Medal Copleya
Medal Copleya (ang. Copley Medal) – nagroda przyznawana przez Towarzystwo Królewskie w Londynie (ang. Royal Society of London) za „trwałe, wybitne osiągnięcia w dowolnej dziedzinie nauki”[1]. Obecnie w latach parzystych przyznawana za osiągnięcia w naukach fizycznych i w latach nieparzystych w naukach biologicznych[1]. Jest to najstarsza i najbardziej prestiżowa nagroda przyznawana przez Towarzystwo[1]. Nazwa wyróżnienia pochodzi od jednego z członków – Godfreya Copleya, zamożnego ziemianina, który w XVIII wieku ufundował nagrodę pieniężną w wysokości 5000 funtów szterlingów.
Reguły i zwyczaje przyznawania
Przyznawana od 1731 roku, zwykle corocznie, choć w XVIII i XIX wieku zdarzały się lata bez nagrodzonych[a]. Zazwyczaj otrzymuje ją jedna osoba, choć bywała wręczana dwóm lub nawet trzem osobom w tej samej edycji[b]. Jest kilka przypadków nagrodzenia więcej niż raz tej samej osoby; dwukrotnie Medal otrzymali:
- Stephen Gray (1731 i 1732),
- John Canton (1751 i 1764),
- John Herschel (1821, z Sabine’em i 1847, samodzielnie),
- Michael Faraday (1832, z Poissonem i 1838, z Gaussem),
John Theophilus Desaguliers jako jedyny otrzymał Medal trzykrotnie (1734, 1736 i 1741).
Do 2021 roku Medal otrzymały łącznie 274 osoby, w tym dwie kobiety: Dorothy Crowfoot Hodgkin (1976) i Jocelyn Bell Burnell (2021).
W 2021 roku pieniężna część nagrody wynosiła 25 tys. funtów brytyjskich[1].
Laureaci
Z tym tematem związana jest kategoria: Laureaci Medalu Copleya.
| Tabela laureatów Medalu Copleya | |||
|---|---|---|---|
| Rok | Nazwisko | Uzasadnienie | uwagi |
| 1731 | Stephen Gray | „Za nowe eksperymenty elektryczne – jako zachęta dla jego gotowości, która zawsze okazywał, zobowiązując Towarzystwo jego odkryciami i ulepszeniami w tej części wiedzy”. | laureat wielokrotny |
| 1732 | Stephen Gray | laureat wielokrotny | |
| 1733 | nie przyznano | ||
| 1734 | John Theophilus Desaguliers | laureat wielokrotny | |
| 1735 | nie przyznano | ||
| 1736 | John Theophilus Desaguliers | laureat wielokrotny | |
| 1737 | John Belchier | ||
| 1738 | James Valoue | ||
| 1739 | Stephen Hales | ||
| 1740 | Alexander Stuart | ||
| 1741 | John Theophilus Desaguliers | laureat wielokrotny | |
| 1742 | Christopher Middleton | ||
| 1743 | Abraham Trembley | ||
| 1744 | Henry Baker | ||
| 1745 | William Watson | ||
| 1746 | Benjamin Robins | ||
| 1747 | Gowin Knight | ||
| 1748 | James Bradley | ||
| 1749 | John Harrison | ||
| 1750 | George Edwards | ||
| 1751 | John Canton | laureat wielokrotny | |
| 1752 | John Pringle | ||
| 1753 | Benjamin Franklin | ||
| 1754 | William Lewis | ||
| 1755 | John Huxham | ||
| 1756 | nie przyznano | ||
| 1757 | Charles Cavendish | ||
| 1758 | John Dollond | ||
| 1759 | John Smeaton | ||
| 1760 | Benjamin Wilson | ||
| 1761 | nie przyznano | ||
| 1762 | nie przyznano | ||
| 1763 | nie przyznano | ||
| 1764 | John Canton | laureat wielokrotny | |
| 1765 | nie przyznano | ||
| 1766 | William Brownrigg, Edward Delaval i Henry Cavendish | ||
| 1767 | John Ellis | ||
| 1768 | Peter Woulfe | ||
| 1769 | William Hewson | ||
| 1770 | William Douglas Hamilton | ||
| 1771 | Matthew Raper | ||
