Aleksander Koj

Aleksander Koj

Data i miejsce urodzenia	26 lutego 1935 Gana
Data i miejsce śmierci	29 grudnia 2016 Kraków
Zawód, zajęcie	lekarz, biochemik, wykładowca akademicki
Alma Mater	Akademia Medyczna w Krakowie
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Stanowisko	rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego (1987–1990, 1993–1999)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Koj (ur. 26 lutego 1935 w Ganie, zm. 29 grudnia 2016 w Krakowie^[1]) – polski lekarz, naukowiec zajmujący się biochemią i biologią molekularną, profesor nauk przyrodniczych, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Życiorys

Syn Franciszka i Zofii^[1], urodził się 26 lutego 1935 w Ganie^[2]. W latach 1951–1957 studiował medycynę na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Krakowie^[3]. W 1961 uzyskał na tej samej uczelni stopień doktora nauk medycznych^[4] na podstawie pracy dotyczącej biosyntezy glutationu we krwi. W latach 1953–1967 pracował w Katedrze Chemii Fizjologicznej Akademii Medycznej w Krakowie. W 1968 przeszedł na Wydział Biologii i Nauk o Ziemi UJ^[3]. Habilitował się w 1969 na Uniwersytecie Jagiellońskim w dziedzinie biochemii^[4] na podstawie rozprawy zatytułowanej Wpływ urazu na szybkość syntezy fibrynogenu^[3]. W 1976 otrzymał tytuł profesora i objął stanowisko profesora nadzwyczajnego, a w 1990 mianowano go profesorem zwyczajnym^[4].

Okresowo pracował poza granicami kraju na uniwersytetach w Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych^[4], m.in. w zakładzie patologii McMaster University w Hamilton (1976–1977, 1983–1984) i zakładzie biochemii Georgia State University (1991–1992)^[3]. Na Uniwersytecie Jagiellońskim pełnił funkcje dyrektora Instytutu Biologii Molekularnej (1977–1981)^[2], kierownika Zakładu Biochemii Zwierząt (1986–1993), a w 1994 objął kierownictwo Pracowni Regulacji Metabolizmu^[3]. Od 1984 do 1987 zajmował stanowisko prorektora UJ ds. kadry naukowej i badań. Przez trzy kadencje (w latach 1987–1990, 1993–1996 oraz 1996–1999) sprawował urząd rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jako rektor dążył do budowy III kampusu UJ, co uwieńczył położeniem kamienia węgielnego pod jego budowę. W latach 1997–1999 był przewodniczącym Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich^[2]. W 2005 został profesorem emerytowanym.

W latach 80. uczestniczył w pracach Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności^[5]. Był członkiem krajowym czynnym Polskiej Akademii Umiejętności oraz członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk^[6]. W latach 1987–1990 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Komitetu Biochemii i Biofizyki PAN. Zaangażował się również w działalność Wspólnoty Polskiej oraz krajowych i międzynarodowych organizacji naukowych (m.in. jako prezes oddziału Polskiego Towarzystwa Biochemicznego)^[4].

Dorobek naukowy Aleksandra Koja objął blisko 200 prac, głównie z dziedziny enzymologii, immunologii, biologii molekularnej i patofizjologii klinicznej. Zajmował się także rolą, jaką pełnią cytokiny w fizjologii i w stanach chorobowych, metabolizmem siarki, szybkością syntezy i katabolizmu białek osocza oraz własnościami proteinaz i ich inhibitorów białkowych^[4].

Wypromował około 60 magistrów^[2] i 13 doktorów^[4].

Zmarł 29 grudnia 2016^[7], pochowany został w alei zasłużonych cmentarza Rakowickiego w Krakowie^[8] (kwatera LXIX, pas B/1/24)^[9].

Odznaczenia i wyróżnienia

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2011)^[10][11]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1999)^[12]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1976)^[4]

Nagrody i wyróżnienia

• Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (1996)^[2] za prace dotyczące regulacji syntezy białek ostrej fazy
• Nagroda Fundacji Jurzykowskiego (1998)^[2]
• Nagroda Miasta Krakowa (2005)^[4]
• tytuły doktora honoris causa Cleveland State University (1990), University of Hartford (1995), Uniwersytetu Stanu Nowy Jork w Buffalo (1998), Uniwersytetu Jagiellońskiego (2005)^[4]

Przypisy

Bibliografia

• Prof. dr hab. Aleksander Koj – laureat Nagrody FNP 1996. fnp.org.pl. [dostęp 2016-12-31].
• Prof. dr hab. czł. rzecz. PAN Aleksander Koj, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2016-12-31] .