Zanokcica serpentynowa

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

paprotkowe

Rząd

paprotkowce

Rodzina

zanokcicowate

Rodzaj

zanokcica

Gatunek

zanokcica serpentynowa

Nazwa systematyczna

Asplenium adulterinum Milde
Höh. Sporenpfl. Deutschl.: 40 (1865)^[3]

Synonimy

Asplenium fallax Dörfl.^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Zanokcica serpentynowa (Asplenium adulterinum Milde) – gatunek paproci z rodziny zanokcicowatych. Endemit środkowoeuropejski. Najrzadsza zanokcica we florze Polski. Występuje najczęściej na Dolnym Śląsku, głównie na Przedgórzu Sudeckim, w Masywie Ślęży w Górach Sowich, w okolicy Pieszyc, w Masywie Śnieżnika na Żmijowcu oraz spotykana jest dość rzadko w górach wysokich.

Morfologia

Pokrój: Roślina trwała o wysokości do 25 cm. Tworzy luźne kępy.
Liście: Pojedynczo złożone, pierzaste, blaszka liściowa ma do 30 odcinków liściowych po jednej stronie, ustawionych naprzeciwlegle. Są one wachlarzowate, o brzegu karbowanym. Ogonek liściowy brunatny, często czarniawy, z czerwonawym odcieniem, dość sztywny, lecz kruchy. Górna część osadki zielona i miękka.
Kłącze: Kruche, krótkie, wzniesione i rozgałęzione.
Zarodnie: Kupki zarodni tworzą się na wszystkich liściach.

Biologia i ekologia

Biotop: Rośnie prawie wyłącznie na skałach serpentynitowych, gdzie porasta szczeliny skalne.
Genetyka: Zawiera 144 chromosomy.
Fitosocjologia: Gatunek charakterystyczny rzędu Androsacetalia vandellii^[4].

Zmienność

Gatunek jest mieszańcem diploidalnych paproci zanokcicy skalnej (Asplenium trichomanes) i zanokcicy zielonej (Asplenium viride), łączącym cechy obu gatunków rodzicielskich. Wydaje jednak zdolne do kiełkowania zarodniki, stając się odrębnym gatunkiem.

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od 2004 roku^[5]^[6].

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[7]: E (wymierający, krytycznie zagrożony); 2016: EN (zagrożony)^[8]
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: EN (endangered), zagrożony^[9].
Zanokcica serpentynowa wpisana jest na światową listę gatunków roślin zagrożonych.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .
↑ ^a ^b Asplenium adulterinum Milde. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-28].
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764.
↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.