Jan V Thurzo
 Nagrobek biskupa Jana Thurzona w katedrze wrocławskiej | |||
| |||
| Data i miejsce urodzenia | 16 kwietnia 1466 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 2 sierpnia 1520 | ||
| Miejsce pochówku | |||
| Biskup wrocławski | |||
| Okres sprawowania | 1506-1520 | ||
| Rektor Akademii Krakowskiej | |||
| Okres sprawowania | 1498-1499 | ||
| Wyznanie | katolicyzm | ||
| Kościół | |||
| Sakra biskupia | 22 marca 1506 | ||
| |||
Jan V Thurzo, w pisowni węgierskiej Thurzó, w słowackiej Turzo, czasem także Turzon, właściwie Thürzinn (ur. 16 kwietnia 1464 lub 1466[a] w Krakowie, zm. 2 sierpnia 1520 w Nysie) – biskup wrocławski.
Biografia
Pierworodny syn szlachcica węgierskiego pochodzenia niemieckiego Jana Thurzo, osiadłego w Polsce burmistrza miasta Krakowa i jego pierwszej żony Urszuli Bem (Böhm), których ślub odbył się w 1465. Nauki pobierał w Akademii Krakowskiej, gdzie w 1484 uzyskał stopień bakałarza, a w 1487 magistra. Następnie wyjechał do Włoch, gdzie studiował prawo kanoniczne. Po uzyskaniu tytułu doktora praw (doctor decretorum) powrócił do Krakowa, gdzie był profesorem, a później w 1498 rektorem Akademii Krakowskiej.
Był również scholastykiem gnieźnieńskim i kanonikiem krakowskim, potem dziekanem wrocławskim, od 11 marca 1502 – koadiutorem, a od 1506, po śmierci Jana IV Rotha, biskupem wrocławskim. Na stanowisku tym odbył 7 synodów diecezjalnych[b] i wspólnie z bratem swym Stanisławem, biskupem ołomunieckim, koronował trzyletniego Ludwika Jagiellończyka na króla czeskiego. Król polski Jan I Olbracht korzystał z usług Jana Thurzo w misjach dyplomatycznych.
Jako biskup dbał we wrocławskiej diecezji o kult św. Anny, pozostawał wierny tradycjom i przepisom kościelnym. Biegły w naukach i wysokich cnót pasterz, otwarty na nowe idee i prądy w kulturze i w teologii, utrzymywał kontakty z Erazmem z Rotterdamu, Marcinem Lutrem i Filipem Melanchtonem. Nie był luteraninem, ale tolerował wydawanie już w 1518 we Wrocławiu, na terenie jego diecezji, pierwszych kazań Lutra o odpustach i łasce, a w 1519 – jego następnych kazań i dysputy lipskiej. Ta tolerancyjność była przyczyną zwrócenia się wrocławskiej kapituły katedralnej do biskupa Thurzo z prośbą, by w porozumieniu z radą miejską wydał zakaz druku „pism heretyckich”. Do wydania takiego zakazu jednak nie doszło, Jan Thurzo zmarł w sierpniu roku następnego; z drugiej strony Melanchton i Luter nazwali go „najlepszym biskupem stulecia”.
Jan Thurzo był wielkim miłośnikiem sztuki i nauki, mecenasem artystów (m.in. kupował obrazy Albrechta Dürera i Lucasa Cranacha, katedrę zaopatrywał w wyroby jubilerskie), poetów, i utalentowanej młodzieży, którą kierował nierzadko do nowo powstałego uniwersytetu w Wittenberdze. Z jego polecenia wybudowany został w 1509 renesansowy zamek w Javorníku (późniejsza rezydencja wrocławskich biskupów); samą katedrę wrocławską kazał pokryć miedzianą blachą, w 1517 ufundował nowy portal zakrystii, uważany za pierwsze dzieło renesansu na Śląsku; w 1520 ukończono dom kapitulny z archiwum i biblioteką. Jan Thurzo pochowany jest w ufundowanej przez siebie kaplicy św. Jana Chrzciela w północno-wschodnim narożniku katedry, gdzie częściowo zachował się jego nagrobek.
Oprócz mszału, wydanego dla diecezji wrocławskiej (Kraków, 1505), ogłosił Statuta synodia antiqua Dioecesis Vratislaviensis (Norymberga, 1512).
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Data 1464 wynika z określenia na nagrobku wieku biskupa w chwili śmierci na 56 lat. Informacja ta, o ile nie jest błędna, oznacza, że był dzieckiem nieślubnym. Data 1466 pochodzi z wystawionego dla niego z polecenia ojca horoskopu.
- ↑ Ustawodawstwem synodalnym Jan Thurzo starał się podnieść poziom duchowieństwa śląskiego mając samemu świadomość własnych zaniedbań w religijnej gorliwości. Wniosły one niewiele zmian, gdyż uznano, że istniejące prawa są wystarczające.
Bibliografia
- Markgraf H., Johann V (Turzo), Bischof von Breslau, w: Alegemeine Deutsche Biographie, Bd 14, s.188-189.
- J. J. Menzel, Johannes V. Turzo, Bischof von Breslau, w: Neue Deutsche Biographie, Bd. 10, Berlin 1974, s. 482-483
- Szewczyk A., Mecenat artystyczny biskupa wrocławskiego Jana V Thurzona (1506-1520), Wrocław 2009.
Linki zewnętrzne
- Romuald Kaczmarek: Pieczęcie biskupa wrocławskiego Jana V Thurzona. In: Helena Dáňová, Klára Mezihoráková, Dalibor Prix (eds.), Artem ad vitam. Kniha k poctě Ivo Hlobila. Praha, Artefactum 2012.
- p
- d
- e
| Biskupi diecezjalni |
|
|---|---|
| Biskupi pomocniczy |
|
- p
- d
- e
- p
- d
- e
- ↑ a b c d e f g h i j k l Pełniący funkcję rektora w zastępstwie.
- ↑ Od 1805 do 1809 Uniwersytet połączony z Uniwersytetem Lwowskim i zgermanizowany, 1809 repolonizacja po włączeniu Krakowa do Księstwa Warszawskiego.
- ↑ W latach 1853–1860 rektorów nie wybierano, Uniwersytetem kierował mianowany przez rząd kurator.
- ↑ Sprawował obowiązki rektora Tajnego Uniwersytetu.
