Cornelis van der Aa

Cornelis van der Aa

Cornelis van der Aa (1749-1815)
Data i miejsce urodzenia	22 października 1749 Lejda
Data i miejsce śmierci	26 października 1815 Amsterdam
Zawód, zajęcie	księgarz, pisarz
Multimedia w Wikimedia Commons

Cornelis van der Aa (chrzest: 22 października 1749 w Lejdzie, zm. 26 października 1815 w Amsterdamie) – holenderski pisarz, historyk i księgarz^[1][2]. Konserwatysta, zwolennik oranżystów^[3], oddany dynastii Orańskiej-Nassau spisał biografie kilku jej członków.

Życiorys

Cornelis był synem Cornelisa van der Aa i Elisabeth van der Togt^[1][4]. W 1769 został mistrzem księgarskim w Lejdzie. W latach 1770–1796 był księgarzem i introligatorem w Haarlemie^[5]. Jako zwolennik proorański otrzymywał wiele dochodowych zleceń, szczególnie przed rewolucją. Przed 1765 rokiem został mianowany introligatorem miejskim (stadsboekbinder)^[6][7] a w 1772 drukarzem „małej pieczęci”^[a]. Od rewolucji batawskiej w 1795 roku i wygnaniu Wilhelma V Orańskiego uważał się z obrońcę spuścizny politycznej rodu namiestnika^[8][9]. Z tego też powodu 24 września 1795 nowa rada miejska odwołała go ze stanowiska introligatora miejskiego^[10][11]. W 1995 wydał antyrewolucyjny pamflet pt. Mijne politicque denkwijze, w którym opisał niesprawiedliwe traktowanie i represje jakich doświadczył za przekonania polityczne. W ciągu sześciu miesięcy pismo zostało wydrukowane czterokrotnie. 29 kwietnia 1796 został skazany przez schepenów(inne języki) na pięć lat więzienia(inne języki) i wieczyste wygnanie z departamentu Holandii i Zachodniej Fryzji za popieranie dynastii orańskiej^[5][12].

Pod koniec 1799 został zwolniony z więzienia i osiadł w Utrechcie, gdzie pracował jako księgarz i zajmował się pisaniem. W 1800 wydał i rozprowadził antyrewolucyjny prospekt, za co został ukarany grzywną w wysokości 150 guldenów^[5][6]. Po roku 1801 sytuacja polityczna w Republice Batawskiej zmieniła się dla oranżystów; mogli wrócić na dawniej zajmowane stanowiska administracyjne, zniesiono restrykcje i uchylono wyroki skazujące za dawne spory polityczne, w tym wyrok Cornelisa van der Aa^[13][14].

Znaczącą część twórczości poświęcił biografiom członków rodu Orańskiego-Nassau, które opublikował w pierwszych latach XIX wieku. W przedmowie do Geschiedenis der Vereenigde Nederlanden en derzelver buitenlandschen bezittingen, wydanej w 1804, zasugerował, że odważył się na druk dopiero po 1802 w obawie przed nowymi karami. W 1807 przeniósł się do Amsterdamu. Ostatnie osiem lat życia poświęcił pisaniu dzieł historycznych^[6][13][15] .

W pracy pt. Geschiedenis van den jongst geëindigden Oorlog (1802-1808) van der Aa skupił się na rewolucyjnych przewrotach. Uważał, że stronnictwem patriotów kierowały intrygi i chęć wzbogacenia się. Po dojściu do władzy, przy pomocy Francuzów, dopuszczali się prześladowań na oranżystach^[16].

Van der Aa zmarł 26 października 1815, prawie dwa lata po powrocie, na ziemię holenderską, potomka dynastii Orańskiej Wilhelma I^[17]. Pisarz przeciwstawiał się wpływom francuskim, dlatego w latach 1810-1813 nic nie publikował, ze względu na system cenzurowania książek wprowadzony przez Napoleona. Po wycofaniu się Francuzów z Amsterdamu w listopadzie 1813 napisał jeszcze cztery prace. Dwie z nich, De Tyrannyen der Franschen in 1747 en 1795-1813 (1814) oraz Echt verslag van de Gebeurenissen te Amsterdam en te Woerden in November en December 1813 (1814), dotyczyły zbrodni, jakie Francuzi, wg. autora, popełnili na Holendrach. W Beknopt en echt verslag van de oproerige bewegingen en gepleegde geweldenarijen binnen de stad Amsterdam, op den 15den en 16den November 1813 (1813) potępił plądrowanie Amsterdamu podczas rewolucji. Jego oranżeryzm i niechęć do rewolucjonistów odbijały się echem we wszystkich jego publikacjach^[17][18].

Publikacje

Wybrane publikacje Cornelisa van der Aa^[6][12][7]:

• Mijne politicque denkwijze vrijmoedig geschetst (Haarlem 1795)
• Beknopt Handboekje der Vaderlandschen Geschiedenissen (Amsterdam 1800–1803)
• Geschiedenis van den jongst geëindigden Oorlog (Amsterdam 1802–1808)
• Geschiedenis der Vereenigde Nederlanden en derzelver buitenlandschen bezittingen (Amsterdam 1804–1810)
• Atlas van de Zeehavens der Bataafsche Republiek (Amsterdam 1806)
• Geschiedenis van het Leven van Willem V (Amsterdam 1806–1809)
• Echt verslag van de Gebeurenissen te Amsterdam en te Woerden in November en December 1813 (Amsterdam 1813)
• De doorluchtige vorsten uit den huize Oranje-Nassau ('s-Gravenhage 1814)
• De Tyrannyen der Franschen in 1747 en 1795-1813 (Amsterdam 1814)
• Verslag van de gebeurtenissen in Amsterdam en Woerden in November en December 1813 (Amsterdam 1814)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Aa, Cornelis van der. W: Philipp Christiaan Molhuysen, Petrus Johannes Blok: Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek. Lejda: A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij, 1911, s. 3. [dostęp 2023-04-28].
• Aa, Cornelis van der. W: Abraham Jacob van der Aa: Biographisch woordenboek der Nederlanden. Haarlem: J.J. Van Brederode, 1852, s. 6. [dostęp 2023-04-28].
• Cornelis van der Aa. W: Johannes Godefridus Frederiks, Frans Jozef Peter van den Branden: Biographisch woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche letterkunde. Amsterdam: A.J. Van den Sigtenhorst, 1888, s. 1. [dostęp 2023-04-30].
• Bart Verheijen. Cornelis van der Aa en de orangistische geschiedschrijving in de Bataafs-Franse tijd. „Jaarboek voor Nederlandse Boekgeschiedenis. Jaargang 25”, s. 169-183, 2018. Nederlandse Boekhistorische Vereniging. ISSN 1381-0065. (niderl.). 
• Laurie Hansma. „Oranje blixem, donderse schelm!” De strijd van de orangist Cornelis van der Aa in de Bataafse Republiek (1795-1798). „Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 35”, s. 59-66, 2012. Stichting Jacob Campo Weyerman. ISSN 0167-4609. (niderl.). 
• Cornelis van der Aa. W: Kornelis ter Laan: Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid. Wassenaar: GB van Goor Zonen, 1952, s. 1. [dostęp 2023-04-30].