Bajt Dadżan

Bajt Dadżan

‏بيت دجن‎

Widok na wieś przed 1935
Państwo	Mandat Palestyny
Dystrykt	Dystrykt Jafy
Wysokość	25 m n.p.m.
Populacja (1945) • liczba ludności	3840
Data zniszczenia	25 kwietnia 1948
Powód zniszczenia	atak Hagany
Obecnie	Bet Dagan, Miszmar ha-Sziwa, Chemed, Gannot
Położenie na mapie Mandatu Palestyny Bajt Dadżan
32°00′12,63″N 34°49′45,34″E/32,003508 34,829261
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Bajt Dadżan (arab. بيت دجن) – nieistniejąca już arabska wieś, która była położona w Dystrykcie Jafy w Mandacie Palestyny. Wieś została wyludniona i zniszczona podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny, po ataku żydowskich sił Hagany w dniu 25 kwietnia 1948 roku.

Położenie

Bajt Dadżan leżała w centralnej części równiny Szaron. Według danych z 1945 do wsi należały ziemie o powierzchni 1732,7 ha. We wsi mieszkało wówczas 3840 osób^[1].

Historia

Najstarsze wzmianki o wiosce (Bīt Dagana i Bet Dgn) pochodzą ze starożytnych tekstów asyryjskich i egipskich. Było to filistyńskie miasto, którego nazwa odnosiła się do boga Dagona, który opiekował się rolnictwem i zbożem^[2]. Pod nazwą Bet-Dagon dwukrotnie jest wymieniana w Biblii, jako miasto należące do żydowskiego pokolenia Judy^[a][b]. Izraelski historyk Mosze Szaron sugeruje, że pod żydowskim panowaniem nazwę miasta zmieniono na Bet Dagan, co odnosiło się do pszenicy i wskazywało na dobrobyt mieszkańców^[2]. Hieronim ze Strydonu opisał miasto w IV wieku n.e. jako „bardzo duże”. Pod nazwą Kafar Dagon lub Cafardagon wchodziło w skład zespołu greckich miast Diospolis (łac. Colonia Lucia Septimia Severia Diospolis), w który wchodziły ówczesne Lydda i Jibna^[3][4]. Na mapie z Madaby z VI wieku widnieje pod nazwą Beto Dagana^[2].

W połowie VII wieku cała Palestyna przeszła pod panowanie Arabów. Kalif Hiszam ibn Abd al-Malik wybudował w Bajt Dadżan pałac z białymi marmurowymi kolumnami^[5]. Arabski podróżnik i geograf Al-Mukaddasi w X wieku wspomina miasto pod nazwą Dajūn, które posiadało własny meczet. Większość mieszkańców miasta stanowili Samarytanie. W owym czasie, jedna z ośmiu bram pobliskiego miasta Ramla również nosiło nazwę Dajūn^[6]. W XI wieku miasto służyło jako garnizon wojsk Fatymidów w Palestynie^[7]. W okresie panowania krzyżowców, król Ryszard I Lwie Serce wybudował w 1191 roku w miejscowości zamek obronny znany jako Casal Maen (lub Casal Moein). Po bitwie pod Jafą w 1192 roku wojska Saladyna zburzyły miejscowość i zamek krzyżowców^[8]. W 1226 roku arabski geograf Jakut Ibn Abdallah al-Hamawi wspomina Bajt Dadżan już jako jedną z wiosek w rejonie Ramli^[2]. W 1517 roku Palestyna przeszła pod panowanie osmańskie. Raport podatkowy z 1596 roku wspomina wieś, której mieszkańcy płacili podatki z upraw pszenicy, jęczmienia, sezamu, drzew owocowych, winnicy, oraz hodowli kóz i pszczelarstwa^[9]. Odnaleziony arabski napis na podłodze z 1762 roku wymienia nazwę wioski Bajt Dadżan^[2]. Pod koniec XIX wieku wieś opisana jest jako otoczona drzewami oliwnymi umiarkowanej wielkości osada^[10]. W 1895 roku Philip Baldensperger takimi słowami opisał Bajt Dadżan: „Mieszkańcy są bardzo pracowici, zajmują się głównie wyrobem mat oraz koszy do przewożenia ziemi i kamieni. Są właścicielami wielbłądów dla przewożenia ładunków z Jafy do Jerozolimy, uprawiają ziemię i pracują na budowach itd., w Jafie lub robotach kolejowych. Kobiety codziennie chodzą grupami do Jafy, a w środę do Ramli - na tamtejszy rynek, z kurami, jajami i mlekiem”^[11].

