De Havilland Tiger Moth

de Havilland Tiger Moth

DH.82A Tiger Moth

Dane podstawowe

Państwo

Wielka Brytania

Producent

De Havilland Aircraft Company Ltd.

Typ

samolot szkolny

Konstrukcja

dwupłat o konstrukcji mieszanej, podwozie – stałe

Załoga

2 (uczeń, instruktor)

Historia

Data oblotu

26 października 1931

Lata produkcji

1931 – 1944

Dane techniczne

Napęd

1 silnik rzędowy tłokowy De Havilland Gipsy Major

Moc

130 KM (96 kW)

Wymiary

Rozpiętość

8,94 m

Długość

7,30 m

Wysokość

2,68 m

Powierzchnia nośna

22,20 m²

Masa

Własna

502 kg

Startowa

743 kg

Osiągi

Prędkość maks.

182 km/h

Prędkość przelotowa

145 km/h

Pułap

4 200 m

Zasięg

485 km

Dane operacyjne

Użytkownicy

Wielka Brytania, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Indie, Sri Lanka, Dania, Egipt, Francja, Grecja, Holandia, Litwa, Norwegia, Polska, Peru, Rodezja, Szwajcaria, Szwecja, Belgia

Multimedia w Wikimedia Commons

de Havilland Tiger Moth – brytyjski samolot szkolny, zaprojektowany i zbudowany w 1931 roku w brytyjskiej wytwórni lotniczej de Havilland. Produkowany masowo, stanowił podstawowy samolot szkolny brytyjskiego lotnictwa wojskowego przez okres II wojny światowej.

Historia

W 1930 roku w brytyjskiej wytwórni lotniczej de Havilland skonstruowano samolot szkolny w układzie dwupłata, oznaczony DH-60T Tiger Moth. Konstrukcja samolotu została oparta na popularnym samolocie szkolnym DH-60G Gipsy Moth. W nowym samolocie poprawiono sylwetkę i wprowadzono kilka istotnych ulepszeń. Do najważniejszych należało przesunięcie górnego płata do przodu, aby ułatwić skok ze spadochronem z pierwszego fotela. W tym samym celu przy obu fotelach zastosowano otwierane do dołu boki kabin. Ponadto dokonano szereg drobnych ulepszeń wynikających z doświadczeń budowy wcześniejszych typów samolotów szkolnych tej firmy.

Prototyp samolotu de Havilland Tiger Moth był napędzany silnikiem rzędowym de Havilland Gipsy III o mocy 120 KM (88 kW) i został oblatany w dniu 26 października 1931 roku^[1]. Samolot miał płaty i usterzenie konstrukcji drewnianej, kryte płótnem. Na górnym płacie zamontowano skrzela, a na dolnym lotki. Kadłub był spawany z rur stalowych, kryty był płótnem. W obu kabinach umieszczonych jedna za drugą (przednia ucznia, tylna instruktora) znajdowały się sterownice i komplet niezbędnych przyrządów pokładowych. W stałym podwoziu zastosowano amortyzatory gumowe. Prototyp spełniał wszystkie założenia projektu i wykazywał doskonałe właściwości pilotażowe. W związku z tym samolot skierowano do produkcji seryjnej i oznaczono go jako de Havilland DH-82 Mk I Tiger Moth.

W 1931 roku przystąpiono do budowy następnej seryjnej wersji oznaczonej DH-82A Mk II Tiger Moth, która różniła się od poprzedniej tylko zastosowaniem silniejszego silnika de Havilland Gipsy Major o mocy 130 KM (96 kW). Był to silnik rzędowy z cylindrami wiszącymi, co poprawiło widoczność z obu kabin. Dla utrudnienia wchodzenia samolotu w korkociąg zastosowano w nim przedłużony statecznik poziomy, natomiast część pokrycia płóciennego na kadłubie ze względów eksploatacyjnych zastąpiono pokryciem ze sklejki. Produkcję seryjną tej wersji rozpoczęto w 1933 roku. Część samolotów wyposażono również w metalowe pływaki Short.

Produkcję seryjną samolotu de Havilland Tiger Moth zakończono w 1944 roku, ogółem wybudowano 8811 samolotów obu wersji, z tego 5483 w Wielkiej Brytanii, a pozostałe na licencji w następujących krajach: Kanadzie – 1747, Australii – 1085, Nowej Zelandii – 91, Portugalii – 91, Norwegii – 37 i Szwecji – 23.

Użycie w lotnictwie

Samoloty de Havilland Tiger Moth zostały wprowadzone do szkół lotniczych Royal Air Force (RAF) w 1934 roku, a do 1935 roku trafiły również do cywilnych szkół lotniczych, gdzie były stosowane do połowy lat pięćdziesiątych XX wieku.

