Wierzba szwajcarska
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | malpigiowce | ||
| Rodzina | wierzbowate | ||
| Rodzaj | wierzba | ||
| Gatunek | wierzba szwajcarska | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Salix helvetica Vill. Hist. Pl. Dauphiné 3: 783 1789[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 najmniejszej troski | |||
| |||
Wierzba szwajcarska[5] (Salix helvetica Vill.) – gatunek rośliny z rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Występuje tylko w Alpach i Karpatach i jest rośliną rzadką. W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach i jest tutaj bardzo rzadka. W polskich Tatrach znane są jedynie 3 jej stanowiska, wszystkie w Tatrach Zachodnich: żleb Babie Nogi, Baniste w Dolinie Pyszniańskiej i Wołowiec[6]. Nieco częstsza jest w Tatrach słowackich.
Morfologia
- Pokrój
- Mały, gęsty, okrągławy krzew o wysokości 0,5-1 m[7].
- Pędy
- Młode pędy są z początku biało filcowato owłosione, później łysieją[7].
- Liście
- Od odwrotnie jajowatych do lancetowatych, powyżej połowy najszersze. Szczyty liści niezbyt ostre, tępe, lub zaokrąglone. Na górnej stronie są ciemnozielone lub żywozielone, na spodniej stronie białofilcowate[8][9].
- Kwiaty
- Roślina dwupienna, kwiaty zebrane w kotki o długości 3-5 cm. Kotki żeńskie o przysadkach dwubarwnych; dołem jasnych, lub purpurowych, górą rdzawoczarnych. Słupki siedzące, o zalążniach gęsto owłosionych, szyjkach w dolnej części również owłosionych, znamionach szeroko, łukowato rozchylonych. Kotki męskie dwubarwne, bez szypułek, wydłużone i zielonkawo owłosione. Nitki ich pręcików wolne i nagie, miodnik spłaszczony, jasnozielony. Zaraz po rozwinięciu pylniki i pyłek jest czerwony, w czasie kwitnienia jasnożółty, a po przekwitnięciu ciemnobrunatny[9][7].
- Owoc
- Kędzierzawo owłosiona i pękająca dwoma klapami torebka z drobnymi nasionami wyposażonymi we włoski[9].
- Gatunki podobne
- Bardzo podobna jest wierzba lapońska. Poza owłosieniem i barwą górnej strony liści różnice między tymi gatunkami są znikome. W okresie lodowcowym wierzby te były prawdopodobnie jednym gatunkiem i dopiero po rozdzieleniu obszaru ich występowania przez obszary cieplejszego klimatu zaczęły się różnicować[10].
-
Liście -
Kwiaty męskie -
Kwiaty żeńskie
Biologia i ekologia
Roślina wieloletnia, nanofanerofit. Kwitnie od czerwca do lipca. Roślina owadopylna i miododajna. Nasiona rozsiewane przez wiatr. Siedlisko: Skały, podmokłe dna dolin. Rośnie w piętrze kosodrzewiny, czasami również w piętrze alpejskim, głównie na podłożu ubogim w wapń i na stanowiskach wilgotnych. Roślina górska. Liczba chromosomów 2n = 38[6].
Tworzy mieszańce z wierzbą śląską[9].
Zagrożenia i ochrona
Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin oraz na polskiej czerwonej liście w kategorii EN (zagrożony)[11][12]. W Polsce wszystkie jej stanowiska znajdują się na objętym ochroną obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego. Stanowisko w żlebie Babie Nogi należy objąć monitoringiem. Uzyskany z rosnącego w tym żlebie okazu osobnik jest uprawiany w ogrodzie Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Zakopanem[6].
Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-10] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-29].
- ↑ Salix helvetica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
- ↑ Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler: Wielki atlas drzew i krzewów. Oficyna Wyd. „Delta W-Z”. ISBN 978-83-7175-627-6.
- ↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Władysław Szafer: Tatrzański Park Narodowy. Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- p
- d
- e
