862 – oficjalnie zjednoczenie Mołdawii i Wołoszczyzny w Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (zobacz: władcy Rumunii).
- Britannica: biography/Michael-prince-of-Walachia
- Treccani: mihai-viteazul
- Universalis: michel-le-brave
- БРЭ: 2218872
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 40631