Zamek w Białej Cerkwi

Zamek w Białej Cerkwi
(niezachowany)

Kościół katolicki zbudowany w miejscu zamku
Państwo	Imperium Rosyjskie
Miejscowość	Biała Cerkiew
Typ budynku	Twierdza bastionowa
Inwestor	Fryderyk Proński
Rozpoczęcie budowy	1550
Ważniejsze przebudowy	1649
Zniszczono	1793
Właściciel	I Rzeczpospolita
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego Zamek w Białej Cerkwi (niezachowany)
Położenie na mapie Ukrainy Zamek w Białej Cerkwi (niezachowany)
49°47′28,55″N 30°06′35,62″E/49,791264 30,109894

Zamek w Białej Cerkwi, zamek starostów białocerkiewskich – niezachowany średniowieczny zamek położony w Białej Cerkwi nad Rosią^[1].

Historia

W 1550 roku wojewoda kijowski Fryderyk Proński wybudował w tym miejscu obronny zamek mający chronić ludność przed Tatarami^[1]. Warownia została zdobyta przez Kozaków w 1591 roku^[1]. W 1596 roku obronił go przed Nalewajką kniaź Roman Różyński. W 1648 roku zajął go Bohdan Chmielnicki^[1], ale już w 1649 roku odzyskane umocnienia w Białej Cerkwi zostały rozbudowane i wzmocnione przez Stefana Czarnieckiego, wojewodę ruskiego, hetmana polnego koronnego^[1], który zorganizował również na nowo obronę zamku. Według legendy w tym zamku miał mieszkać również Semen Palej. Podczas wyprawy zadnieprzańskiej, w dniu 23 października 1663 roku na zamku w Białej Cerkwi odbyła się wielka narada wojenna, w której udział wziął król Jan Kazimierz, Jan Sobieski, Stefan Czarniecki, Stanisław Rewera Potocki, hetman kozacki Paweł Tetera, Szymon Kawiecki. W końcu XVII wieku jego załogę stanowiło 2 tysiące żołnierzy. W latach 1664-1668 komendantem twierdzy był generał Jan Stachórski, który utrzymał twierdzę, mimo odcięcia dostaw zaopatrzenia i oblężeń. Do 1739 dowódcą twierdzy białocerkiewskiej był Dominik Ignacy Bekierski^[2]. Ostatni opis twierdzy pochodzi z 1765 roku i wzmiankuje, że broniło go 25 armat, dwa moździerze i cztery bastiony, a całość otaczały fosy i rzeka Roś.

Po II rozbiorze Polski w 1793 roku zamek znalazł się na terytorium Rosji, której władczyni Katarzyna II Wielka rozkazała rozebrać fortyfikację^[1].

Komendanci twierdzy

• generał major głównej komendy fortecy Jan Stachórski, 1664–1668
• podpułkownik (oberszterlejtnat) Jan Zygmunt Löbel (Loebel), 1668–1671
• Gerhard Fitinghof, 1671–1672
• pułkownik Ernest Otto Rappe, 1678
• Ludwik de Orgewalt (Orgewald, Orgewal) kapitan, a następnie major i podpułkownik, 1693
• pułkownik, miecznik podolski Jan Gałecki, 1694

Architektura zamku

Lustracja z 1612 roku podaje, że na jego terenie istniała kaplica katolicka, dwór podstarościego, stajnia, kuchnia, cekhauz na armaty, prochownia i cztery baszty w narożach. W XVII wieku warownia miała pięć drewnianych baszt a w obrębie umocnień stało trzydzieści domów^[1]. Do połowy XIX wieku widoczne było w tym miejscu jeszcze zamczysko.

Pałac w Białej Cerkwi

Pod koniec XVIII wieku lub na początku XIX wieku Franciszek Ksawery Branicki wybudował na Górze Zamkowej pałac zimowy Branickich. Był to jedenastoosiowy, dwukondygnacyjny pałac zbudowany w stylu klasycystycznym o dość oszczędnej elewacji. Postawiono go z drewna na wysokiej podmurówce. Wnętrza urządzone były w stylu empire i zdobiło je też popiersie króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego. Po lewej stronie od pałacu zbudowano piętrową trzynastoosiową oficynę z portykiem wgłębnym z ośmioma kolumnami. W pobliżu znajdował się budynek skarbca, prawa oficyna oraz brama.

Pałac okradli i podpalili uczestnicy rewolucji 1917 roku^[1].

Zobacz też

• Pałac w Aleksandrii

Przypisy

Linki zewnętrzne

• zamek w Białej Cerkwi