Dwór Tiele-Wincklerów w Katowicach (niem.Schloss Kattowitz) – posiadłość hrabiów Tiele-Wincklerów w Katowicach[2], siedziba Katowickich Dóbr Rycerskich (niem.Rittersgut Kattowitz) oraz Państwa Mysłowickiego (niem.Myslowitz Herrschaft), z uwagi na wyburzenie dworu mysłowickiego w II poł. XIX w. „Zamek” wzniesiony na obszarze dworskim był w istocie pałacem[3]; mieścił się przy dzisiejszej alei Wojciecha Korfantego, w rejonie od północy przylegającym[4] do obecnego Hotelu Katowice. Zburzony w 1976 roku[5].
Historia
Plan Kuźnicy Boguckiej z 1823 z zaznaczonym obszarem dworskim, na którym w połowie XIX wieku wybudowano dwór
Dwór został wzniesiony około 1841 jako siedziba Franza von Wincklera, pruskiego przemysłowca i właściciela ziemskiego, posiadającego rozległe dobra na Górnym Śląsku. W 1839, kiedy Winckler zakupił dobra rycerskie Bogucice-Katowice, postanowił przenieść główną siedzibę swych majątków z Miechowic do bardziej „perspektywicznych” Katowic[6].
Budowlę wzniesiono przy wybudowanej 10 lat wcześniej bitej drodze, wiodącej do Siemianowic[6], tuż na północ od istniejących już wcześniej zabudowań folwarcznych, zajmujących teren od dzisiejszej ul. Piastowskiej po hotel „Katowice” (w ten sposób dwór wraz z parkiem zajmował obszar od hotelu „Katowice” po obecne Rondo).
Budynek miał formę dużej, klasycystycznej, piętrowej willi z wydatnym poddaszem. Od dworu, powszechnie zwanego „zamkiem”[7], dzisiejsza aleja Wojciecha Korfantego nosiła w latach 1899–1924[8] nazwę Schloßstrasse[9] (pol.Zamkowa), zaś w latach 1924–1939 i w 1945 nazwę ulica Zamkowa.
Wincklerowie zamieszkiwali we dworze do czasu przebudowy w latach 50. XIX w. ich neogotyckiego pałacu w Miechowicach. Później w budynku mieszkał dyrektor Zarządu Dóbr Tiele-Wincklerów, Friedrich Grundmann, który w 1872, po przejściu na emeryturę, przeniósł się do własnej willi przy dzisiejszej ul. Warszawskiej 20. W 1892 Tiele-Wincklerowie przenieśli się do pałacu w Mosznej, lecz w katowickim „zamku” pozostały jeszcze przez kilkanaście lat biura ich majątków. W 1908 pomieszczenia te przebudowano na luksusowe mieszkania. W latach 1922–1937 w jednym z nich mieszkał dyrektor Górnośląskiego Związku Przemysłowców Górniczo-Hutniczych w Katowicach, w latach 1922–1929 poseł z listy Deutsche Partei do Sejmu Śląskiego, Maximilian Sabas[6]. Drugie mieszkanie zajmował inż. Antoni Krahelski, u którego wielokrotnie w latach 30. gościł Stanisław Ignacy Witkiewicz.
Po II wojnie światowej przez dłuższy czas w budynku mieściła się Wojskowa Komenda Uzupełnień[6]. Pierwotnie ówczesne władze planowały zlokalizować w nim Muzeum Powstań Śląskich[10][11][12]. Ostatecznie jednak obiekt zburzono w ciągu jednej nocy w 1976 r. decyzją ówczesnego I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPRZdzisława Grudnia, jako „pozostałość pruskiej zabudowy”[6].
↑MichałM.BulsaMichałM., BarbaraB.SzmatlochBarbaraB., Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 60, ISBN 978-83-7729-502-1.
↑Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, EwaE.Chojecka, Katowice: Muzeum Śląskie, 2004, s. 186, ISBN 83-87455-77-6, OCLC 831134485.
↑W języku niemieckim wyraz Schloss (właśc. Palast), z reguły błędnie tłumaczony jako „zamek”, oznacza przeważnie „pałac”. W szczególności dotyczy to rezydencji magnackich na Śląsku, które nazywano Schloss, mimo ich pałacowego charakteru. Zamek o charakterze obronnym to po niemiecku Burg.
↑Mateusz Klimczak: Tajemnice Śląska. W jedną noc wyburzyli pałac w centrum Katowic. Dlaczego podjęto taką decyzję? Zobaczcie jak wyglądał.... Dziennik Zachodni, 2023-01-08. [dostęp 2023-01-09].
↑ abcdeLipońska-Sajdak Jadwiga, Szota Zofia: Gruss aus Kattowitz. Pozdrowienia z Katowic. Katowice 2004, ISBN 83-87727-07-5, s. 58
↑Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, Katowice 2018, s. 7-10. ISBN 978-83-7729-386-7
↑J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5.
↑Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
↑Miasto, którego już nie ma (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-07-04].
↑Andrzej Plewako: Działalność Kuźnicy Boguckiej w Katowicach. Katowice: Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, 1985, s. 8.
↑Katowice – Informator, S. Adamczyk (red.), wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 14.
Bibliografia
Jerzy Moskal: ...Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 138, 139. ISBN 83-85831-35-5.
Górnośląskie Dziedzictwo: Nie bójmy się historii i zabytków Katowic. www.gornoslaskie-dziedzictwo.com. [dostęp 2011-07-04]. (pol.).
Franz von Winckler: Życie jak z amerykańskiego snu (pol.) www.mmsilesia.pl [dostęp 2011-07-04]
Industrie im oberschlesischen Fürstentum Pless im 18. und 19. Jahrhundert. Klemens Skibicki, Stuttgart, 2002 ISBN 3-515-08036-8, S. 235f.
50°15′46,4″N 19°01′25,1″E/50,262889 19,023639 
