John Carteret

John Carteret, 2. hrabia Granville

Data i miejsce urodzenia	22 kwietnia 1690 Westminster
Data i miejsce śmierci	22 stycznia 1763 Londyn
Lord namiestnik Irlandii
Okres	od 1724 do 1730
Poprzednik	Charles FitzRoy
Następca	Lionel Sackville
Minister północnego departamentu
Okres	od 12 lutego 1742 do 24 listopada 1744
Senior Sarku
Okres	od 1715 do 1720
Poprzednik	Charles de Carteret
Następca	John Johnson
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

John Carteret, 2. hrabia Granville, 7. senior wyspy Sark KG (ur. 22 kwietnia 1690, zm. 22 stycznia 1763 w Londynie) – brytyjski polityk i dyplomata, znany najbardziej jako „lord Carteret”. Jego ojcem był George Carteret, 1. baron Carteret, matką zaś Grace Granville, córka 1. hrabiego Bath. Jednym z przodków Johna Cartereta był admirał Sir Richard Grenville. John był seniorem Sarku w latach 1715–1720, w 1720 r. sprzedał swe uprawnienia. Był też bajlifem innej wyspy Normandzkiej, Jersey, od roku 1715.

Rodzina

Baronowie Carteret od wieków zamieszkiwali wyspy Normandzkie i byli normańskiego pochodzenia. John Carteret uczył się w Westminster School oraz w Christ Church na Uniwersytecie Oksfordzkim. Jonathan Swift wyraził się o nim, że „przyswoił sobie więcej łaciny i greki niż kiedykolwiek przedtem ktoś z jego klasy społecznej” („with a singularity scarce to be justified he carried away more Greek, Latin and philosophy than properly became a person of his rank”). Carteret znał również wiele języków współczesnych, zwłaszcza niemiecki, co dało mu pozycję pupila króla Jerzego. Jerzy I Hanowerski, który nie władał angielszczyzną, bardzo sobie cenił tę zdolność Cartereta, tym bardziej że znajomość języka niemieckiego w ówczesnej Anglii była rzadka. Harte, autor Life of Gustavus Adolphus, dziękował za pomoc Cartereta w sprawach dotyczących zawiłości niemczyzny.

Małżeństwo

17 października 1710 r. Carteret poślubił w Longleat lady Frances Worsley, wnuczkę pierwszego wicehrabiego Weymouth. 25 maja 1711 r. zasiadł w Izbie Lordów. Choć większość jego rodu była jakobitami, Carteret był stronnikiem Hanowerczyków. Miał przyjaciół wśród Wigów (James Stanhope, 1. hrabia Stanhope, Charles Spencer, 3. hrabia Sunderland), i brał udział w unieszkodliwieniu torysowskiego spisku, który przygotowywał Henry St John, 1. wicehrabia Bolingbroke, a w 1715 r. poparł Septennial Act.

Dyplomata

W roku 1719 Carteret został brytyjskim ambasadorem w Szwecji. Usiłował ochronić ten kraj przed Rosjanami. Jego sekretarzem w Sztokholmie był William Finch, późniejszy ambasador brytyjski w Sztokholmie. Podczas misji tej nabył wiele rozeznania w sprawach niemieckich. Utrzymywał korespondencję z królową Szwecji Ulryką Eleonorą, królem Danii Fryderykiem IV oraz królem Prus Fryderykiem Wilhelmem I, lecz nie radził sobie z intrygami w Londynie. Choć zyskał wiele władzy wraz z nominacją na stanowisko ministra południowego departamentu w 1721 r., padł szybko ofiarą intryg, jakie przygotowywali lord Townshend i Robert Walpole.

Niechęć Walpole’a

Walpole uważał wpływ Cartereta na króla za niebezpieczny dla siebie, więc wysłał go do Irlandii, jako jej nowego Lorda Namiestnika. Carteret wylądował w Dublinie 23 października 1724 r. i pozostał tam do roku 1730. Musiał zwalczać zamieszanie, jakie powstało wokół tzw. patentu Wooda i Swiftowskich Draper's Letters. Carteret, który zaprzyjaźnił się ze Swiftem, częstym gościem w jego domu, umiał pogodzić interesy lokalne z londyńskimi, czym zdobył sobie szacunek i sympatię.