| 1772 | Joseph Priestley | ||
| 1773 | John Walsh | ||
| 1774 | nie przyznano | ||
| 1775 | Nevil Maskelyne | ||
| 1776 | James Cook | ||
| 1777 | John Mudge | ||
| 1778 | Charles Hutton | ||
| 1779 | nie przyznano | ||
| 1780 | Samuel Vince | ||
| 1781 | William Herschel | ||
| 1782 | Richard Kirwan | ||
| 1783 | John Goodricke i Thomas Hutchins | ||
| 1784 | Edward Waring | ||
| 1785 | William Roy | ||
| 1786 | nie przyznano | ||
| 1787 | John Hunter | ||
| 1788 | Charles Blagden | ||
| 1789 | William Morgan | ||
| 1790 | nie przyznano | ||
| 1791 | James Rennell i Jean-iré Deluc | ||
| 1792 | Benjamin Thompson | ||
| 1793 | nie przyznano | ||
| 1794 | Alessandro Volta | ||
| 1795 | Jesse Ramsden | ||
| 1796 | George Atwood | ||
| 1797 | nie przyznano | ||
| 1798 | George Shuckburgh-Evelyn i Charles Hatchett | ||
| 1799 | John Hellins | ||
| 1800 | Edward Charles Howard | ||
| 1801 | Astley Paston Cooper | ||
| 1802 | William Hyde Wollaston | ||
| 1803 | Richard Chenevix | ||
| 1804 | Smithson Tennant | ||
| 1805 | Humphry Davy | ||
| 1806 | Thomas Andrew Knight | ||
| 1807 | Everard Home | ||
| 1808 | William Henry | ||
| 1809 | Edward Troughton | ||
| 1810 | nie przyznano | ||
| 1811 | Benjamin Collins Brodie | ||
| 1812 | nie przyznano | ||
| 1813 | William Thomas Brande | ||
| 1814 | James Ivory | ||
| 1815 | David Brewster | ||
| 1816 | nie przyznano | ||
| 1817 | Henry Kater | ||
| 1818 | Robert Seppings | ||
| 1819 | nie przyznano | ||
| 1820 | Hans Christian Ørsted | ||
| 1821 | Edward Sabine i John Herschel | J. Herschel to laureat wielokrotny | |
| 1822 | William Buckland | ||
| 1823 | John Pond | ||
| 1824 | John Brinkley | ||
| 1825 | François Arago i Peter Barlow | ||
| 1826 | James South | ||
| 1827 | William Prout i Henry Foster | ||
| 1828 | nie przyznano | ||
| 1829 | nie przyznano | ||
| 1830 | nie przyznano | ||
| 1831 | George Biddell Airy | ||
| 1832 | Michael Faraday i Siméon Poisson | Faraday to laureat wielokrotny | |
| 1833 | nie przyznano | ||
| 1834 | Giovanni Plana | ||
| 1835 | William Snow Harris | ||
| 1836 | Jöns Jacob Berzelius i Francis Kiernan | ||
| 1837 | Antoine César Becquerel i John Frederic Daniell | ||
| 1838 | Carl Friedrich Gauss i Michael Faraday | Faraday to laureat wielokrotny | |
| 1839 | Robert Brown | ||
| 1840 | Justus von Liebig i Jacques Charles François Sturm | ||
| 1841 | Georg Ohm | ||
| 1842 | James MacCullagh | ||
| 1843 | Jean-Baptiste Dumas | ||
| 1844 | Carlo Matteucci | ||
| 1845 | Theodor Schwann | ||
| 1846 | Urbain Le Verrier | ||
| 1847 | John Herschel | laureat wielokrotny | |
| 1848 | John Couch Adams | ||
| 1849 | Roderick Murchison | ||
| 1850 | Peter Andreas Hansen | ||
| 1851 | Richard Owen | ||
| 1852 | Alexander von Humboldt | ||
| 1853 | Heinrich Wilhelm Dove | ||
| 1854 | Johannes Peter Müller | ||
| 1855 | Jean Bernard Léon Foucault | ||
| 1856 | Henri Milne-Edwards | ||
| 1857 | Michel Eugène Chevreul | ||
| 1858 | Charles Lyell | ||
| 1859 | Wilhelm Weber | ||
| 1860 | Robert Bunsen | ||
| 1861 | Louis Agassiz | ||
| 1862 | Thomas Graham | ||
| 1863 | Adam Sedgwick | ||
| 1864 | Charles Darwin | ||
