Rozmaryn lekarski

Rozmaryn lekarski

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	szałwia / rozmaryn
Gatunek	rozmaryn lekarski
Nazwa systematyczna
Salvia rosmarinus Spenn. Handb. Angew. Bot. 2: 447 (1835)[3]
Synonimy Rosmarinus angustifolius Mill. Rosmarinus communis Noronha Rosmarinus flexuosus Jord. & Fourr. Rosmarinus latifolius Mill. Rosmarinus laxiflorus de Noé Rosmarinus ligusticus Gand. Rosmarinus officinalis L. Rosmarinus palaui (O.Bolòs & Molin.) Rivas Mart. & M.J.Costa Rosmarinus prostratus H.J.Veitch Rosmarinus rigidus Jord. & Fourr. Rosmarinus serotinus Loscos Rosmarinus tenuifolius Jord. & Fourr. Salvia fasciculata Fernald[3]
Multimedia w Wikimedia Commons

Rozmaryn lekarski (Salvia rosmarinus / Rosmarinus officinalis) – gatunek krzewu, należący do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.). Występuje w stanie dzikim w rejonie Morza Śródziemnego: Azory, Madera, Wyspy Kanaryjskie, Algieria, Maroko, Tunezja, Cypr, Turcja, dawna Jugosławia, Grecja, Włochy, Francja, Portugalia, Hiszpania^[4]. Jest uprawiany w wielu krajach świata.

Morfologia

Pokrój

Aromatyczny, wiecznie zielony krzew o wysokości do 2 m.

Łodyga

Czterokancista, drewniejąca w drugim roku.

Liście

Równowąskolancetowate, skórzaste, brzegiem podwinięte, na wierzchu ciemnozielone, spodem kutnerowate.

Kwiaty

niebieskie lub różowe z odcieniami, o dwuwargowym, dzwonkowatym, 5-ząbkowym kielichu. Korona owłosiona z 2-łatkową wargą górną i 3-łatkową dolną; środkowa warga dolnej wargi jest odgięta i mocno wklęsła. W środku 2 pręciki i 1 słupek. Roślina miododajna, owadopylna.

Owoc

Rozłupnia.

Zastosowanie

• Roślina uprawna. Uprawiano ją już w starożytnym Rzymie, Egipcie i Grecji. Obecnie do największych producentów należą Francja, Hiszpania, Włochy, Grecja i Meksyk.
• Roślina lecznicza: zawiera olejki – cyneol, pinen, cymen, borneol oraz kwas rozmarynowy^[5].
  • Działanie: odkażające, pobudzające, wzmacnia pamięć. Stosowany w postaci naparu jest środkiem żółciopędnym oraz pomaga w dolegliwościach dyspeptycznych, natomiast dodawany do rozgrzewających kąpieli pomaga w bólach mięśniowych, stanach reumatycznych oraz zaburzeniach układu obwodowego^[6]. Pomocniczo stosowany w kamicy żółciowej, ogólnym osłabieniu, zwiększaniu sprawności fizycznej oraz psychicznej. Bywa stosowany jako środek przyspieszający rekonwalescencję po zabiegach chirurgicznych lub ciężkich chorobach (pobudza trawienie i apetyt)^[7].
• Sztuka kulinarna: roślina przyprawowa, używana głównie w kuchni hiszpańskiej, bałkańskiej, meksykańskiej do mięs, wędlin i sosów. Kwiaty dodaje się do sałatek, a kandyzowanymi ozdabia się potrawy. Łodyga może być używana jako szpikulec do szaszłyków – nadaje im zapach i smak.
• Z liści otrzymuje się antyseptyczny środek do mycia przyborów w łazience, a dodane do kąpieli pobudzają krążenie krwi.
• Roślina ozdobna. W Polsce jest uprawiany w doniczkach jako roślina pokojowa. Jest to „staroświecka” roślina uprawna – jedna z najdawniej uprawianych u nas roślin doniczkowych. Latem można go przetrzymywać na werandach, balkonach, w ogródku.

Uprawa

Roślina rosnąca najwydajniej na słonecznych i ciepłych stanowiskach. Gleba - przepuszczalna, łatwo nagrzewająca się o pH obojętnym lub lekko zasadowym. Rozmaryn jest bardzo słabo odporny na mróz (strefa mrozoodporności 8a). Rozmnażanie można wykonać z nasion. Dzięki silnie rozgałęzionemu systemowi korzeniowemu (do 2 m) roślina charakteryzuje się dużą odpornością na suszę^[8].

Odmiany

Na świecie hoduje się mnóstwo odmian, m.in. płożących się, karłowatych, różnie ulistnionych czy różnie ubarwionych. M.in. są to:

• 'Benenden Blue' – o jaskrawoniebieskich kwiatach
• 'Huntigton Carpet' – krzew o szerokim pokroju i niebieskich kwiatach
• 'Lockwood de Forest' – szerokorozłożysty krzew o ciemnoniebieskich kwiatach
• 'Majorka Pink' – o wzniesionym pokroju i różowych kwiatach
• 'Prostatus' – odmiana płożaca się, szczególnie nadająca się do obsadzania murków i do doniczek

Symbolika

• W kulturze chrześcijańskiej rozmaryn towarzyszy wizerunkom Matki Boskiej, oznacza czystość i dziewictwo^[9].
• w polskich zwyczajach tradycyjnych bukiety z wplecionymi gałązkami rozmarynu noszą goście weselni, druhny i drużbowie^[9].
• Roślina w ludowym języku erotycznym symbolizuje dziewictwo; pojawia się też, gdy tekst mówi o miłości cielesnej^[9].
• Uważa się, że liście i gałązki mają działanie pobudzające erotycznie. Wąchanie rozmarynu też miało pobudzić miłość^[9].

Przypisy

Bibliografia

• Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.brak strony w książce