Ameryki

Carteret odziedziczył 1/8 udziałów w kolonii (prowincji) Karolina. W latach 1727–1728 John dowiedział się, że pozostali udziałowcy mają zamiar odsprzedać udziały koronie. Carteret jako jedyny nie zgodził się odsprzedać udziałów w 1729 r. i w roku 1730 wycofał się z rządu, by zachować udział. Jego ziemie leżały blisko stanu Wirginia w dzisiejszym stanie Karolina Północna i znane były potem jako Granville District. Ród posiadał je aż do śmierci syna Johna, Roberta, w roku 1776. Po rewolucji amerykańskiej spadkobiercy Roberta otrzymali rekompensatę pieniężną.

Powrót do Anglii

Przez kilka miesięcy roku 1742 był brytyjskim ambasadorem w Holandii.

Królowa Karolina z Ansbachu unikała Cartereta, ponieważ Walpole czynił mu złą u niej reklamę i z tego powodu, mimo sympatii króla, Carteret aż do upadku Walpole’a w roku 1742 mógł być tylko szefem opozycji w Izbie Lordów. By zjednać sobie królową, miłośniczkę literatury, pokrył koszty pierwszego rzetelnego tłumaczenia Don Kichota i zaangażował się w organizowanie Foundling Hospital, dał się jednak wciągnąć w skierowane przeciw rodzicom intrygi Fryderyka, księcia Walii, wobec czego królowa stwierdziła, że Bolingbroke i Carteret to dwaj najbardziej bezwartościowi i szkodliwi ludzie w kraju (the two most worthless men of parts in the country).

Carteret, podobnie jak znaczna część społeczeństwa, nawoływał do wypowiedzenia wojny Hiszpanom (1739), a potem Francji (1741), by wesprzeć Austrię. W roku 1742 został ministrem północnego departamentu, a w roku 1743 był obecny u boku króla Jerzego II podczas bitwy pod Dettingen (27 czerwca). Urząd ministra pełnił do listopada 1744 r.

Carteret namówił Marię Teresę i Fryderyka Wielkiego do zgody, lecz musiał walczyć o wpływy ze spadkobiercami Walpole’a – braćmi Pelham. Współpracujący z nimi William Pitt nazywał Cartereta „jedynym brytyjskim ministrem, który wyrzekł się swego narodu” (an execrable, a sole minister who had renounced the British nation), lecz w kilka lat później zaadaptował metody Cartereta dla siebie.

Hrabia Granville

Gdy zmarła jego matka 18 października 1744, Carteret został hrabią Granville. Jego pierwsza żona zmarła rok wcześniej w Aschaffenburgu, a w kwietniu 1744 r. poślubił lady Sophię Fermor, córkę Lorda Pomfret, ówczesną ikonę mody, młodszą od jego córek. Horace Walpole, syn Roberta Walpole’a, wielokrotnie wyszydzał związek starego Kichota i pięknej Sophie (The nuptials of our great Quixote and the fair Sophia). Druga żona zmarła w roku 1745, pozostawiając córkę Zofię (Sophia), której mężem został potem William Petty, 2. hrabia Shelburne.

W lutym 1746 r. niemal zgodził się na współpracę z braćmi Pelham, lecz zrezygnował z proponowanego stanowiska ministra po 48 godzinach. W czerwcu 1751 r. został Lordem Przewodniczącym Rady, nadal ciesząc się zaufaniem króla. W roku 1756 książę Newcastle chciał go wystawić przeciw Pittowi jako kandydata na premiera, lecz Carteret, wiedząc o kłopotach Pelhamów z Pittem, wsparł tego ostatniego. W październiku 1761 r. odwołał się do opinii większości w Izbie, gdy Pitt chciał natychmiastowego wypowiedzenia wojny Hiszpanom, podpisującym Pakt Familijny z Francją.

Zmarł w swym domu przy Arlington Street w Londynie 22 stycznia 1763 r. Tytuł hrabiego Granville przeszedł na jego syna Roberta, który zmarł bezpotomnie w 1776.

Literatura

• Archibald Ballantyne, Lord Carteret: A Political Biography 1690 to 1763 (Whitefish: Kessinger Publishing, 2004). ISBN 1-4179-5698-4.
• R.H. Nichols and F A. Wray, The History of the Foundling Hospital (London: Oxford University Press, 1935).