| 1865 | Michel Chasles | ||
| 1866 | Julius Plücker | ||
| 1867 | Karl Ernst von Baer | ||
| 1868 | Charles Wheatstone | ||
| 1869 | Henri Victor Regnault | ||
| 1870 | James Prescott Joule | ||
| 1871 | Julius Robert von Mayer | ||
| 1872 | Friedrich Wöhler | ||
| 1873 | Hermann von Helmholtz | ||
| 1874 | Louis Pasteur | ||
| 1875 | August Wilhelm von Hofmann | ||
| 1876 | Claude Bernard | ||
| 1877 | James Dwight Dana | ||
| 1878 | Jean-Baptiste Boussingault | ||
| 1879 | Rudolf Clausius | ||
| 1880 | James Joseph Sylvester | ||
| 1881 | Charles-Adolphe Wurtz | ||
| 1882 | Arthur Cayley | ||
| 1883 | William Thomson (Lord Kelvin) | ||
| 1884 | Carl Ludwig | ||
| 1885 | Friedrich August Kekulé von Stradonitz | ||
| 1886 | Franz Ernst Neumann | ||
| 1887 | Joseph Dalton Hooker | ||
| 1888 | Thomas Henry Huxley | ||
| 1889 | George Salmon | ||
| 1890 | Simon Newcomb | ||
| 1891 | Stanislao Cannizzaro | ||
| 1892 | Rudolf Virchow | ||
| 1893 | George Gabriel Stokes | ||
| 1894 | Edward Frankland | ||
| 1895 | Karl Weierstraß | ||
| 1896 | Karl Gegenbaur | ||
| 1897 | Albert von Kölliker | ||
| 1898 | William Huggins | ||
| 1899 | John William Strutt (Lord Rayleigh) | ||
| 1900 | Marcellin Pierre Berthelot | ||
| 1901 | Josiah Willard Gibbs | ||
| 1902 | Joseph Lister | ||
| 1903 | Eduard Suess | ||
| 1904 | William Crookes | ||
| 1905 | Dmitrij Mendelejew | ||
| 1906 | Ilja Miecznikow | ||
| 1907 | Albert Abraham Michelson | ||
| 1908 | Alfred Russel Wallace | ||
| 1909 | George William Hill | ||
| 1910 | Francis Galton | ||
| 1911 | George Howard Darwin | ||
| 1912 | Felix Klein | ||
| 1913 | Ray Lankester | ||
| 1914 | Joseph John Thomson | ||
| 1915 | Iwan Pawłow | ||
| 1916 | James Dewar | ||
| 1917 | Pierre Paul Émile Roux | ||
| 1918 | Hendrik Lorentz | ||
| 1919 | William Maddock Bayliss | ||
| 1920 | Horace Tabberer Brown | ||
| 1921 | Joseph Larmor | ||
| 1922 | Ernest Rutherford | ||
| 1923 | Horace Lamb | ||
| 1924 | Edward Albert Sharpey-Schafer | ||
| 1925 | Albert Einstein | ||
| 1926 | Frederick Hopkins | ||
| 1927 | Charles Sherrington | ||
| 1928 | Charles Algernon Parsons | ||
| 1929 | Max Planck | ||
| 1930 | William Henry Bragg | ||
| 1931 | Arthur Schuster | ||
| 1932 | George Ellery Hale | ||
| 1933 | Theobald Smith | ||
| 1934 | John Scott Haldane | ||
| 1935 | Charles Thomson Rees Wilson | ||
| 1936 | Arthur Evans | ||
| 1937 | Henry Hallett Dale | ||
| 1938 | Niels Bohr | ||
| 1939 | Thomas Hunt Morgan | ||
| 1940 | Paul Langevin | ||
| 1941 | Thomas Lewis | ||
| 1942 | Robert Robinson | ||
| 1943 | Joseph Barcroft | ||
| 1944 | Geoffrey Ingram Taylor | ||
| 1945 | Oswald Theodore Avery | ||
| 1946 | Edgar Douglas Adrian | ||
| 1947 | Godfrey Harold Hardy | ||
| 1948 | Archibald Vivian Hill | ||
| 1949 | George Charles De Hevesy | ||
| 1950 | James Chadwick | ||
| 1951 | David Keilin | ||
| 1952 | Paul Adrien Maurice Dirac | ||
| 1953 | Albert Kluyver | ||
| 1954 | Edmund Whittaker | ||
| 1955 | Ronald Fisher | ||
| 1956 | Patrick Maynard Stuart Blackett | ||
| 1957 | Howard Walter Florey | ||
| 1958 | John Edensor Littlewood | ||
| 1959 | Frank Macfarlane Burnet | ||
