Sandacz pospolity

Sander lucioperca

(Linnaeus, 1758)

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

promieniopłetwe

Rząd

okoniokształtne

Rodzina

okoniowate

Rodzaj

Sander

Gatunek

sandacz pospolity

Synonimy

Centropomus sandat Lacepède, 1802
Lucioperca linnei Malm, 1877
Lucioperca lucioperca (Linnaeus, 1758)
Lucioperca sandra Cuvier, 1828
Perca lucioperca Linnaeus, 1758
Stizostedion lucioperca (Linnaeus, 1758)
Stizostedion luciperca (Linnaeus, 1758)
Stizostedium lucioperca (Linnaeus, 1758)

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[1]

najmniejszej troski

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Hasło w Wikisłowniku

Sandacz pospolity^[2], sandacz^[2] (Sander lucioperca) – gatunek ryby okoniokształtnej z rodziny okoniowatych (Percidae).

Zasięg występowania

Europa od dorzecza Renu i Rodanu po Morze Kaspijskie oraz południowa Anglia. Brak go w północnej Skandynawii, północnej Rosji oraz na półwyspach Apenińskim i Bałkańskim.

Występuje w jeziorach, zbiornikach zaporowych, średnich i dużych nizinnych rzekach, wyrobiskach oraz w płytkich wodach przybrzeżnych Bałtyku. Preferuje głębokie, mętne wody o twardym, piaszczystym, żwirowatym bądź gliniastym dnie. Jest wrażliwy na niedobór tlenu.

Charakterystyka

Ciało wydłużone, lekko spłaszczone, wzdłuż linii bocznej 55–77 łusek. Głowa stosunkowo mała, otwór gębowy przedni, sięgający za tylną krawędź oka, paszcza silnie uzębiona, kilka zębów w przedniej części szczęki znacznie większych od pozostałych. Oczy duże, opalizujące, świecące w ciemnościach. Płetwy grzbietowe dość daleko oddalone od siebie.

Grzbiet szarozielony lub szarobrązowy, boki jasne srebrzystozielone z 8–12 ciemnymi smugami często rozmazującymi się w plamy, brzuch biały. Płetwy grzbietowe i ogonowa pokryte ciemnymi plamkami, rozmieszczonymi regularnie między promieniami. Płetwy piersiowe jasnożółte, pozostałe płetwy bladożółte.

Dorasta do 100–130 cm długości i 10–15 kg masy ciała.

Tryb życia

Aktywny wieczorem, szczególnie po zachodzie słońca, w nocy oraz nad ranem. Dobrze widzi w ciemności. Wylęg żywi się planktonem, przy długości 3–4 cm zaczyna polować na narybek innych ryb, przy długości 5–10 cm staje się typowym drapieżnikiem. Żywi się główne niewielkimi rybami (ukleje, kiełbie, stynki itp.), wielkość zjadanych ryb ogranicza dość wąskie gardło. Oprócz ryb zjada czasem larwy owadów (ważki, chruściki itp.), dżdżownice, żaby itp. Często długo goni zdobycz, płynąc charakterystycznym, zygzakowatym torem, atakując ją z bliska, osiągając przy tym prędkość do 30 km/h.

Rozród

Trze się w kwietniu i maju przy temperaturze około 12 °C. Tarło odbywa się zazwyczaj w płytkiej wodzie o głębokości około 1 m, jednak w niektórych jeziorach ikra może być składana nawet na głębokości kilkunastu metrów. Samiec buduje prymitywne gniazdo wśród korzeni roślin lub zatopionych gałęzi, samica składa do niego średnio 200 000–300 000 ziaren ikry o średnicy 0,8–1,5 mm. Ikra ma barwę jasnożółtą i jest kleista. Samiec strzeże gniazda, chroniąc ikrę oraz świeżo wykluty wylęg przed zamuleniem oraz zapewnia stały dopływ czystej, natlenionej wody. Okres inkubacji przy temp 10 °C wynosi 12 dni, przy temp. 20 °C skraca się do 3 dni. Świeżo wyklute larwy sandacza wykazują dużą wrażliwość na zbyt silne oświetlenie, które może spowodować nawet ich śmierć. W wieku 4 lat sandacz osiąga średnio 50–60 cm długości i 1,5–2 kg masy ciała.

