Galatella
 Ożota zwyczajna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | astrowce | ||
| Rodzina | astrowate | ||
| Podrodzina | Asteroideae | ||
| Rodzaj | Galatella | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Galatella Cass. G.-F.Cuvier, Dict. Sci. Nat., ed. 2. 37: 463, 488 (1825)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Galatella Cass. – rodzaj roślin nasiennych z rodziny astrowatych. Obejmuje 31 gatunków (licząc razem z włączonymi tu gatunkami z rodzaju Crinitina)[3]. Zasięg rodzaju obejmuje niemal całą Europie i Azję (bez strefy tropikalnej tego kontynentu), poza tym północno-zachodnią Afrykę[3]. W Polsce rodzaj reprezentowany jest przez jeden gatunek – ożotę zwyczajną G. linosyris (syn. Aster linosyris)[4].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny zielne (byliny) z kolankowatym kłączem oraz półkrzewy. Pędy wzniesione, rozgałęzione lub nie, nagie lub owłosione, także szorstko i gruczołowato[5].
- Liście
- Siedzące, równowąskie, całobrzegie, często podwinięte na brzegu[5].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki, a te z kolei zwykle tworzą baldachogroniaste kwiatostany złożone, rzadko są pojedyncze. Okrywy koszyczków są półkuliste do walcowatych, ich listki wyrastają zwykle w 3–5 rzędach, mają kształt od jajowatego do szydlastego, czasem są obłonione na brzegu. Dno kwiatostanowe mniej lub bardziej wypukłe. Zewnętrznych w koszyczku kwiatów języczkowych brak lub występują w liczbie kilku–kilkunastu. Wewnątrz koszyczka występują żółte kwiaty rurkowate w liczbie od kilku do 40–60, kształtu walcowatego do dzwonkowatego, z łatkami lancetowatymi[5].
- Owoce
- Niełupki jajowate do równowąskich, z ośćmi puchu kielichowego białymi do różowawych[5].
Systematyka
Rodzaj Galatella należy do podplemienia Asterinae plemienia Astereae podrodziny Asteroideae w obrębie rodziny astrowatych Asteraceae[6][7].
Rośliny tu zaliczane były włączane do rodzaju aster Aster w jego tradycyjnym, szerokim ujęciu (dominującym do lat 90. XX wieku). Podobieństwo morfologiczne okazało się jednak mylące, ponieważ spowodowało skupienie w jednym rodzaju gatunków często odlegle spokrewnionych[7]. Rodzaj Galatella łączony jest z siostrzanym rodzajem Crinitina. Siostrzanym rodzajem dla nich jest rodzaj Tripolium. Cała ta grupa jest z kolei siostrzana względem podplemienia Bellidinae (obejmującego m.in. rodzaj stokrotka Bellis)[7][8]. Rodzaje Chamaegeron i Lachnophyllum są siostrzane dla kladu Tripolium-Galatella-Bellidinae[8]. Cała ta grupa jest częścią gradu obejmującego Astereae z południowej półkuli (m.in. Olearia), klad z rodzajami głównie północnoamerykańskimi (np. nawłoć Solidago, konyza Conyza, przymiotno Erigeron i spokrewnione z nimi rodzaje wyodrębnione z dawnego rodzaju Aster, takie jak np. Symphyotrichum czy Eurybia) i w końcu grupę identyfikowaną jako rodzaj aster Aster w wąskim ujęciu[7].
Wykaz gatunków[3]:
- Galatella albanica Degen
- Galatella altaica Tzvelev
- Galatella amani (Post) Grierson
- Galatella anatolica Hamzaoglu & Budak
- Galatella angustissima (Tausch) Novopokr.
- Galatella aragonensis Nees
- Galatella bectauatensis Kupr. & Koroljuk
- Galatella biflora (L.) Nees
- Galatella cana (Waldst. & Kit.) Nees
- Galatella chromopappa Novopokr.
- Galatella chulbairica Tulyag.
- Galatella coriacea Novopokr.
- Galatella cretica Gand.
- Galatella crinitoides Novopokr.
- Galatella dahurica DC.
- Galatella divaricata (M.Bieb.) Novopokr.
- Galatella fastigiiformis Novopokr.
- Galatella hauptii (Ledeb.) Lindl. ex DC.
- Galatella hissarica Novopokr.
- Galatella linosyris (L.) Rchb.f. – ożota zwyczajna
- Galatella litvinovii Novopokr.
- Galatella malacitana Blanca, Gavira & Suár.-Sant.
- Galatella polygaloides Novopokr.
- Galatella regelii Tzvelev
- Galatella saxatilis Novopokr.
- Galatella scoparia (Kar. & Kir.) Novopokr.
- Galatella sedifolia (L.) Greuter
- Galatella × sublinosyris Tzvelev
- Galatella × subtatarica Tzvelev
- Galatella × subvillosa Tzvelev
- Galatella tatarica (Less.) Novopokr.
- Galatella tianschanica Novopokr.
- Galatella × tzvelevii Vasjukov & Saksonov
- Galatella villosa (L.) Rchb.f.
- Galatella villosula Novopokr.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-04-25] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-04-25] (ang.).
- ↑ a b c d e Galatella Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-25].
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 37-38, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b c d J.W.J.W. Kadereit J.W.J.W., CharlesCh. Jeffrey CharlesCh. (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 318, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805 .
- ↑ Genus Galatella Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-25].
- ↑ a b c d Wei-Ping Li, Fu-Sheng Yang, Todorka Jivkova, Gen-Shen Yin. Phylogenetic relationships and generic delimitation of Eurasian Aster (Asteraceae: Astereae) inferred from ITS, ETS and trnL-F sequence data. „Annals of Botany”. 109, 7, s. 1341–1357, 2012. DOI: 10.1093/aob/mcs054.
- ↑ a b Nesom, G.L.. Taxonomic decisions at generic rank in tribe Astereae (Asteraceae) for the Global Compositae Database. „Phytoneuron”. 24, s. 1–6, 2020.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
