Andrew Wiles
 | |||
| Data i miejsce urodzenia | 11 kwietnia 1953 | ||
|---|---|---|---|
| Zawód, zajęcie | matematyk | ||
| |||
Andrew John Wiles (ur. 11 kwietnia 1953 w Cambridge) – brytyjski matematyk, zawodowo związany też ze Stanami Zjednoczonymi. Specjalista w dziedzinie teorii liczb, znany przede wszystkim z udowodnienia wielkiego twierdzenia Fermata[1]. Zdobywca co najmniej dziesięciu laurów naukowych, w tym najwyższych jak Nagroda Wolfa w dziedzinie matematyki (1996), Nagroda Abela (2016) i Medal Copleya (2017) oraz specjalne wyróżnienie Międzynarodowej Unii Matematycznej (IMU) – w zastępstwie Medalu Fieldsa za rok 1998.
Życiorys
Tytuł bakałarza uzyskał na Uniwersytecie Oksfordzkim w 1974, a stopień doktora w 1980 w Kolegium Clare (Uniwersytet w Cambridge). Razem z Johnem Coatesem prowadził badania nad arytmetyką krzywych eliptycznych. W 1982 roku zatrudnił go Uniwersytet w Princeton.
W lipcu 1993 Wiles przedstawił dowód hipotezy Shimury-Taniyamy w kilku przypadkach, w tym wymaganych do udowodnienia wielkiego twierdzenia Fermata. Pod koniec tego samego roku wykryto w rozumowaniu Wilesa lukę, którą udało się jednak uzupełnić po dwóch latach dalszej pracy; pewną rolę odegrał w tym uczeń Wilesa Richard Taylor. Dowód został opublikowany w „Annals of Mathematics”[2] i uzupełniony wspólną publikacją Wilesa i Taylora[3].
Nagrody
Za swoje dokonania Wiles został wyróżniony szeregiem odznaczeń:
- 1995: Nagroda Schocka;
- 1995: Nagroda Ostrowskiego;
- 1995: Nagroda Fermata;
- 1996: Royal Medal;
- 1996: Nagroda Wolfa w dziedzinie matematyki;
- 1997: Nagroda Cole’a w dziedzinie teorii liczb;
- 1998: srebrna plakietka Międzynarodowej Unii Matematycznej (IMU) – w zastępstwie Medalu Fieldsa, którym nagradzani są tylko matematycy poniżej 40. roku życia;
- 2005: Nagroda Shawa w dziedzinie matematyki;
- 2016: Nagroda Abela[4];
- 2017: Medal Copleya.
Przypisy
- ↑ Wiles Andrew John, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-30] .
- ↑ Andrew Wiles. Modular Elliptic Curves and Fermat's Last Theorem. „Annals of Mathematics”. Second Series, Vol. 141, No. 3 (maj 1995), s. 443-551. DOI: 10.2307/2118559. (ang.).
- ↑ Taylor R., Wiles A. (1995). Ring theoretic properties of certain Hecke algebras, „Annals of Mathematics” Vol. 141, No. 3, s. 553–572.
- ↑ Andrew Wiles, który udowodnił słynne twierdzenie Fermata, dostał matematycznego Nobla [online], wyborcza.pl [dostęp 2016-03-19] .
Linki zewnętrzne
John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Andrew Wiles w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
- p
- d
- e
Andrew Wiles – nagrody
- p
- d
- e
Laureaci Nagrody Schocka w dziedzinie matematyki
| XX wiek |
|
|---|---|
| XXI wiek |
|
- p
- d
- e
Laureaci Nagrody Ostrowskiego
| XX wiek |
|
|---|---|
| XXI wiek |
|
- p
- d
- e
Laureaci Nagrody Fermata
| XX wiek |
|
|---|---|
| XXI wiek |
|
- p
- d
- e
Laureaci Royal Medal (XX wiek)
| 1901–1909 |
|
|---|---|
| 1910–1919 |
|
| lata 20. |
|
| lata 30. |
|
| lata 40. |
|
| lata 50. |
|
| lata 60. |
|
| lata 70. |
|
| lata 80. |
|
| lata 90. |
|
| rok 2000 |
|
- p
- d
- e
Laureaci Nagrody Wolfa w dziedzinie matematyki
| XX wiek |
|
|---|---|
| XXI wiek |
|
- p
- d
- e
Laureaci Nagrody Cole’a – teoria liczb
| XX wiek |
|
|---|---|
| XXI wiek |
|
- p
- d
- e
Laureaci Nagrody Shawa w dziedzinie matematyki
|
- p
- d
- e
Laureaci Nagrody Abela
| do 2009 |
|
|---|---|
| 2010–2019 |
|
| lata 20. XXI wieku |
|
- p
- d
- e
Laureaci Medalu Copleya (XXI wiek)
|
Kontrola autorytatywna (osoba):
Encyklopedia internetowa:
- PWN: 3996253
- Britannica: biography/Andrew-Wiles
- Treccani: andrew-john-wiles
- Universalis: andrew-john-wiles
- NE.se: andrew-wiles
- SNL: Andrew_John_Wiles
- Catalana: 0248293
- DSDE: Andrew_Wiles
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 66155
Identyfikatory zewnętrzne:
- Scopus: 24281995700
- MacTutor: Wiles
