Azotan srebra

Azotan srebra

Próbka krystalicznego AgNO 3
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) konst. azotan srebra(I) addyt. trioksydoazotan(1−) srebra(1+) Inne nazwy i oznaczenia półsyst. azotan srebra(I) Stocka azotan(V) srebra(I) farm. łac. argenti nitras[1] inne lapis
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	AgNO3
Masa molowa	169,88 g/mol
Wygląd	bezbarwne, przezroczyste kryształy lub biały, krystaliczny proszek lub białe laski o krystalicznym przełomie; ciemnieje pod wpływem światła[1]
Identyfikacja
Numer CAS	7761-88-8
PubChem	24470
DrugBank	DB11080
InChI InChI=1S/Ag.NO3/c;2-1(3)4/q+1;-1 InChIKey SQGYOTSLMSWVJD-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 4,352 g/cm³ (19 °C)[2]; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie 2160 g/l (20 °C)[2] w innych rozpuszczalnikach rozpuszczalny w etanolu[1], nierozpuszczalny w eterze dietylowym[1] Temperatura topnienia 212 °C[2] Temperatura rozkładu 250–440 °C[2]
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[3] Niebezpieczeństwo Zwroty H H272, H314, H410 Zwroty P P220, P273, P280, P305+P351+P338, P310, P501[4] NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[5] 0 3 2 OX Numer RTECS VW4725000
Podobne związki
Inne aniony	AgCl
Inne kationy	Cu(NO 3) 2
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Farmakokinetyka Działanie przyżegające, odkażające
Multimedia w Wikimedia Commons

Azotan srebra (łac. argenti nitras; lapis od łac. lapis infernalis – kamień piekielny) – nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu azotowego i srebra. Związek ten został odkryty przez Alberta Wielkiego.

Otrzymywanie

Powstaje łatwo w reakcji kwasu azotowego o dowolnym stężeniu^[6][7] z metalicznym srebrem, z wydzieleniem tlenków azotu^{[8][9][10][11][12]}:

(1)   3Ag + 4HNO
3 → 3AgNO
3 + NO↑ + 2H
2O

lub^[6][12]:

(2)   4Ag + 6HNO
3 → 4AgNO
3 + NO↑ + NO
2↑ + 3H
2O

W praktyce reakcja przebiega równolegle wg obu równań^[12].

Wydajne roztwarzanie srebra w kwasie azotowym wymaga jego stężenia > 3 M w temperaturze 20 °C lub > 1 M przy 100 °C. Reakcja przebiega najszybciej przy stężeniu kwasu 8–10 M^[12].

W warunkach przemysłowych reakcję prowadzi się na gorąco, stosując kwas średnio stężony (32%). NO
2 powstający w reakcji (2) można wykorzystywać do odtwarzania kwasu azotowego (dawniej tlenki azotu rozkładano termicznie do azotu i tlenu, co jest jednak nieopłacalne)^[12]:

3NO
2 + H
2O → 2HNO
3 + NO

Przy całkowitym odzysku proces opisuje równanie (1). Tlenek azotu NO utlenia się na powietrzu do dwutlenku NO
2. Utlenianie przeprowadza się także przepuszczając tlen przez reaktor^[12]:

4Ag + 4HNO
3 + O
2 → 4AgNO
3 + 2H
2O

Właściwości

Azotan srebra jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym o gęstości 4,35 g/cm³. Jest bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, co jest wyjątkiem wśród soli srebra(I), których rozpuszczalność rzadko przekracza 1 g na 100 g H
2O. Rozpuszczalność AgNO
3 bardzo szybko wzrasta z temperaturą: dla 0 °C wynosi 120 g na 100 g H
2O, dla 20 °C – 215 g, dla 80 °C – 669 g, a dla 100 °C – 1024 g. Odczyn roztworu jest lekko kwasowy. Azotan srebra topi się w temperaturze 212 °C. Po podgrzaniu powyżej 440 °C rozkłada się^[6] z wydzieleniem srebra, dwutlenku azotu i tlenu^[8]:

2AgNO
3 → 2Ag + 2NO
2↑ + O
2↑

Azotan srebra ma właściwości utleniające. Działa żrąco na skórę, pozostawiając trudne do usunięcia czarne plamy z rozdrobnionego metalicznego srebra (co było przyczyną nadania mu nazwy „kamień piekielny”).

Zastosowania

Służy do otrzymywania innych związków srebra. Jest używany w chemii analitycznej np. do wykrywania aldehydów (próba Tollensa). Używa się go także do srebrzenia luster, do otrzymywania halogenków srebra (przede wszystkim bromku srebra) używanych jako substancje światłoczułe w technice fotograficznej, do produkcji materiałów wybuchowych (np. acetylenek srebra).

Ze względu na właściwości bakteriobójcze i przyżegające, od początku XX w. azotan srebra jest stosowany w medycynie jako środek antyseptyczny np. podczas zabiegu Credégo, lapisowania zębów, a także do kauteryzacji. Jest składnikiem maści stosowanej w trudno gojących się ranach (Unguentum Argentii nitratis compositum tzw. maść Mikulicza)^[13]. Preparaty farmaceutyczne azotanu srebra mogą zawierać znaczne ilości azotanu potasu jako substancji pomocniczej^[14], np. pałeczki „Lapis” (Argentum nitricum cum Kalio nitrico in bacillis) zawierające 33,33% azotanu srebra i 66,67% azotanu potasu^[15][16], z kolei sprzedawany w Polsce (przez m.in. DOZ, CEFARM) sztyft Lapis Diabelski Kamyk zawiera 97 cz. azotanu srebra i 3 cz. azotanu potasu^[17][18].

Przypisy