Kościół Mariacki w Ystad
| kościół parafialny | |||||||||||||||
 Kościół Mariacki | |||||||||||||||
| Państwo |
| ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | Ystad | ||||||||||||||
| Wyznanie | protestanckie | ||||||||||||||
| Kościół | ewangelicko-luterański | ||||||||||||||
| Parafia | Ystads församling | ||||||||||||||
| Imię | Marii Panny | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Skanii  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Szwecji  | |||||||||||||||
 55°25′46″N 13°49′08″E/55,429444 13,818889 | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Kościół Mariacki w Ystad (szw. Sankta Maria kyrka, Ystad) – kościół szwedzkiego kościoła ewangelicko-luterańskiego w Ystad, (region terytorialny Skania, region historyczny Skania), położony przy Klostergatan 12.
Kościół ma status zabytku sakralnego według rozdz. 4 Kulturminneslagen (pol. Prawo o pamiątkach kultury) ponieważ został wzniesiony do końca 1939 (3 §)[1].
Historia
Budowę kościoła rozpoczęto ok. 1200. Od początku była to prawdopodobnie romańska, trójnawowa bazylika z płaskim sklepieniem ale ok. 1275 nawę środkową nakryto sklepieniem ostrołukowym, którego fragment zachował się do dziś. W XIV w. od południowej strony dobudowano kaplicę św. Krzyża, która pierwotnie odgrywała rolę zakrystii i baptysterium. Obecne prezbiterium powstało w XV w.; wtedy też przedłożono w jego kierunku nawy boczne aby stworzyć obejście.
Podczas burzy w 1647 zawaliła się wieża i uszkodziła zachodnie partie kościoła. Już w 1650 zbudowano nowy transept w stylu renesansowym, jednak wieżę odbudowano dopiero pod koniec stulecia. Jest wysoka na 51 m[2].
W latach 30. XIX w. pod kierunkiem architekta Carla Georga Bruniusa dokonano zasadniczych zmian w architekturze kościoła. Na zewnątrz otrzymał on przypory i większe okna. W latach 40. tego samego stulecia rozebrano kaplicę św. Krzyża i południowy vapenhus (miejsce, gdzie niegdyś uzbrojeni mężczyźni musieli złożyć broń przed wejściem do kościoła). W 1886 pod kierunkiem architekta miejskiego Petera Boisena dokonano istotnych zmian we wnętrzu kościoła. Położono nową posadzkę z cementu, usunięto stare ławki oraz dużą część dekoracji, uznając je za ”niegustowne”.
W latach 1923–1924 pod kierownictwem wikariusza Sama Stadenera wykonano prace renowacyjne, które przywróciły kościołowi pierwotny wygląd. Na swoje dawne miejsca powróciły płyty nagrobne i epitafia; wstawiono też z powrotem część starych ławek kościelnych.
Wyposażenie
Najcenniejszym elementem wyposażenia jest ambona, czołowe dzieło epoki baroku w Skanii. Zbudowano ją w latach 1626–1631 z wapienia, natomiast daszek akustyczny wyrzeźbiono z drewna. W obejściu prezbiterium wisi obraz św. Doroty. Barokowy ołtarz wykonał w latach 1718–1731 Johan Jerling. Wypełniają go dwa obrazy Carla Mörta, przedstawiające chrzest Jezusa i Ostatnią Wieczerzę.
Pod amboną warto zwrócić uwagę na rzeźbę przerażającej twarzy oraz na umieszczony naprzeciwko niej średniowieczny krucyfiks, który znalazł się w tym miejscu z rozkazu króla Karola XII, aby przypominać modlącym się o cierpieniu Chrystusa. Jego głowa ozdobiona jest ludzkimi włosami; jest to dar jednego z XIX-wiecznych parafian, który podarował własne włosy chcąc przydać cierpiącemu Chrystusowi maksymalnego realizmu[3].
W obecnym baptysterium znajduje się cenny średniowieczny poliptyk, zbudowany z drewna dębowego, pomalowany i pozłocony w Niemczech w XV w. Na uwagę zasługuje też żyrandol w stylu gotyckim z XIV w. i chrzcielnica z brązu, wykonana w Lubece w 1611.
Zielone w kolorze ławki kościelne, zamykane po obu stronach wejścia, były przeznaczone dla kobiet, które nie zostały jeszcze przyjęte na łono Kościoła... po narodzinach dziecka[3].
Nocny trębacz Ystad
Każdego dnia strażnik obserwuje miasto z wieży kościoła. Tradycja ta ma początek w poł. XVIII w. i jest nadal żywa. Kiedyś zadaniem strażnika wieżowego było wypatrywanie niebezpieczeństwa pożaru przez całą noc a jego regularne granie było dla mieszkańców dowodem, iż strażnik nie zasnął lecz czuwa nad ich bezpieczeństwem; za zaniedbanie tego obowiązku aż do poł. XIX wieku groziła strażnikowi kara śmierci. Prawdziwą przyczyną grania była jednak obawa przed wybuchem pożaru – a czuwający strażnik mógł nieustannym graniem wezwać mieszkańców do gaszenia ognia[4].
Dziś jest to już tylko gra dla podtrzymania tradycji: codziennie między godz. 21:15 a 1:00 w nocy strażnik gra z wieży kościelnej co kwadrans hejnał na cztery strony świata.
Zobacz też
Europejski Szlak Gotyku Ceglanego
Przypisy
- ↑ Sveriges riksdag: Svensk författningssamling (SFS) Lag (1988:950) om kulturminnen m.m.. [dostęp 2012-02-25]. (szw.).
- ↑ Emporis: Sankta Maria Kyrka. [dostęp 2010-07-21]. (ang.).
- ↑ a b James Proctor, Neil Roland: Szwecja praktyczny przewodnik. Wyd. 3. Bielsko-Biała: Pascal, 2000, s. 254. ISBN 83-88355-04-X. (pol.).
- ↑ James Proctor, Neil Roland: Szwecja praktyczny przewodnik. Wyd. 3. Bielsko-Biała: Pascal, 2000, s. 255. ISBN 83-88355-04-X. (pol.).
Bibliografia
- praca zbiorowa: Våra kyrkor. Västervik: Klarkullens Förlag AB, 1990. ISBN 91-971561-0-8. (szw.).
- Peter Carelli: Det medeltida Skåne – en arkeologisk guidebok. Stockholm: Historiska Media, 2007. ISBN 978-91-85377-91-6. (szw.).
- James Proctor, Neil Roland: Szwecja praktyczny przewodnik. Wyd. 3. Bielsko-Biała: Pascal, 2000. ISBN 83-88355-04-X. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Strona parafii. svenskakyrkan.se. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-27)].
- Strona kościoła na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego. eurob.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- p
- d
- e
Architektura sakralna gotyku ceglanego
