Ustrój polityczny Islandii

Ten artykuł od 2021-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Islandia jest republiką.

Symbole narodowe

• Flaga: czerwony krzyż z białą obwódką na niebieskim tle (więcej).
• Godło: tarcza z flagą Islandii (biała obwódka zastąpiona srebrną - heraldycznie srebro zastępuje się barwą białą), oparta na płycie bazaltowej, podtrzymują duchy cztery opiekuńcze kraju opisane przez Snorriego Sturlusona w Heimskringla: byk, orzeł, smok (lub gryf) i olbrzym (więcej: Herb Islandii).
• Hymn narodowy: Lofsöngur (O Guð vors lands - O Boże ziemi naszej) (1874, słowa: Matthias Jochumsson, muzyka: Sveinbjörn Sveinbjörnsson).
• Język urzędowy: islandzki.
• Święto narodowe: 17 czerwca – rocznica proklamacji republiki Islandii (1944) i rocznica urodzin bohatera narodowego Jóna Sigurðssona.

Prezydent

Prezydent wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich co 4 lata; w przypadku braku innych kandydatur poza urzędującym prezydentem wybory nie odbywają się; liczba kadencji nie jest ograniczona. Prezydenci rezydują w Bessastadir koło Rejkjawiku.

Prezydenci Islandii:

• Guðni Th. Jóhannesson, 2016–
• Ólafur Ragnar Grímsson, 1996–2016
• Vigdís Finnbogadóttir, 1980–1996
• Kristján Eldjárn, 1968–1980
• Ásgeir Ásgeirsson, 1952–1968
• Sveinn Björnsson, 1944–1952

Rząd

Premier wskazywany przez prezydenta. Rząd wskazywany przez premiera, zatwierdzany przez Parlament. Choć konstytucja islandzka gwarantuje największe uprawnienia prezydentowi, a znacznie mniejsze premierowi, to rząd posiada faktyczne prawo inicjatywy ustawodawczej i często je wykorzystuje.

Premierzy Islandii:

• Geir Haarde, od czerwca 2006 do stycznia 2009
• Jóhanna Sigurðardóttir od lutego 2009 do maja 2013
• Sigmundur Davíð Gunnlaugsson od maja 2013 do kwietnia 2016
• Sigurður Ingi Jóhannsson od kwietnia 2016 do stycznia 2017
• Bjarni Benediktsson od stycznia do listopada 2017
• Katrín Jakobsdóttir od 30 listopada 2017

Parlament

Parlament Islandii, Althing, jest jednoizbowy. Zasiada w nim 63 parlamentarzystów, wybieranych co 4 lata w wyborach bezpośrednich, które przebiegają według ordynacji proporcjonalnej (52 mandaty rozdzielane są w okręgach wyborczych, a 11 to mandaty wyrównawcze. Czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom Islandii powyżej 18. roku życia. W Islandii obowiązuje zakaz łączenia mandatu parlamentarnego i sprawowania funkcji członka rządu (incompatibilitas). Althing:

• posiada prawo inicjatywy ustawodawczej (projekty mogą składać zarówno komisje parlamentarne, jak i sami deputowani) oraz uchwala ustawy
• akceptuje zmiany w konstytucji (o zatwierdzeniu zmian decyduje większość 2/3 głosów oddanych za projektem, przy czym musi to być już nowy parlament, zwołany po uchwaleniu przez poprzedni propozycji zmiany konstytucji)
• zatwierdza wprowadzenie ustawodawstwa wyjątkowego w sytuacjach nadzwyczajnych
• składa prezydenta z urzędu za pomocą referendum (wniosek o przeprowadzenie referendum w tej sprawie zostaje uchwalony większością kwalifikowaną 3/4 ogólnej liczby deputowanych)
• decyduje o dymisji rządu (wotum nieufności).

Instytucja ombudsmana Althingu

W Islandii z instytucją ombudsmana mamy do czynienia od 1987 roku (najpóźniej spośród państw skandynawskich). Obecnie funkcjonowanie tej instytucji reguluje ustawa z 1997 roku.

Kadencja ombudsmana trwa 4 lata. Jest on powoływany przez Althing i musi spełniać takie same kryteria, jak kandydat na stanowisko sędziego w Sądzie Najwyższym. Jego immunitet jest ograniczony (nie może być przeciwko niemu prowadzone postępowanie dotyczące sprawy, którą się zajmuje). Odwoływany jest większością kwalifikowaną 2/3 głosów ogólnej liczby posłów. W określonych sytuacjach może mieć zastępcę.

Ombudsman Althingu:

• sprawuje nadzór nad ochroną praw i wolności obywatelskich przed organami państwowymi, osobami fizycznymi i prawnymi oraz innymi podmiotami naruszającymi te prawa
• wszczyna postępowanie na skutek wniesienia skargi, z własnej inicjatywy lub z urzędu
• prowadzi postępowanie przed Althingiem i przed sądami
• ma dostęp do wszelkich informacji związanych ze sprawą, oprócz informacji związanych z tajemnicą państwową dotyczących bezpieczeństwa państwowego i stosunków międzynarodowych

Od 1995 roku w Islandii funkcjonuje także instytucja Ombudsmana do spraw Dzieci, który jest powoływany przez premiera na 5-letnią kadencję. Pełni funkcję opiniodawczą i doradczą.

Partie polityczne

Zobacz też: Partie polityczne Islandii

Ważniejsze partie polityczne i ich liderzy:

• Partia Niepodległości (konserwatywna) - Bjarni Benediktsson
• Partia Postępu (liberalna, agrarystyczna) - Sigmundur Davíð Gunnlaugsson
• Sojusz (socjaldemokratyczna) - Árni Páll Árnason
• Ruch Zieloni-Lewica (ekosocjalistyczna, feministyczna) - Katrín Jakobsdóttir
• Świetlana Przyszłość - Heiða Kristín Helgadóttir
• Partia Piratów - Birgitta Jónsdóttir

Wyniki wyborów z 27 kwietnia 2013 (frekwencja 81,4%): Partia Niepodległości - 26,7%, Partia Postępu - 24,4%, Sojusz - 12,9%, Ruch Zieloni-Lewica - 10,9%, Świetlana Przyszłość - 8,2%, Partia Piratów - 5,1%.