W wyniku I wojny światowej wieś wraz z całą Palestyną przeszła w 1918 roku pod panowanie Brytyjczyków. W 1922 roku utworzyli oni formalnie na tym obszarze Mandat Palestyny. W okresie tym Bajt Dadżan była dużą wsią. We wsi znajdowały się dwie szkoły podstawowe, osobna dla chłopców (w 1945 r. było 353 uczniów) i dziewcząt (w 1945 r. były 102 uczennice)^[1].

W poszukiwaniu skutecznego rozwiązania narastającego konfliktu izraelsko-arabskiego w dniu 29 listopada 1947 roku została przyjęta Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181. Zakładała ona między innymi, że wieś Bajt Dadżan miał znaleźć się w granicach nowo utworzonego państwa żydowskiego^[12]. Arabowie odrzucili tę rezolucję i dzień później doprowadzili do wybuchu wojny domowej w Mandacie Palestyny. W trakcie jej trwania siły żydowskiej Hagany w dniu 25 kwietnia 1948 roku zajęły i wysiedliły wieś Bajt Dadżan. Mieszkańcy uciekli do sąsiednich wsi i miast^[1].

Miejsce obecnie

Na miejscu opuszczonej wioski powstała w 1948 roku żydowska miejscowość Bet Dagan, natomiast pola uprawne zajęły moszawy Gannot (1948 r.), Miszmar ha-Sziwa (1949 r.) i Chemed (1950 r.). Palestyński historyk Walid Chalidi, tak opisał pozostałości wioski Bajt Dadżan: „Wiele domów pozostaje ... Niektóre są opuszczone, inne są zajęte przez żydowskie rodziny, lub używane jako sklepy, biurowce, czy hurtownie. Posiadają one liczne cechy architektoniczne. Jeden zamieszkały dom wykonany jest z betonu i ma plan prostokąta, płaski dach, prostokątne okna z przodu i dwa łukowate boczne okna. Inny został przekształcony w synagogę Eli Cohen, jest wykonany z betonu i ma płaski dach oraz okrągłe, łukowe przednie drzwi i okna”^[1].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Claude Reignier Conder, H.H. Kitchener: The Survey of Western Palestine: Memoirs of the Topography, Orography, Hydrography, and Archaeology. London: Committee of the Palestine Exploration Fund., 1882.
• Moshe Gil, Ethel Broido: A History of Palestine, 634–1099. Cambridge: Cambridge University Press, 1997. ISBN 978-0-521-59984-9.
• Wolf-Dieter Hütteroth, Kamal Abdulfattah: Historical Geography of Palestine, Transjordan and Southern Syria in the Late 16th Century. Erlanger Geographische Arbeiten. Erlangen: Vorstand der Fränkischen Geographischen Gesellschaft, 1977.
• Walid Chalidi: All that Remains. Washington DC: Institute for Palestine Studies, 1992. ISBN 0-88728-224-5.
• Thomas Evan Levy: The archaeology of society in the Holy Land. Continuum International Publishing Group, 1995. ISBN 978-0-7185-1388-7.
• Moshe Sharon: Corpus Inscriptionum Arabicarum Palaestinae. BRILL, 1999. ISBN 90-04-11083-6.
• William Smith: Dictionary of Greek and Roman geography. Little, Brown & Co., 1854.
• William Stubbs, Arthur Hassall: Historical Introductions to the Rolls Series. Adamant Media Corporation, 1902. ISBN 978-1-4021-4831-6.
• Shelagh Weir: Palestinian Costume. Palestine Exploration Fund Quarterly, 1895. ISBN 0-7141-2517-2.