Szarlejka

Ten artykuł dotyczy wsi w województwie śląskim. Zobacz też: Szarlejka (struga).

Szarlejka

wieś
Ulica Łukaszewicza w Szarlejce
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	kłobucki
Gmina	Wręczyca Wielka
Liczba ludności (2021)	953[2]
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-130[3]
Tablice rejestracyjne	SKL
SIMC	0147335
Położenie na mapie gminy Wręczyca Wielka Szarlejka
Położenie na mapie Polski Szarlejka
Położenie na mapie województwa śląskiego Szarlejka
Położenie na mapie powiatu kłobuckiego Szarlejka
50°50′26″N 19°01′17″E/50,840556 19,021389[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Szarlejka – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie kłobuckim, w gminie Wręczyca Wielka.

Szarlejka leży w regionie Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej, znajdującej się na granicy mezoregionów: Wyżyny Wieluńskiej i Obniżenia Krzepickiego (będącego przedłużeniem obniżenia Górnej Warty). Miejscowość ta położona jest około 10 km od Jasnej Góry. Sąsiaduje z nią od strony południowo-wschodniej (293 m n.p.m.). Znajduje się w obszarze zlewni rzek: Warty i Liswarty. Swoje źródło ma tutaj niewielka rzeka Kocinka, przepływająca obniżeniem. Leży ona w obszarze charakterystycznych dolin rzecznych Wyżyny Wieluńskiej.

Integralne części wsi

Klimat

Szarlejka jest położona w dzielnicy częstochowsko-kieleckiej, obejmującej zachodnią część Wyżyny Małopolskiej. Opady są stosunkowo duże i dochodzą do 800 mm. W półroczu ciepłym średnia suma opadów wynosi 400–500 mm, a w chłodnym 225–250 mm. Długość okresu wegetacyjnego wynosi od 200 do 210 dni. Średnia temperatura powietrza: w styczniu wynosi –3 °C, a w lipcu +18 °C. Średnia temperatura roczna wynosi 7,5 °C.

Gleby

Owa miejscowość leży w pobliżu dwóch podregionów: Wieluńskiego i Krakowsko-Częstochowskiego. W części północnej występują: piaskowce i piaski na głębokości od kilku do 250 m. Gleby dominujące na terenie Szarlejki to:

• gleby brunatne, wyługowane, wytworzone z piasków gliniastych, lekkich;
• gleby brunatne, wyługowane, wytworzone z piasku mocnogliniastego;
• gleby pseudobielicowe, wytworzone z piasku słabogliniastego;
• użytki zielone: czarna ziemia wytworzona z glin lekkich, pylastych;
• gleba mułowo-torfowa (bardzo małe ilości).

Geologia

Teren Szarlejki znajduje się w obrębie Monokliny Śląsko-Krakowskiej. Obszar ten zakrywa dość zwarta pokrywa utworów czwartorzędowych, wykształconych w postaci: piasków różnoziarnistych, żwirów z głazikami i glin zwałowych, szaro-brunatnych. Pod nimi znajdują się całe utwory jurajskie, tworząc rozległe płaty lub też wypełniając głębokie rynny, powstałe wskutek lokalnej erozji w iłach. Glina zwałowa pochodzi z dwóch zlodowaceń: Dolna – zlodowacenie południowopolskie; Górna – starsza faza zlodowacenia środkowopolskiego. Pokryta jest ona na znacznych obszarach piaskiem akumulacji wodno-lodowcowej. Utwory czwartorzędowe, występujące w dolinach rzek są nałożone na osady starsze ciągłą powieką. Twory starszego podłoża (trias i jura), stanowią jednoskrzydłową antyklinę, powstałą w trzeciorzędzie. Około 35 metrów występują iły rudonośne.

Krajobraz

Niezwykle malowniczy krajobraz Szarlejki tworzą pola uprawne i użytki rolne. Znaczną część terenu zajmują również lasy.

Historia powstania

Historia Szarlejki związana jest z dziejami klasztoru jasnogórskiego. Przełomowym wydarzeniem dla tej wsi było objęcie jej jako lenna. Krótki okres jego władania (lata 1370–1393), zaznaczył się w dwóch istotnych faktach dla opisywanej miejscowości. Są to: nadanie praw miejskich Częstochowie (1372) i fundacja klasztoru (22 czerwca 1382). Władysław Opolczyk od roku 1391 prowadził wojnę z Władysławem Jagiełłą. Przegrał ją, przez co opiekunem konwentu został Jagiełło. Uposażył go na nowo i przywilejem z 24 lutego 1393 roku nadał ponownie klasztorowi jasnogórskiemu wsie, m.in. Szarlejkę.

Ważniejsze lokacje

• Ochotnicza Straż Pożarna w Szarlejce (powstała w 1945 roku)
• Koło Gospodyń Wiejskich (powstałe w 1954 roku)
• Ludowy Klub Sportowy „Junior” Szarlejka (pierwszy inauguracyjny mecz rozegrał w sezonie 1949/1950)
• Szkoła Podstawowa w Szarlejce (obecnie przeniesiona do Kalei, powstała w 1820 roku, jako jedna z pierwszych placówek oświatowych na tym terenie)

Przypisy

Bibliografia

• Kalej-Szarlejka Gmina Wręczyca Wielka 2007

Linki zewnętrzne

• Szarlejka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 799 .