| 1960 | Harold Jeffreys | ||
| 1961 | Hans Adolf Krebs | ||
| 1962 | Cyril Norman Hinshelwood | ||
| 1963 | Paul Fildes | ||
| 1964 | Sydney Chapman | ||
| 1965 | Alan Lloyd Hodgkin | ||
| 1966 | William Lawrence Bragg | ||
| 1967 | Bernard Katz | ||
| 1968 | Tadeus Reichstein | ||
| 1969 | Peter Medawar | ||
| 1970 | Alexander Robertus Todd | ||
| 1971 | Norman Pirie | ||
| 1972 | Nevill Francis Mott | ||
| 1973 | Andrew Fielding Huxley | ||
| 1974 | William Vallance Douglas Hodge | ||
| 1975 | Francis Crick | ||
| 1976 | Dorothy Crowfoot Hodgkin | ||
| 1977 | Frederick Sanger | ||
| 1978 | Robert Woodward | ||
| 1979 | Max Perutz | ||
| 1980 | Derek Harold Richard Barton | ||
| 1981 | Peter Dennis Mitchell | ||
| 1982 | John Cornforth | ||
| 1983 | Rodney Robert Porter | ||
| 1984 | Subrahmanyan Chandrasekhar | ||
| 1985 | Aaron Klug | ||
| 1986 | Rudolf Peierls | ||
| 1987 | Robert Hill | ||
| 1988 | Michael Atiyah | ||
| 1989 | César Milstein | ||
| 1990 | Abdus Salam | ||
| 1991 | Sydney Brenner | ||
| 1992 | George Porter | ||
| 1993 | James Dewey Watson | ||
| 1994 | Frederick Charles Frank | ||
| 1995 | Frank Fenner | ||
| 1996 | Alan Cottrell | ||
| 1997 | Hugh Huxley | ||
| 1998 | Michael James Lighthill | ||
| 1999 | John Maynard Smith | ||
| 2000 | Alan Rushton Battersby | ||
| 2001 | Jacques Miller | ||
| 2002 | John Pople | ||
| 2003 | John Bertrand Gurdon | ||
| 2004 | Harold Kroto | ||
| 2005 | Paul Nurse | ||
| 2006 | Stephen Hawking | ||
| 2007 | Robert May | ||
| 2008 | Roger Penrose | ||
| 2009 | Martin Evans | ||
| 2010 | David Roxbee Cox i Tomas Lindahl | ||
| 2011 | Dan McKenzie | ||
| 2012 | John Ernest Walker | ||
| 2013 | Andriej Gejm | „Za swój liczny wkład naukowy, w szczególności, za inicjowanie badań nad dwuwymiarowością kryształów atomowych i ich sztucznych heterostruktur”. | |
| 2014 | Alec Jeffreys | ||
| 2015 | Peter Higgs | ||
| 2016 | Richard Henderson | ||
| 2017 | Andrew Wiles | ||
| 2018 | Jeffrey I. Gordon | ||
| 2019 | John B. Goodenough | ||
| 2020 | Alan Fersht | ||
| 2021 | Jocelyn Bell Burnell | ||
| 2022 | twórcy szczepionki Oxford-AstraZeneca | ||
| 2023 | Martin Rees | [2] | |
Medal Copleya a inne nagrody
Nagroda Nobla
Przeszło pięćdziesiąt razy zdarzało się, że Medal Copleya otrzymywali nobliści – ówcześni lub późniejsi, z trzech różnych dziedzin (fizyka, chemia, medycyna z fizjologią). Poniżej przykłady pogrupowane według dziedzin noblowskich[c].
Fizyka (17 przypadków)
- 1899: John William Strutt vel Lord Rayleigh
(nobel 1904), - 1907: Albert Michelson (nobel 1907),
- 1914: Joseph John Thomson (nobel 1906),
- 1918: Hendrik Lorentz (nobel 1902),
- 1925: Albert Einstein (nobel 1921),
- 1929: Max Planck (nobel 1918),
- 1930: William Henry Bragg (nobel 1915),
- 1935: Charles Wilson (nobel 1927),
- 1938: Niels Bohr (nobel 1922),
- 1950: James Chadwick (nobel 1935),
- 1952: Paul Dirac (nobel 1933),
- 1966: William Lawrence Bragg (nobel 1915),
- 1984: Subrahmanyan Chandrasekhar
(nobel 1983). - 1990: Abdus Salam (nobel 1979),
- 2008: Roger Penrose (nobel 2020),
- 2013: Andriej Gejm (nobel 2010),
- 2015: Peter Higgs (nobel 2013).
