Kosów (obwód iwanofrankiwski)

Ten artykuł dotyczy miasta na Ukrainie. Zobacz też: Kosów.

Kosów

Косів

Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	iwanofrankiwski
Rejon	kosowski
Hromada	Kosów
Prawa miejskie	1654
Powierzchnia	11,38 km²
Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość	8 278 727,42 os./km²
Nr kierunkowy	+380-3478
Kod pocztowy	78600-78604
Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego Kosów
Położenie na mapie Ukrainy Kosów
48°19′15″N 25°05′33″E/48,320833 25,092500
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kosów (ukr. Косiв, Kosiw) – miasto na Ukrainie, w obwodzie iwanofrankiwskim, nad Rybnicą, siedziba rejonu kosowskiego i hromady Kosów.

Historia

Wzmiankowany w 1424 jako własność księcia Świdrygiełły. Prawa miejskie otrzymał w 1654.

W czasach I Rzeczypospolitej tutejsze dobra były w posiadaniu rodziny Jazłowieckich, a następnie Dzieduszyckich^[1]. Po pierwszym rozbiorze w 1772 r. władze austriackie przejęły owe dobra wraz z warzelnią soli, za co Antoni Dzieduszycki dostał rekompensatę w postaci starostwa i wójtowska w Tłumaczu^[2].

Do Kosowa w 1740 r. przybyli franciszkanie konwentualni. Jednak już w 1787 r. ich klasztor został skasowany w ramach kasaty józefińskiej^[3].

W 1771 Tadeusz Dzieduszycki ufundował kościół rzymskokatolicki w Kosowie pw. Matki Bożej Różańcowej^[4]. W 1881 r. kościół spłonął. Sześć lat później na jego miejscu wzniesiono nowy. Drugi kościół kosowski mieścił się na polskim cmentarzu. Była to duża kaplica, zbudowana w 1866 r., pełniąca od 1911 r. funkcję kościoła. W miejscowości wzniesiono także dwie cerkwie drewniane: jedną pw. św. Bazylego Wielkiego (1895 r.), drugą pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela. (1912 r.), zaprojektowaną w stylu huculskim^[5].

W 1907 r. Wydział Krajowy zbudował szpital w Kosowie. Pracę w nim podjęły siostry służebniczki starowiejskie^[6].

Zakład przyrodoleczniczy

W latach 1891–1939 z przerwami w Kosowie działał zakład przyrodoleczniczy prowadzony przez doktora Apolinarego Tarnawskiego, pioniera i propagatora medycyny naturalnej, który zasłynął ze stosowania niekonwencjonalnych metod leczenia i wyjątkowej intelektualnej i artystycznej atmosfery^[7]. Sprawiła ona, że w pierwszej połowie XX wieku Kosów stał się drugą – po Zakopanem – stolicą polskiej bohemy. W 1911 w zakładzie Tarnawskiego powstał jeden z pierwszych zastępów późniejszego ZHP, utworzony przez Kazimierza Lutosławskiego oraz Olgę Drahonowską^[8].

W Kosowie wypoczywały i leczyły się popularne osoby życia artystycznego, politycznego i literackiego przedwojennej Polski m.in.: Roman Dmowski, Ignacy Daszyński, Wojciech Korfanty, Gabriela Zapolska, Juliusz Osterwa, Maria Dąbrowska, Melchior Wańkowicz, Xawery Dunikowski, Karol Adwentowicz, Leon Schiller, Stanisław Dygat, Józef Pankiewicz, Lucjan Rydel.

Okres II Rzeczypospolitej

W II Rzeczypospolitej Kosów był siedzibą powiatu kosowskiego w województwie stanisławowskim. 9 kwietnia 1934 do Kosowa włączono zniesioną gminę Moskalówka^[9].

W 1937 roku zmieniono nazwę miasta na Kosów Huculski^[10]. W tym samym roku do Kosowa powrócili ojcowie franciszkanie, obejmując tutejszą parafię^[6]. W 1938 roku parafia ta liczyła 1282 parafian. W okresie międzywojennym Polacy w Kosowie byli właścicielami m.in. spółdzielni tkackich, wytwórni kilimów, wytwórni wody sodowej, młynów, zakładów fotograficznych oraz restauracji, sklepów, piekarni i taksówek^[11]. W 1937 otwarto w Kosowie Huculskim polskie gimnazjum^[12].

Okupacja niemiecka

Po agresji ZSRR na Polskę w nocy z 17/18 września 1939 rząd polski przekroczył granicę z Rumunią w Kutach, opodal Kosowa, na rzece Czeremosz^[13].

Podczas niemieckiej okupacji Kosowa (1941–1944) naziści wymordowali tutejszych Żydów. Od 1941 do 1942 istniało tutaj getto, dochodziło też do masowych egzekucji^[14].