Oprócz lotnictwa brytyjskiego samoloty de Havilland Tiger Moth były stosowane również w lotnictwie: Kanady, Australii, Nowej Zelandii, Indii Brytyjskich i niepodległych, Sri Lanki, Danii, Egiptu, Francji, Grecji, Holandii, Litwy, Norwegii, Peru, Rodezji, Szwajcarii, Szwecji i Belgii. Pojedyncze egzemplarze zakupiły również inne państwa.

Użycie w lotnictwie polskim

Ze względu na jego właściwości pilotażowe, w czerwcu 1934 roku również polskie Ministerstwo Komunikacji zakupiło w Wielkiej Brytanii jeden samolot de Havilland DH.82A Tiger Moth (ex G-ACEH)^[2]. W Polsce otrzymał on cywilny numer rejestracyjny SP-AMX i w przeszedł próby testowe w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie, a następnie był tam eksploatowany jako dyspozycyjny. Po wybuchu wojny ewakuowany na południowy wschód, jego dalszy los jest nieznany^[2].

1940 roku polscy piloci w Wielkiej Brytanii na tych samolotach wykonali loty kontrolne w ośrodkach w Old Sarum i Eastchurch. Potem szkoląc się według programów obowiązujących w RAF szkolili się na tych samolotach w szkołach brytyjskich, jak również polskich szkołach na terenie Anglii. Ogółem do końca II wojny światowej na samolotach de Havilland Tiger Moth przeszło przeszkolenie I stopnia 1665 polskich pilotów^[2].

Samoloty DH-82A Tiger Moth były również stosowane w polskich dywizjonach, m.in. 300, 304, 309 i 315 jako samoloty pomocnicze.

Opis konstrukcji

De Havilland DH-82A Mk II Tiger Moth był dwumiejscowym samolotem szkolnym w układzie dwupłatu o konstrukcji mieszanej, kabina odkryta. Podwozie klasyczne – stałe. Napęd: silnik rzędowy tłokowy.

Samolot nie był uzbrojony.

Galeria

De Havilland Tiger Moth

Przypisy

↑ Samoloty niezapomniane modele 2013 ↓, s. 122.
↑ ^a ^b ^c Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2003, s. 304. ISBN 83-11-09319-9.

Bibliografia

Samoloty niezapomniane modele. Warszawa: Grupa Wydawn. Foksal, 2013. ISBN 978-83-280-0077-3. OCLC 881384238.

Zobacz też

Porównywalne samoloty:

Linki zewnętrzne

Sylwetka na stronie Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
Jedyny latający w Polsce oryginalny De Havilland Tiger Moth

Samoloty Airco i de Havilland

Oznaczenia
producenta

Biplane No.1
Biplane No.2

DH.1
DH.2
DH.3
DH.4
DH.5
DH.6
DH.9/ DH.9A/ DH.9C
DH.10
DH.11
DH.12
DH.14
DH.15
DH.16
DH.17
DH.18
DH.19
DH.20
DH.21
DH.22
DH.23
DH.24
DH.25
DH.26
DH.27
DH.28
DH.29
DH.30
DH.31
DH.32
DH.33
DH.34
DH.35
DH.36
DH.37
DH.38
DH.39
DH.40
DH.41
DH.42
DH.43
DH.44
DH.45
DH.46
DH.47
DH.48
DH.49
DH.50
DH.51
DH.52
DH.53
DH.54
DH.55
DH.56
DH.57
DH.58
DH.59
DH.60
DH.61
DH.62
DH.63
DH.64
DH.65
DH.66
DH.67
DH.68
DH.69
DH.70
DH.71
DH.72
DH.73
DH.74
DH.75
DH.76
DH.77
DH.78
DH.79
DH.80
DH.81
DH.82
DH.83
DH.84
DH.85
DH.86
DH.87
DH.88
DH.89
DH.90
DH.91
DH.92
DH.93
DH.94
DH.95
DH.96
DH.97
DH.98
DH.99
DH.100
DH.101
DH.102
DH.103
DH.104
DH.105
DH.106
DH.107
DH.108
DH.109
DH.110
DH.111
DH.112
DH.113
DH.114
DH.115
DH.116
DH.117
DH.118
DH.119
DH.120
DH.121
DH.122
DH.123
DH.124
DH.125
DH.126
DH.127
DH.128
DH.130
DH.146