Chemia (20 przypadków)
- 1922: Ernest Rutherford (nobel 1908),
- 1942: Robert Robinson (nobel 1947),
- 1949: György von Hevesy (nobel 1943),
- 1962: Cyril Hinshelwood (nobel 1956),
- 1970: Alexander Todd (nobel 1957),
- 1976: Dorothy Crowfoot Hodgkin (nobel 1964),
- 1977: Frederick Sanger (nobel 1958 i 1980),
- 1978: Robert Woodward (nobel 1965),
- 1979: Max Perutz (nobel 1962),
- 1980: Derek Barton (nobel 1969),
- 1981: Peter D. Mitchell (nobel 1978),
- 1982: John Cornforth (nobel 1975),
- 1985: Aaron Klug (nobel 1982),
- 1992: George Porter (nobel 1967),
- 2002: John Pople (nobel 1998),
- 2004: Harold Kroto (nobel 1996),
- 2010: Tomas Lindahl (nobel 2015),
- 2012: John Ernest Walker (nobel 1997),
- 2016: Richard Henderson (nobel 2017),
- 2019: John B. Goodenough (nobel 2019).
Medycyna z fizjologią (18 przypadków)
- 1906: Ilja Miecznikow (nobel 1908),
- 1915: Iwan Pawłow (nobel 1904),
- 1926: Frederick Hopkins (nobel 1929),
- 1939: Thomas Hunt Morgan (nobel 1933),
- 1948: Archibald Vivian Hill (nobel 1922),
- 1957: Howard Florey (nobel 1945),
- 1961: Hans Adolf Krebs (nobel 1953),
- 1965: Alan Lloyd Hodgkin (nobel 1963),
- 1967: Bernard Katz (nobel 1970),
- 1968: Tadeusz Reichstein (nobel 1950),
- 1969: Peter Medawar (nobel 1960),
- 1973: Andrew Fielding Huxley (nobel 1963),
- 1975: Francis Crick (nobel 1962),
- 1983: Rodney Robert Porter (nobel 1972),
- 1991: Sydney Brenner (nobel 2002),
- 1993: James Watson (nobel 1962).
- 2003: John Gurdon (nobel 2012),
- 2005: Paul Nurse (nobel 2001).
Nagrody matematyczne
Medal Copleya jest przyznawany także za badania w tych dziedzinach, które nie są objęte Nagrodami Nobla, np. w matematyce. Medal Copleya otrzymywali laureaci najwyższych wyróżnień matematycznych jak Nagroda Abela czy starszy Medal Fieldsa i jeszcze starszy Medal Sylvestera; przykłady to:
- 1947: Godfrey Harold Hardy (Medal Sylvestera 1940),
- 1954: Edmund Whittaker (Medal Sylvestera 1931),
- 1958: John Edensor Littlewood (Medal Sylvestera 1943),
- 1988: Michael Atiyah (Medal Fieldsa 1966, Nagroda Abela 2004),
- 2017: Andrew Wiles (Nagroda Abela 2016).
Inni wybitni matematycy odznaczeni Medalem Copleya to np. Edward Waring (1784), Siméon Denis Poisson (1832), Carl Friedrich Gauss (1838), Jacques Charles François Sturm (1840), James Joseph Sylvester (1880), Arthur Cayley (1882), Karl Weierstrass (1895) i Felix Klein (1912).
Uwagi
- ↑ Do 2021 roku takich lat było 21 – 13 w XVIII w. i 8 w XIX w.: 1733, 1735, 1756, 1761–63, 1765, 1774, 1779, 1786, 1790, 1793, 1797, 1810, 1812, 1816, 1819, 1828–1830 i 1833.
- ↑ Do 2021 roku było 13 takich przypadków – 4 w XVIII w., 8 w XIX w. i raz w XXI w.: 1766, 1783, 1791, 1798, 1821, 1825, 1827, 1832, 1836–1838, 1840 i 2010. Przypadek trojga laureatów zdarzył się tylko raz, w 1766.
- ↑ Tacy podwójni laureaci przeważnie otrzymują najpierw Nagrodę Nobla, a dopiero potem Medal Copleya. Odwrotnych przypadków było kilkanaście: w fizyce Rayleigh i Penrose; w chemii Robinson, Lindahl i Henderson; w fizjologii z medycyną Miecznikow, Hopkins, Katz, Brenner i Gurdon. Frederick Sanger to unikalny przypadek Nagrody Nobla i przed, i po Medalu Copleya.
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Medal Copleya na stronie Towarzystwa Królewskiego
- p
- d
- e
Laureaci Medalu Copleya (XVIII wiek)
|
- p
- d
- e
Laureaci Medalu Copleya (XIX wiek)
- p
- d
- e
Laureaci Medalu Copleya (XX wiek)
- p
- d
- e
Laureaci Medalu Copleya (XXI wiek)
|
Encyklopedia internetowa:
- Britannica: topic/Copley-Medal
