Modrzew europejski
| Ten artykuł od 2019-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Systematyka[1][2][3] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | nagonasienne | ||
Klasa | iglaste | ||
Rząd | sosnowce | ||
Rodzina | sosnowate | ||
Podrodzina | modrzewiowe (Laricoideae) | ||
Rodzaj | modrzew | ||
Gatunek | modrzew europejski | ||
Nazwa systematyczna | |||
Larix decidua Mill. 1768 | |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
najmniejszej troski | |||
| |||
|
Modrzew europejski (Larix decidua Mill.) – gatunek drzewa iglastego należący do rodziny sosnowatych. Pierwotnym miejscem jego występowania były góry środkowej Europy (Alpy, Karpaty), ale został rozpowszechniony na innych terenach w wyniku nasadzeń. W Polsce na naturalnych siedliskach rośnie tylko w Tatrach. Poza tym jest sadzony powszechnie na terenie całego kraju.
Morfologia
- Pokrój
- Duże drzewo iglaste o koronie luźnej, regularnie stożkowatej. Górne gałęzie są poziome, niższe coraz bardziej zwisające. Rośnie szybko, żyje do 600 lat z zaznaczeniem iż po okresie 100 lat zaczyna próchnieć. Na drzewach rosnących w zwarciu usychają dolne gałęzie do znacznej nieraz wysokości.
- Pień
- Pojedynczy, prosty lub lekko zakrzywiony, osiąga wysokość do 45 m (wyjątkowo ponad 53 metry[5]) i średnicę do 120 cm (najgrubszy w Polsce rośnie obok leśniczówki w Zbychowie (woj. pomorskie) jego obwód pnia wynosi 490 cm[6]). U młodych drzew kora gładka, zielonobrązowa, na starszych ciemnobrązowa, głęboko spękana, łuskowata i złuszczająca się. Osiąga grubość do 10 cm i zawiera sporo żywicy. Gałęzie dolne nieco zwisające, górne prostopadłe do pnia.
- Liście
- Igły są jasnozielone, delikatne, niekłujące, na krótkopędach wyrastają pęczkami po 20–40 sztuk, zaś na długopędach pojedynczo, skrętolegle.
- Kwiaty
- Roślina jednopienna. Purpurowoczerwone, potem zieleniejące kwiaty żeńskie wyrastają na ulistnionych krótkopędach, okrągłe i jasnożółte kwiaty męskie na kilkuletnich krótkopędach. Są wiatropylne. Rozwijają się wczesną wiosną, równocześnie ze szpilkami.
- Szyszki
- Ma owalny kształt, dojrzała ma długość do 5 cm, szerokość do 3 cm. Młode szyszki są zielone, dojrzałe są zwisające, jasnobrunatne z łuską na brzegach. Po wysianiu nasion opadają. Nasiona mają szarobrązowy kolor, jajowaty kształt z ostrym końcem i są świdrowato skręcone.
- Korzeń
- Dobrze rozwinięty. Ma zarówno głęboki korzeń główny, jak i silnie rozwinięte korzenie boczne.
Biologia i ekologia
Zrzuca liście na zimę. Jesienią, przed opadnięciem, przebarwiają się na żółto. Naturalne siedliska w Tatrach ma w reglu dolnym. Jest rośliną światłolubną, wrażliwą na suszę. Dorosłe drzewa są odporne na silne mrozy, młode sadzonki mogą wiosną przemarzać. Dostosowany do klimatu kontynentalnego gór środkowej Europy, o mroźnych zimach. W Europie rośnie w wysokich partiach gór do 2500 m n.p.m., sięgając górnej granicy lasu (w Tatrach dużo niżej). W niższych partiach tworzy często lasy iglaste wraz ze świerkiem i sosną.
- Drewno
- Ma strukturę prostowłóknistą, z wyraźnie rozgraniczoną twardzielą i bielem. Twardziel ma czerwonobrunatny kolor, ciemnieje na słońcu, biel o grubości 1–3 cm jest żółtawobiały. Drewno żywiczne, zawiera dużo sęków, jest lekkie i elastyczne, trwałe, nawet w wodzie.
Zastosowanie
- Roślina uprawna: często sadzony w lasach, szczególnie na wiatrołomach, jako drzewo użytkowe.
- Roślina ozdobna: chętnie sadzony przy domach i w parkach. Nadaje się także na żywopłoty (dobrze znosi cięcie).
- Drewno wykorzystywane jest w budownictwie, zarówno na konstrukcje wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Robi się także z niego sklejki, meble, boazerie, podłogi, płyty wiórowe. Nadaje się na wyroby toczone. Drewno modrzewiowe jest cenione już od czasów antycznych za wyjątkową odporność na gnicie.
- Kora wykorzystywana jest w garbarstwie. Wytwarza się też z niej terpentynę wenecką i pewien gatunek gumy.
Zmienność
Modrzew europejski jest rośliną bardzo zmienną, posiada dużą liczbę naturalnych form, które można odróżnić na podstawie kwiatów żeńskich. Istnieją formy :
- modrzew europejski białokwiatowy (Larix decidua Miller f. alba Carriere),
- modrzew europejski o dużych szyszkach (Larix decidua Mill. f. macrocarpa Coaz),
- modrzew europejski o małych szyszkach (Larix decidua Mill. f. microcarpa Coaz),
- modrzew europejski różowy (Larix decidua Mill. f. rosiflora Szafer),
- modrzew europejski czerwony (Larix decidua Mill. f. rubra Beck.),
- modrzew europejski żółty (Larix decidua Mill. f. sulphurea Fig.),
- modrzew europejski typowy (Larix decidua Mill. f. typica Szafer),
- modrzew europejski zielony (Larix decidua Mill. f. viridiflora Szafer),
- modrzew europejski zwisły (Larix decidua Mill. f. pendula Lawson),
- modrzew europejski kolumnowy (Larix decidua Mill. f. fastigiata Lawson).
Wyselekcjonowano szereg odmian ogrodowych modrzewia europejskiego, niektóre z nich dobrze nadają się na żywopłoty.
- 'Kórnik' – wyhodowana w Polsce przez Tomasza Bojarczuka w 1967 r.
- 'Repens' – wyhodowana w Anglii ok. 1825 r.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ A.A. Farjon A.A., Larix decidua, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-06-12] (ang.).
- ↑ European larch close to Richthof, Schlitz. www.monumentaltrees.com. [dostęp 2015-09-19].
- ↑ Paweł Zarzyński Robert Tomusiak KrzysztofP.Z.R.T.K. Borkowski Paweł Zarzyński Robert Tomusiak KrzysztofP.Z.R.T.K., Drzewa Polski najgrubsze najstarsze najsłynniejsze, 2016 .
- p
- d
- e
- Britannica: plant/European-larch
- SNL: europeisk_lerk
- BioLib: 2348
- EoL: 1061656
- EUNIS: 150653
- Flora of China: 200005282
- Flora of North America: 200005282
- FloraWeb: 3272
- GBIF: 2686212
- identyfikator iNaturalist: 59747, 59745, 59746
- IPNI: 262420-1
- ITIS: 183410
- NCBI: 71402
- Plant Finder: 284984
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2493921
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:262420-1
- Tela Botanica: 75208
- identyfikator Tropicos: 24900158
- USDA PLANTS: LADE2