Kłokoczka południowa
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | |||
Rząd | Crossosomatales | ||
Rodzina | kłokoczkowate | ||
Rodzaj | kłokoczka | ||
Gatunek | kłokoczka południowa | ||
Nazwa systematyczna | |||
Staphylea pinnata L. Sp. pl. 1:270. 1753 | |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
najmniejszej troski | |||
| |||
|
Kłokoczka południowa (Staphylea pinnata L.) – gatunek rośliny z rodziny kłokoczkowatych (Staphyleaceae). Pochodzi ze środkowej i południowej Europy, oraz Azji Mniejszej. Występuje rzadko w południowej Polsce, jest także uprawiany.
Morfologia
- Pokrój
- Krzew dorastający do 2–4 m wysokości. Nanofanerofit.
- Pień, pędy
- Kora gładka z białymi pionowymi prążkami. Pączki lekko spłaszczone, odstające nieco od gałązek. Roczne pędy z resztkami owłosienia, oliwkowozielone, czasami z brunatnym odcieniem. Na starszych pędach widoczne liczne przetchlinki. Blizna liściowa półkolista, wyniosła, płaska, brązowawa. Ślady po wiązkach przewodzących ułożone półkoliście bądź wokół całej blizny liściowej.
- Liście
- Złożone, składające się z 3–7 wąskojajowatych, drobnopiłkowanych listków. Są siedzące lub krótkoogonkowe, często posiadają niewielkie, nitkowate przylistki. Dolna strona liści sinozielona, górna ciemnozielona.
- Kwiaty
- Białe, lub różowawe, drobne w zwisających gronach. Obupłciowe, są zapylone głównie przez muchy. Kwiaty mają przyjemny zapach.
- Owoce
- Dekoracyjne, rozdęte 2–3 komorowe torebki długości około 3 cm. Kształt torebki jest najczęściej kulisty, niekiedy sercowaty. Ściany torebki pergaminowate, początkowo jasnozielone, potem (sierpień-wrzesień) przebarwiają się na kolor brunatny, słomkowożółty lub pomarańczowy. W torebce znajduje się kilka twardych, lśniących nasion o kolorze jasnobrązowym. Nasiona dojrzewają w okresie od września do listopada. Nasiona są jadalne, w smaku podobne do orzeszków pistacjowych.
Biologia i ekologia
Nanofanerofit. Rośnie w lasach i zaroślach. Kwitnie w okresie od maja do czerwca. Kłokoczka może rosnąć w pełnym słońcu lub półcieniu, występuje na różnych glebach. Preferuje wilgotne podłoże. Drewno bardzo twarde, trudno łupliwe, żółtobiałego koloru.
Zastosowanie
- Drewno było kiedyś masowo wykorzystywane do produkcji drobnych sprzętów domowych.
- Nasiona stosowano do wyrobu biżuterii oraz różańców (jako paciorki), a inne części rośliny także w obrzędach religijnych.
- Z nasion kłokoczki wytłaczano dawniej olej (bogaty w tłuszcze i kwasy tłuszczowe) stosowany do oświetlania domostw.
- Roślina miododajna.
- Za pomocą metod optycznych i chemicznej degradacji z kłokoczki południowej izoluje się aminokwasy amidowe – pinnataninę oraz oksypinnataninę[4].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ Staphylea pinnata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ M.D.M.D. Grove M.D.M.D., D.D. Weisleder D.D., M.E.M.E. Daxenbichler M.E.M.E., Pinnatanine and oxypinnatanine, novel amino acid amides from Staphylea pinnata L., „Tetrahedron”, 29.18 (1973), s. 2715-2719, DOI: 10.1016/S0040-4020(01)93391-5 .
Bibliografia
- Jakub Tomanek: Botanika leśna : podręcznik dla studentów wydziałów leśnych. Warszawa: Państ. Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1994, s. 315-316. ISBN 83-09-01819-3.
- Włodzimierz Seneta: Dendrologia. Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe, 1983, s. 376-378. ISBN 83-01-02249-3.
- Reinhard Witt: Krzewy : przewodnik. Warszawa: Multico, 1997, s. 107. ISBN 83-7073-133-3.
- Tadeusz Szymanowski: Rozpoznawanie drzew i krzewów ozdobnych w stanie bezlistnym. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974, s. 176-177.
- W. Bugała: Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1991
Linki zewnętrzne
- O kłokoczce południowej na stronie Twojebieszczady.net
- p
- d
- e
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
- BioLib: 3601
- EoL: 5632408
- EUNIS: 184660
- FloraWeb: 5768
- GBIF: 3686235
- identyfikator iNaturalist: 336396
- IPNI: 785263-1
- NCBI: 213841
- Plant Finder: 287253
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2582179
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:785263-1
- Tela Botanica: 65985
- identyfikator Tropicos: 30200001