Guru

Zobacz też: inne znaczenia.

Ten artykuł od 2012-07 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Guru (dewanagari गुरु) – przywódca wspólnoty w religiach dharmicznych, przewodnik duchowy i nauczyciel, szanowany, a czasem nawet czczony jako wcielenie bóstwa; również: charyzmatyczny lider sekty, wysoki autorytet w pewnym środowisku.

Hinduizm

Źródłosłów

Pojęcie oryginalnie wywodzące się z sanskrytu, dosłownie „ciężki”, „ważny”, „czcigodny”, „przewodnik”^[1], „ten który prowadzi z ciemności do światła”. Traktat Gurugita opisuje cechy, rolę oraz właściwą relację pomiędzy uczniami a guru. Objaśnia się, że sylaba gu oznacza ciemność, natomiast sylaba ru oznacza światło. Stąd wynika takie znaczenie tego tytułu, że prawdziwy guru rozprasza niewiedzę adepta i obdarza go światłem^[2].

Gurujoga

Konieczność rozwijania związku z guru jako przewodnikiem duchowym, trwającego nawet po jego śmierci, podkreśla zarówno joga jak i tantra oraz wszystkie pozostałe nurty hinduistyczne. Rozwijanie właściwego związku z żyjącym mistrzem-przewodnikiem nazywane jest praktyką gurujogi. Gurugita jak i inne traktaty wymieniają osiem rodzajów guru o coraz wyższych umiejętnościach i coraz bardziej boskiej randze. Stopnie guruttwa pokrywają się z opisywanymi ośmioma stopniami duchowej realizacji, oświecenia czy wyzwolenia. Dzięki praktyce takiej jogi, uczeń otrzymuje błogosławieństwa od guru, umożliwiające głębsze urzeczywistnienia^[3]. Związek między guru a jego inicjowanym uczniem daje owoce w postaci przeobrażenia wewnętrznego ucznia^[4].

Cechy guru

Konieczność nauki od guru pokazuje zarówno traktat Hathajoga-Pradipika jak i Śiwapurana czy Joga-Kundali-Upaniszada.Traktat Śiwasanhita (3.13 i następne) powiada: „Bez wątpienia guru jest naszym ojcem, guru jest naszą matką, guru jest przejawionym Bogiem (Dewą – bóstwem, aniołem, Bogiem). Dzięki łasce guru (prasadam) osiągamy wszystko to, co dla nas pomyślane”. Traktat AdwajaTarakopaniszada (14 i następne) powiada: „Guru – prawdziwy nauczyciel doskonale zna Wedy, czci Wisznu, wolny jest od zazdrości, jest czysty, opanował jogę, koncentruje się na niej i ma jej naturę”.

Traktat Saurapurana (68.11) podaje zgubne karmiczne skutki porzucenia guru, od którego przyjęło się inicjacje (święcenia): „Tego, kto opuszcza swego nauczyciela, spotka rychła śmierć, a tego, kto przerywa recytację mantry otrzymanej od guru, dotknie ubóstwo (nędza)”.

Kwalifikacje guru

Guru porównywany jest często ze sternikiem łodzi, wysławiany i wielbiony na równi z bogami, do których prowadzi ludzi, ale można też znaleźć ostrzeżenia przed oszustami, którzy nie posiadają oświeconej realizacji. Swami Muktanada Paramahansa na pytanie "Dlaczego istnieją fałszywi guru?" daje następująca odpowiedź^[5]:

Buddyzm

Guru, mistrz zenu, rōshi czy lama może być przydatny w rozwoju duchowym, jednak bezkrytyczne traktowanie jego słów i związane z tym uzależnienie od niego, to jedna z wielkich przeszkód na drodze do oświecenia. Nawet sam Budda twierdził, że każde jego słowo należy „sprawdzać, tak jak złotnik sprawdza jakość kruszcu”.

Należy podkreślić, że w kulturze buddyzmu wadżrajany nie istnieje możliwość tak zwanego rozwoju duchowego, oświecenia czy wyzwolenia bez przewodnictwa guru – mistrza życia duchowego, wewnętrznego. Wszelkie samotne wysiłki bez prowadzenia przez guru uważa się za chybione, prowadzące do złych stanów ducha lub pomieszania zmysłów.

