Turgut Özal
Data i miejsce urodzenia | 13 października 1927 | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci | 17 kwietnia 1993 | ||
Prezydent Turcji | |||
Okres | od 9 listopada 1989 | ||
Przynależność polityczna | |||
Poprzednik | Kenan Evren | ||
Następca | Hüsamettin Cindoruk (p.o.) | ||
Premier Turcji | |||
Okres | od 13 grudnia 1983 | ||
Przynależność polityczna | |||
Poprzednik | |||
Następca | Ali Bozer (p.o.) | ||
| |||
|
Turgut Özal (ur. 13 października 1927 w Malatyi, zm. 17 kwietnia 1993 w Ankarze[1]) – turecki polityk, inżynier i urzędnik państwowy, założyciel i lider Partii Ojczyźnianej, wicepremier, minister, deputowany, w latach 1983–1989 premier Turcji, a od 1989 do 1993 prezydent tego kraju.
Życiorys
W 1950 ukończył studia z zakresu elektrotechniki na Uniwersytecie Technicznym w Stambule. Pracował w administracji państwowej – w głównej dyrekcji do spraw wodociągów, głównej dyrekcji do spraw badań energii elektrycznej oraz sekretariacie komisji planowania. W 1965 został doradcą technicznym w urzędzie premiera, od 1967 do 1971 był zatrudniony w kierownictwie Państwowej Organizacji Planowania. Na początku lat 70. pracował w Banku Światowym w Stanach Zjednoczonych. Po powrocie do Turcji zajmował menedżerskie stanowiska w przedsiębiorstwach sektora bankowego, motoryzacyjnego, spożywczego i odlewniczego. W 1977 bezskutecznie kandydował na posła z ramienia islamistycznej partii MSP Necmettina Erbakana. Był następnie przewodniczącym MESS, zrzeszenia przemysłowców sektora metalowego. W 1979 powołany na podsekretarza stanu w urzędzie premiera w czasie pełnienia tej funkcji przez Süleymana Demirela[1].
We wrześniu 1980 po wojskowym zamachu stanu otrzymał nominację na wicepremiera i ministra stanu w gabinecie admirała Bülenda Ulusu[2]. Powierzono mu odpowiedzialność za sprawy gospodarcze[1][3]. Zrezygnował z tych urzędów w 1982[2]. W następnym roku założył Partię Ojczyźnianą (ANAP)[3], którą kierował do 1989[4]. Formacja ta wygrywała wybory w 1983 i 1987; jej lider uzyskiwał wówczas mandat deputowanego do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji[5].
Od 13 grudnia 1983 do 31 października 1989 zajmował stanowisko premiera[1][6]. W czerwcu 1988 podczas kongresu ANAP podjęto próbę zamachu na jego życie; jeden z pocisków trafił go w palec[1]. 9 listopada 1989 objął urząd prezydenta Turcji. Zmarł w trakcie pełnienia tej funkcji 17 kwietnia 1993[1][6].
Nagła śmierć prezydenta spowodowała podejrzenia, że doszło do jego otrucia; tezę tę stawiali m.in. członkowie jego rodziny[1]. W 2012 dokonano ekshumacji i zbadania zwłok, które wykazały obecność trucizny[7]. Oskarżony w tej sprawie emerytowany generał Levent Ersöz został uniewinniony w postępowaniu sądowym[8].
Życie prywatne
Dwukrotnie żonaty, pierwsze krótkotrwałe małżeństwo zakończyło się rozwodem. Jego drugą żoną została Semra Özal, z którą miał troje dzieci[1]. W działalność polityczną zaangażowali się m.in. jego brat Korkut Özal, syn Ahmet Özal[1] i szwagier Ali Tanrıyar[3]. Od strony matki miał kurdyjskie pochodzenie[9].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i Turgut Özal [online], biyografya.com [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- ↑ a b Ulusu Hükümeti Bakanlar Kurulu 20.09.1980–13.12.1983, tbmm.gov.tr [zarchiwizowane 2006-01-10] (tur.).
- ↑ a b c Özal, (Halil) Turgut [online], rulers.org [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- ↑ Leaders of Turkey [online], zarate.eu [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- ↑ Turgut Özal [online], tbmm.gov.tr [dostęp 2023-04-16] (tur.).
- ↑ a b Rulers: Countries T: Turkey [online], rulers.org [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- ↑ Turkish ex-leader's body shows poison, death cause unclear: media [online], reuters.com, 12 grudnia 2012 [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- ↑ Ex-general acquitted in ‘murder’ case of former Turkish president Özal [online], hurriyetdailynews.com, 26 listopada 2014 [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- ↑ Özal Kürt’üm diyemedi [online], hurriyet.com.tr, 20 kwietnia 2013 [dostęp 2023-04-16] (tur.).
- p
- d
- e
|
- p
- d
- e
Szefowie Rządu Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji (1920–1923) |
|
---|---|
Premierzy Republiki Turcji (1923–2018) |
|
- Britannica: biography/Turgut-Ozal
- Universalis: turgut-ozal
- БРЭ: 2289726
- NE.se: turgut-özal
- SNL: Turgut_Özal
- Catalana: 0244910
- DSDE: Turgut_Özal
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 46005