Według typu

Myśliwce	DH.1 DH.2 DH.5 Mosquito Hornet Vampire Venom Sea Venom Sea Vixen
Bombowce	DH.4 DH.9 DH.10 Oxford Okapi Mosquito
Cywilne	DH.9C DH.16 DH.18 DH.34 DH.50 Giant Moth Hercules Fox Moth Dragon Express Dragon Rapide Albatross Flamingo Dove/Devon Comet Heron Trident
Sportowe	DH.51 Hawk Moth Humming Bird Moth Puss Moth Leopard Moth Hornet Moth
Szkolno-treningowe	Tiger Moth Don Moth Minor
Wyścigowe	DH.88

de Havilland
Technical School

T.K.1
T.K.2
T.K.4
T.K.5

Samoloty wojskowe Brytyjskiej Wspólnoty Narodów z okresu II wojny światowej

Samoloty myśliwskie	Fury Firebrand Roc Defiant Beaufighter Blenheim Mosquito Firefly Fulmar Meteor Gladiator Gauntlet Hurricane Tempest Typhoon Spitfire Spiteful Whirlwind Boomerang
Samoloty bombowe i torpedowe	Hind Albacore Battle Barracuda Beaufort Blenheim Halifax Hampden Henley Lancaster Manchester Skua Stirling Swordfish Warwick Wellington Whitley Maryland
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe	Singapore Sunderland London Lerwick Stranraer Walrus Sea Otter Anson Botha Warwick Lysander Auster Vincent Proctor
Samoloty i szybowce transportowe	Bombay Warwick Albemarle York Hotspur Hamilcar Horsa
Samoloty szkolno-treningowe	Tutor Magister Puss Moth Tiger Moth Oxford Battle Wirraway
Samoloty doświadczalne i prototypy	Avro 684 E.28/39 AS.39 F.5/34 M.20 M.30 MB-2 MB-3 MB-5 P.1056/1061 Rotachute Rotabuggy Rotatank Tankbuster Vampire Windsor

Samoloty, śmigłowce i drony używane przez Siły Obronne Izraela

Samoloty myśliwskie i myśliwsko-bombowe	Avia S-199 MD 450 Ouragan MD 452 Mystère Meteor MiG-17^[A] MiG-21^[A] MiG-23^[A] Mirage III (Szachak) Mosquito P-51 Mustang Super Mystère (Sambad) Supermarine Spitfire
Samoloty szturmowe	A-4 Skyhawk (Ajit) Sud Aviation Vautour II
Myśliwce wielozadaniowe	Bristol Beaufighter F-4 Phantom II (Kurnas) F-15I (Baz, Ra’am) F-16 (Nec, Barak, Sufa) F-35 (Adir) Kfir^[B] Lawi^[B] Nesher^[B]
Bombowce	Boening B-17
Samoloty transportowe	A-36 Bonanza (Hofit) Arawa^[B] Avro Anson B-80 Queen Air (Zamir) Britten-Norman Islander Constellation Cessna 180 Cessna 208 C-46 Commando C-47 Dakota C-130 Hercules (Karnaf) C-130J Super Hercules (Szimszon) Douglas DC-4 Douglas DC-5 DH.89 Dragon Rapide Grumman G-44 Widgeon Gulfstream G550 Hudson Lodestar M.57 Aerovan Nord Noratlas Norseman C-64A Pilatus PC-6 Rylle 893 RC-3 Seabee Stratocruiser (Anak) TB-20 Trinidad (Paszosz)
Samoloty zwiadowcze, WRE i wczesnego ostrzegania	Auster Autocrat (Primus) Beechcraft Bonanza Dornier Do 27 (Dror) Fairchild F-24^[A] PA-18 Super Cub RWD-13 RWD-15 Sea Scan (Szachaf)^[B] Taylorcraft BL
Tankowce powietrzne	Boeing 707 (Re’em)
Samoloty szkolno-treningowe	AS-65 Consul Avro Anson B-80 Queen Air (Zamir) Beechcraft T-6 Texan II (Efroni) Bücker Bü 181^[A] BT-13 Valiant Buckaroo Chipmunk CM.170 Magister Cukit^[B] Fokker S-11 Grob G-120A Jak-11^[A] Harvard Stearman PT-17 Kaydet M-346 (Lawi) Mráz M.1 Sokol^[A] Nord 1203 Piaggio P.149 PA-18 Super Cub Tiger Moth
Śmigłowce	Aérospatiale Alouette II AH-64 Apache (Peten, Saraf) Bell 47 Bell 205 Bell 206 (Sajfanit) Bell 212 (Anafa) Bell AH-1 Cobra (Cefa) CH-53 Sea Stallion (Jasur) Eurocopter Panther (Atalef) Gazelle^[A] H-19 Chickasaw H-34 Choctaw HH-65 Dolphin Hughes Defender Mi-8^[A] Super Frelon (Cira) Hiller OH-23 Raven UH-60 Black Hawk (Janszuf)
Bezzałogowe statki powietrzne	Bird Eye Eitan^[B] Hermes 90^[B] Hermes 450^[B] Hermes 900^[B] Mastiff^[B] Moskito^[B] Panter^[B] Rotem L^[B] RQ-5 Hunter^[B] RQ-2 Pioneer^[B] Scout^[B] Searcher^[B] Heron^[B] Skylark I^[B]
Amunicja krążąca	Green Dragon^[B] Harpy^[B] Harop^[B]
Pociski rakietowe	Gabriel^[B] Lahat^[B]