W znaczeniu potocznym

W znaczeniu potocznym mianem „guru” określa się założyciela i charyzmatycznego lidera sekty, który niejednokrotnie stosując techniki psychomanipulacji podporządkowuje sobie członków sekty, wymagając od nich bezwzględnego posłuszeństwa. Przez członków sekty bywa obdarzany szacunkiem i nabożną czcią. Wiąże się to z wiarą w inność przywódcy w stosunku do zwyczajnych śmiertelników oraz w jego dar posiadania nadnaturalnych, nadprzyrodzonych zdolności i właściwości niedostępnych innym ludziom^[6][7]. W ten sposób grupa wyznawców zapewnia liderowi sekty entuzjastyczne potwierdzenie jego idei i potężne wzmocnienie poczucia jego własnej wartości^[8].

Angielski psychiatra Anthony Storr w swojej książce Kolosy na glinianych nogach. Studium guru (Feet of Clay; Saints, Sinners, and Madmen: A Study of Gurus^[9]) zauważa, że osoby wchodzące w rolę guru twierdzą, iż doświadczyły szczególnego wglądu duchowego, objawienia. Swoim przeżyciom nadają charakter uniwersalny i uważają, że inni ludzie powinni podzielać ich wizję, mają skłonność do odrzucania jakiejkolwiek krytyki, wykazują tendencje do elitaryzmu, antydemokratyczności. Są z reguły nieprzewidywalni, uważają, że nie krępują ich żadne zasady, tradycja i nie są odpowiedzialni przed żadnym innym człowiekiem. Osoby takie uważają, że przysługują im specjalne prawa i przywileje, wykorzystują swoich wyznawców. Wymyślają dla siebie tajemnicze biografie, które mają uzasadnić ich rzekomą mądrość. Tworzą i głoszą dziwaczne koncepcje kosmologiczne i eschatologiczne, zgodnie z którymi tylko ich wyznawcy zostaną zbawieni, a pozostałych ludzi czeka nieuchronne potępienie^[10].

Według Storra wielu guru w dzieciństwie było samotnych i odosobnionych, stąd u nich skłonności do introwersji i narcyzmu. Bardziej cenią sobie to, co dzieje się w ich umysłach, niż równoprawne kontakty międzyludzkie^[11]. Ich systemy religijne, filozoficzne i kosmogoniczne rozwijały się w odosobnieniu. Gdyby głoszone przez nich idee na wczesnym etapie rozwoju zostały poddane dyskusji i krytycznej ocenie, mogłyby nie przetrwać^[12].

Storr sugeruje, że istnieją psychologiczne podobieństwa pomiędzy szalonymi „mesjaszami”, takimi jak Jim Jones czy David Koresh, a szanowanymi przywódcami religijnymi, np. Jezusem^[13], próbuje spojrzeć na Jezusa jako na jednego spośród wielu guru^[14]. Śledzi typowe wzorce – często obejmujące choroby psychotyczne – które kształtują rozwój guru^[15], podważając również zdrowie psychiczne Jezusa^[16]. Jednocześnie zauważa, że na Wschodzie guru i mistrzowie są szerzej akceptowani. Często przyjmuje się tam, że osoba pragnąca osiągnąć oświecenie potrzebuje przewodnika duchowego, który będzie ją prowadził. Kultury buddyjskie i hinduistyczne lepiej radzą sobie z właściwym doborem guru, gdyż taka funkcja jest tam głębiej i trwalej zakorzeniona, a istnienie guru wydaje się naturalne i oczywiste^[17].

Znaczenia pozareligijne

• W znaczeniu potocznym – wysoki autorytet w pewnym środowisku czy w pewnej dziedzinie (mistrz, nauczyciel).
• W środowisku informatycznym „guru” określa osobę najlepiej w okolicy znającą dany temat. Okolica niekoniecznie odnosi się do fizycznej bliskości. Określeniem tym bywa też nazywany główny administrator sieci w dużych instytucjach, posiadający wszystkie możliwe uprawnienia.
• Zawieszenie się systemu AmigaOS zostało przez jego autorów nazwane Guru Meditation (i taki też napis pojawia się w systemowym komunikacie).

Zobacz też

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• cadyk
• darśan
• kierownictwo duchowe
• nowe ruchy religijne
• panowanie charyzmatyczne
• przywódca charyzmatyczny
• sadguru
• sampradaja
• sifu

Przypisy

Bibliografia

• Anthony Storr: Kolosy na glinianych nogach. Studium guru. Przemysław Prokopiuk, Jan Sieradzan (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2009. ISBN 978-83-7414-651-7.