Znaczenie gospodarcze

Ma duże znaczenie gospodarcze, jest często hodowany w stawach rybnych. Chętnie łowiony przez wędkarzy na spinning oraz żywą i martwą rybę.

Wartość odżywcza

Sandacz świeży

(100 g)

Wartość energetyczna

352 kJ (84 kcal)

Białka

19,2 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	42%	42%	42%	42%
M	34%	34%	34%	34%

Węglowodany

0,0 g

Tłuszcze

0,7 g

szczegółowe informacje

Kwasy tł. nasycone

0,14 g

Kwasy tł. nienasycone

Jednonienasycone

0,16 g

Wielonienasycone

0,19 g

omega-3

0,17 g

α-Linolenowy (ALA)

0,01 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,9%	0,9%	0,9%	0,9%
M	0,6%	0,6%	0,6%	0,6%

omega-6

0,02 g

Linolowy (LA)

0,01 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,1%	0,1%	0,1%	0,1%
M	0,1%	0,1%	0,1%	0,1%

Woda

78,9 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,9%	2,9%	2,9%	2,9%
M	2,1%	2,1%	2,1%	2,1%

Witaminy

Witamina C

1 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%
M	1,1%	1,1%	1,1%	1,1%

Tiamina (B1)

0,16 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	15%	15%	15%	15%
M	13%	13%	13%	13%

Ryboflawina (B2)

0,25 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	23%	23%	23%	23%
M	19%	19%	19%	19%

Niacyna (B3)

2,3 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	16%	16%	16%	16%
M	14%	14%	14%	14%

Witamina B6

0,3 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	23%	23%	20%	20%
M	23%	23%	18%	18%

Foliany

0,012 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,0%	3,0%	3,0%	3,0%
M	3,0%	3,0%	3,0%	3,0%

Kobalamina (B12)

0,005 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	208%	208%	208%	208%
M	208%	208%	208%	208%

Witamina A

0,009 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%
M	1,0%	1,0%	1,0%	1,0%

Witamina D

0,0007 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,7%	4,7%	4,7%	3,5%
M	4,7%	4,7%	4,7%	3,5%

Witamina E

1,26 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	8,4%	8,4%	8,4%	8,4%
M	8,4%	8,4%	8,4%	8,4%

Makroelementy

Fosfor

220 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	31%	31%	31%	31%
M	31%	31%	31%	31%

Wapń

49 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,9%	4,9%	4,1%	4,1%
M	4,9%	4,9%	4,9%	4,1%

Magnez

29 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	9,4%	9,1%	9,1%	9,1%
M	7,3%	6,9%	6,9%	6,9%

Potas

340 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,2%	7,2%	7,2%	7,2%
M	7,2%	7,2%	7,2%	7,2%

Sód

57 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,8%	3,8%	4,4%	4,8%
M	3,8%	3,8%	4,4%	4,8%

Mikroelementy

Jod

b.d. mg

Żelazo

0,8 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,4%	4,4%	10%	10%
M	10%	10%	10%	10%

Miedź

0,04 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,4%	4,4%	4,4%	4,4%
M	4,4%	4,4%	4,4%	4,4%

Cynk

0,57 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,1%	7,1%	7,1%	7,1%
M	5,2%	5,2%	5,2%	5,2%

Mangan

0,05 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,8%	2,8%	2,8%	2,8%
M	2,2%	2,2%	2,2%	2,2%

Dane liczbowe na podstawie: ^[3]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[4]

Ochrona

Okres ochronny: od 1 marca do 31 maja.
Wymiar ochronny: 45 cm.
Limit dobowy: Brak limitu dobowego.
Rekord Polski: 15,6 kg (Wiadomości Wędkarskie^[5]), 108 cm – 2004 r. (Wędkarski Świat)

Uprawniony do rybactwa ma prawo na swoich wodach, rozszerzyć okres ochronny, zwiększyć wymiar ochronny a także nałożyć limity połowu.

Przypisy

↑ Sander lucioperca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
↑ Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 261. ISBN 978-83-200-5311-1.
↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
↑ Wiadomości Wędkarskie.

Bibliografia

Zbigniew Bachary, Informacje bieżące 5 (214), Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, maj 2006, ISSN 1234-7086.
Jiří Čihař, Przewodnik ryby słodkowodne, Multico, Warszawa 1992.
Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 261. ISBN 978-83-200-5311-1.

Kontrola autorytatywna (takson):