Fiołek wonny

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

malpigiowce

Rodzina

fiołkowate

Rodzaj

fiołek

Gatunek

fiołek wonny

Nazwa systematyczna

Viola odorata L.
Sp. pl. 2:934. 1753

Multimedia w Wikimedia Commons

Fiołek wonny, fiołek pachnący (Viola odorata L.) – gatunek rośliny należący do rodziny fiołkowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie, w zachodniej Azji (Cypr, Turcja) i północnej Afryce (Makaronezja, Wyspy Kanaryjskie)^[3]. W Polsce średnio pospolity na niżu i w niższych położeniach górskich. Uprawiany i często dziczejący.

Morfologia

Pokrój: Płożący, ze ścielącymi się rozłogami. Wysokość 5–10 cm.
Liście: Omszone, od spodu błyszczące, nerkowate lub jajowate, u nasady sercowate. Przylistki frędzlowate, lancetowate, o szerokości 3–4 mm.
Kwiaty: Ciemnofioletowe, rzadziej białe, wonne. Płatek dolny na szczycie wycięty, działki tępe.
Owoce: Torebka kulistawa, owłosiona.
Część podziemna: Kłącze.

Liść
Przylistek
Kwiat
Kwiat
Owoc

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od marca do kwietnia. Zasiedla widne lasy liściaste i ich skraje, zarośla, trawiaste polany, trawniki. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Glechometalia^[4]. Jest rośliną półzimozieloną – część liści pozostaje do okresu wiosny. Rośnie na stanowiskach półcienistych lub cienistych, na glebie próchniczej, lekko wilgotnej^[5].

Zastosowanie

Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski: Ziele fiołka wonnego z korzeniami (Herba Violae odoratae cum radicibus) zawiera wiolinę, wiolatozyd, pochodne delfinidyny (wiolanina), olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest iron, saponiny triterpenowe, śluz.
- Działanie: działa wykrztuśnie, napotnie, moczopędnie, odkażająco, żółciopędnie i rozkurczowo. Upłynnia zalegający śluz w drogach oddechowych, ułatwiając jego wydalenie. Przedawkowanie powoduje nudności, wymioty i biegunkę.
- Zbiór i suszenie: w porze kwitnienia. Surowiec suszy się w temp. 20–40 °C.
Sztuka kulinarna: liście fiołka można dodawać do wiosennych zup. Kwiaty dawniej kandyzowano, produkowano z nich syrop na kaszel^[6] oraz używano ich do aromatyzowania octu.
Uprawiany jako roślina ozdobna ze względu na swój bardzo przyjemny zapach oraz piękne kwiaty.

Zmienność

Tworzy mieszańce z fiołkiem białym, f. bławatkowym, f. kosmatym, f. pagórkowym^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-11-30] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-10].
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Wymarzonyogrod: Fiołek wonny. 2013. [dostęp 2013-04-10]. (pol.).
↑ Przyprawy z łąk i lasów – Różne przysmaki – Vademecum smakosza / nawidelcu.pl
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.