Z kolei w latach 1944–1945 ukraińscy nacjonaliści zamordowali 140 polskich mieszkańców miasteczka. Część z nich spoczywa w zbiorowej mogile na cmentarzu katolickim^[15][16][17].

Po II wojnie światowej

W 1945 pozostali polscy mieszkańcy Kosowa Huculskiego opuścili swoją rodzinną miejscowość. Wielu z nich zostało przymusowo wysiedlonych, trafiając w czerwcu 1945 do Namysłowa na Ziemiach Odzyskanych^[16].

W listopadzie 1945 r. Ukraińcy zniszczyli kościół franciszkanów, którzy w kwietniu 1946 r. ostatecznie opuścili miejscowość. Wyjechała także ostatnia siostra służebniczka^[6]. W latach 1970–1971 władze radzieckie zburzyły resztki kościoła. W 1991 r. zaczęto ponownie odprawiać nabożeństwa rzymskokatolickie w kaplicy cmentarnej. W 2009 r. wzniesiono w Kosowie nowy kościół pod tym samym wezwaniem^[18].

W miejscowości są organizowane festiwale: Malowany Dzban oraz Ludyne-Fest^[19].

Ceramika kosowska

Pod koniec XIX wieku w Kosów stal się ośrodkiem garncarstwa. Sprzyjały temu znajdujące się w pobliżu bogate pokłady gliny garncarskiej oraz białego krzemionkowego piasku. W mieście działało około 20 garncarzy. Najwybitniejszym ich przedstawicielem był Aleksander Bachmiński żyjący w latach 1820–1882. Jego wyroby zostały zauważone już podczas wystawy krajowej we Lwowie w 1877 roku. Podczas wystawy etnograficznej w Kołomyi prezentowana przez niego ceramika zainteresowała cesarza Franciszka Józefa, który nie tylko kupił od niego piec kaflowy, ale także przekazał mu „znaczny datek pieniężny”^[20]. Twórcą rywalizującym z Bachmińskim był Piotr Baranowski. Pozostali naśladowali styl prac Bachmińskiego lub Baranowskiego. Część garncarzy wytwarzała niepolerowaną ceramikę lub dekorowaną w proste geometryczne wzory^[20].

W 1969 roku powstał oddział działającego w Kołomyi Muzeum Sztuki Ludowej Huculszczyzny i Pokucia im. J. Kobrynskiego noszący nazwę Muzeum Sztuki Ludowej Huculszczyzny. Jego zbiory zawierają: rzeźby, ceramikę, wyroby ze skóry i metalu, odzież i haft huculski^[21][22].

W 2019 roku tradycje związane z wyrobem malowanej ceramiki w Kosowie zostały wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO^[23].

Zabytki

• Dwór wybudowany pod koniec XVIII w. przez Rubczyńskich^[24].

Ludzie związani z miastem

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kosowem (Ukraina).

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kosowem Huculskim.

• Apolinary Tarnawski – lekarz, założyciel sanatorium
• Józef Lewicki – burmistrz od 1934

Osoby urodzone w Kosowie

• Tadeusz Borzemski – żołnierz kampanii wrześniowej, dowódca plutonu 5 Pułku Piechoty Legionów
• Wiktor Borzemski – żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, major 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej
• Stanisław Jakubowski – polski grafik, malarz, pedagog
• Julian Jaworski – mgr inż. elektromechanik, poseł na Sejm PRL, wiceprezydent miasta Krakowa
• Kazimierz Mokłowski – polski architekt tworzący głównie we Lwowie
• Tadeusz Mokłowski – polski chemik
• Mychajło Pawłyk – ukraiński działacz społ. i pol., pisarz, publicysta; jeden z liderów ukraińskiego ruchu socjalistycznego w Galicji^[25]
• Wit Tarnawski – polski pisarz
• Ryszard Zając (1929–2016) – polski artysta malarz^[26]

Sport

Do 1939 roku w mieście funkcjonowały kluby piłkarskie Rybnica Kosów i Strzelec Kosów.

Pobliskie miejscowości

• Kuty
• Kołomyja
• Zabłotów

Przypisy

Bibliografia

• Kosów na stronie Rady Najwyższej Ukrainy [online], Верховна Рада України [dostęp 2015-04-23]  (ukr.).

Linki zewnętrzne

• Kossów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 473 .
• Manastersko (al. ''Monastersko''), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 89 .
• Sławomir StanisławS.S. Nicieja Sławomir StanisławS.S., Moje Kresy. Kosów – huculskie Davos [online], nto.pl, 16 października 2010 [zarchiwizowane z adresu 2020-05-08] .
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona