Philip Johnson

Philip Johnson

Philip Johnson (2002)
Imię i nazwisko	Philip Cortelyou Johnson
Data i miejsce urodzenia	8 lipca 1906 Cleveland
Data i miejsce śmierci	25 stycznia 2005 New Canaan
Narodowość	amerykańska
Dziedzina sztuki	Architektura
Epoka	styl międzynarodowy
Multimedia w Wikimedia Commons

Philip Cortelyou Johnson (ur. 8 lipca 1906 w Cleveland, zm. 25 stycznia 2005 w New Canaan) – amerykański architekt i historyk sztuki, długoletni nestor amerykańskiej architektury, w 1979 jako pierwszy architekt uhonorowany Nagrodą Pritzkera, nazywaną architektonicznym Noblem.

Młodość i kariera

Pochodził z zamożnej rodziny (ojciec był na początku XX w. znanym adwokatem) i jako młodzieniec zwiedził zabytki i muzea Rzymu, Paryża, Berlina, Londynu, Aten i Egiptu. Czynnym uprawianiem architektury zajął się stosunkowo późno, pierwszy budynek zaprojektował w wieku 36 lat po studiach u Gropiusa na Uniwersytecie Harvarda. Wcześniej studiował tam filozofię i filologię klasyczną, był krytykiem, historykiem, dziennikarzem i dyrektorem muzeum. Na potrzeby Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku, którego działem architektury kierował od 1930, stworzył w 1932 wraz z Henrym-Russellem Hitchcockiem termin styl międzynarodowy (międzynarodowa szkoła architektury), którym opisywał pierwszą amerykańską wystawę prac Le Corbusiera i Miesa van der Rohe. W końcu latach 80. stworzył natomiast z Markiem Wigleyem pojęcie architektury dekonstruktywistycznej.

Był uważany za jednego z najbardziej wpływowych architektów wpierw późnej fazy modernizmu, a później postmodernizmu w architekturze. W latach 1964–1967 prowadził wspólne biuro z Richardem Fosterem, 1967–1991 z Johnem Burgee (Johnson/Burgee Architects), zaś później z Alanem Ritchiem (Philip Johnson Alan Ritchie – PJAR) z oddziałami na Manhattanie i w Szanghaju. Prawdopodobnie jego najbardziej znanym projektem był własny dom w New Canaan, tzw. Szklany Dom, należący do fazy modernistycznej. Fascynacja twórczością Miesa van der Rohe zaowocowała dość licznymi budynkami będącymi niemalże dokładnymi kopiami jego stylu, jednak z jednoczesnym wpływem palladiańskiego klasycyzmu.

W późniejszym okresie, dzięki swojej erudycji w sprawach historii sztuki i architektury, Johnson swobodnie czerpał motywy z minionych epok, tak w ogólnej dyspozycji i koncepcji przestrzennej budynku, jak i w detalu czy samej atmosferze. Na pierwszy plan wysunęła się nieco manieryczna dążność do nadania budynkom niepowtarzalnej tożsamości. Charakterystyczne było wykorzystywanie łuków i symetryczna, statyczna kompozycja. Projekty Johnsona były bezkompromisowe, zasadą Johnsona było nie dopasowywanie się do kontekstu, lecz dorównywanie mu jakością. Zajmował się też problematyką urbanistyczną, tworząc wysoko oceniane przez krytyków i użytkowników strefy piesze i przestrzenie publiczne. Powstałe w latach 70. i 80. wieżowce Johnsona i Burgee’ego nadały nowy, postmodernistyczny charakter centrom wielu miast amerykańskich. Pod koniec życia Johnson nie stronił od architektonicznych gagów i stanowiących swoistą grę reminiscencji. Czasem jego budynki szokowały, przypominając mebel, kryształ, szaszłyk, szminkę czy amebę, niekiedy zaś były surowe i zdyscyplinowane.

Tak jak twórczość, tak i życie Johnsona zawsze wzbudzały kontrowersje. Przed II wojną światową otwarcie dawał wyraz swojej fascynacji nazistowskimi Niemcami, zupełnie błędnie łącząc jednak ich ideologię z nowoczesną i zdyscyplinowaną formalnie architekturą. W 1935 Johnson napisał serię antysemickich tekstów dla kierowanego przez o. Charlesa Coughlina radia w Detroit, zaś później usiłował założyć w USA partię faszystowską. W 1938 wziął udział w zjeździe partyjnym NSDAP w Norymberdze, a we wrześniu 1939 był akredytowanym korespondentem wojennym, obserwującym ze strony niemieckiej oblężenie Warszawy. Kolejny raz Johnson zbulwersował amerykańską opinię publiczną, gdy w latach 60. okazało się, że jest osobą o orientacji homoseksualnej (potwierdził to w oficjalnej biografii wydanej w 1994).

Główne dzieła

• House Johnson (I) w Cambridge, 1942–1943 (praca dyplomowa)
• House Johnson (II) – Glass House w New Canaan, 1949
• zespół pawilonów na posiadłości w New Canaan (dom gościnny, pergola, biblioteka, pawilon wejściowy), 1949–1995
• rozbudowy gmachu głównego Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku, 1950 i 1964
• ogród rzeźb Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku, 1953
• synagoga w Port Chester, 1954–1956
• biurowiec Seagram Building w Nowym Jorku, 1954–1958 (z Miesem van der Rohe) – 160 m wysokości, obszerny plac przed wieżowcem
• kościół bez dachu w New Harmony, 1960
• centrum artystyczne Munson-Williams-Proctor Arts Institute w Utice, 1960
• Amon Carter Museum of American Art w Fort Worth, 1961; również rozbudowa w 2001
• teatr miejski w Lincoln Center for the Performing Arts w Nowym Jorku, 1962–1964
• laboratorium biologiczne im. Kline’a na Uniwersytecie Yale w New Haven, 1962-1965 (z Richardem Fosterem)
• Galeria Miejska w Bielefeld, 1963–1968 (współpraca przy realizacji C. Pinnau)
• biblioteka miejska w Bostonie, 1964–1973
• biurowiec IDS-Center w Minneapolis, 1968–1973
• pomnik Kennedy’ego w Dallas, 1970¹
• Pennzoil Place w Houston, 1970–1976¹
• Plac i Kaplica Dziękczynienia w Dallas, 1976¹
• Kryształowa Katedra w Garden Grove (Kalifornia), 1980; wieża w 1990¹
• biurowiec Transco Tower (obecnie Williams Tower) w Houston, 1982–1983
• biurowiec AT&T (obecnie siedziba przedsiębiorstwa Sony) w Nowym Jorku, 1984¹
• biurowiec Lipstick Building (oficjalnie: 53rd at Third) w Nowym Jorku, 1984–1986¹
• biurowce Puerta de Europa w Madrycie, 1991–1995¹
• ratusz w Orlando-Celebration na Florydzie, 1996²
• biurowiec przy Friedrichstraße w Berlinie, 1997²

¹ z Johnem Burgee
² z Alanem Ritchiem

Linki zewnętrzne

• www.pjar.com – oficjalna strona biura Philip Johnson / Alan Ritchie
• Nagroda Pritzkera – Philip Johnson. pritzkerprize.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-20)].
• Philip Johnson – strona w serwisie ArchINFORM (ang. • niem.)
• informacja o śmierci Johnsona