Blachownia

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Blachownia

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Blachownia Śląska – dzielnica Kędzierzyna-Koźla i Blachownia – dzielnica Przysuchy.

Blachownia

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Urząd Miasta
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	częstochowski
Gmina	Blachownia
Aglomeracja	częstochowska
Prawa miejskie	1967
Burmistrz	Sylwia Szymańska
Powierzchnia	36,66 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	9735[1] 265,5 os./km²
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-290
Tablice rejestracyjne	SCZ
Położenie na mapie gminy Blachownia Blachownia
Położenie na mapie Polski Blachownia
Położenie na mapie województwa śląskiego Blachownia
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego Blachownia
50°46′40″N 18°58′30″E/50,777778 18,975000
TERC (TERYT)	2404014
SIMC	0931365
Urząd miejski ul.Sienkiewicza 22 42-290 Blachownia
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Blachownia (niem. Blachstädt^[2]) – miasto w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Blachownia.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 9865 mieszkańców^[3].

Położenie

Miasto jest położone w Obniżeniu Górnej Warty, nad rzeką Stradomką. Historycznie leży na terenie Małopolski^[4]. Graniczy z dużym kompleksem lasów, które wchodzą m.in. w skład Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą.

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 36,66 km²^[5].

W latach 1954-1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Blachownia, gromadę zniesiono, przekształcając ją w osiedle miejskie, a w 1967 nadano mu status miasta^[6]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa częstochowskiego.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Blachowni w 2014 r.^[1]:

Podział administracyjny

Obszar miasta Blachowni nie jest podzielony na jednostki pomocnicze gminy (np. osiedla lub dzielnice). W rejestrze TERYT wyróżnionych jest 8 integralnych części miasta. Są to^[7]:

• Błaszczyki;
• Brzózka;
• Druga Gać;
• Malice;
• Ostrowy;
• Ottonów;
• Trzepizury;
• Wilczy Dół.

Nazwa

Miejscowość powstała na przełomie XVII–XVIII wieku obok manufaktury przerabiającej żelazo. Początkowo była osadą, później wsią, a dopiero w XX wieku otrzymała status miasta. Od XVII wieku manufaktury zlokalizowane w miejscowości produkowały blachę. W 1835 zbudowano we wsi dużą fabrykę tego produktu. Od niego pochodzi nazwa miejscowości Blachownia^[8].

Historia

Historia Blachowni związana jest ściśle z rozwojem przemysłu. Miasto leży w Częstochowskim Obszarze Rudonośnym. Na 1610 r. datuje się założenie w miejscowości manufaktury i uruchomienie wielkich pieców hutniczych. W miejscu istniejącej wcześniej kuźnicy marszałek wielki koronny, starosta olsztyński i krzepicki Mikołaj Wolski wybudował wytwórnię drutu i blach^[6]. W 1630 r. huta wytwarzała około 800 wozów żelaza rocznie^[9]. W 1633 r. kuźnicę w Blachowni i Łojkach odwiedził król Władysław IV będąc w gościnie u Paulinów na Jasnej Górze i był tu „wystawnie podejmowany przez mistrza Zachariasza”^[10]. W 1782 r. wieś podlegała pod parafię w Konopiskach.

Miejscowość wymieniona została w XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego jako wieś Stara i Nowa Blachownia leżące w powiecie częstochowskim w gminie Dzbów i parafii Konopiska. W 1827 we wsi znajdowało się 16 domów zamieszkanych przez 104 mieszkańców. W latach 1835–1837 na gruncie prywatnym Bank Polski działający w Królestwie Polskim założył tutaj fabrykę odlewów żelaznych i blachy^[6]. W 1873 wytopiono tutaj 86 761 pudów żelaza. W 1880 oprócz fabryki w miejscowości funkcjonował także wielki piec oraz tartak napędzany silnikiem parowym o sile 20 koni parowych^[11].

W latach 50. XX w. rozbudowano hutę i kopalnie rud żelaza w okolicznych miejscowościach, Blachownia uzyskała status osiedla, a w 1967 r. nadano jej prawa miejskie^[6]. W 1951 r. oddano do eksploatacji kopalnię rud żelaza „Jerzy” („św. Jerzy”).

W czasie okupacji Blachownia (jako Blachstädt) stanowiła siedzibę powiatu w ramach rejencji opolskiej, która wchodziła w skład prowincji Śląsk, a od 1941 r. w skład nowej prowincji Górny Śląsk.

Obecnie 400 letnią tradycję Huty Blachownia kontynuuje od 2012 r. FMC Odlewnia Żeliwa MIKODA. Wcześniej zakład dzierżawiły przedsiębiorstwa WULFER Sp. z o.o. związana z „Odlewnią Wulkan” w Częstochowie i do 2010 r. PPUH BOSTAL, spadkobiercy państwowego Zakładu Elektro-Metalurgicznego.

15 sierpnia 2008 r. przez Blachownię przeszła trąba powietrzna. Poważnie uszkodzone zostały 122 domy mieszkalne i 62 budynki gospodarcze. Ucierpiał m.in. budynek Urzędu Miasta i kościół miejscowej parafii, z którego zerwana została wieża^[12]. Wiatr zniszczył także ponad 10 hektarów lasów^[13].

Zabytki

• Budynek straży granicznej i karczmy w Trzepizurach.
• Pałacyk myśliwski z 1870 r., zbudowany dla wielkiego księcia Mikołaja Romanowa, rosyjskiego następcy tronu.
• Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Polski i św. Michała Archanioła, zbudowany w 1927 r. W kościele – interesujący ołtarz główny.
• Budynek Urzędu Stanu Cywilnego, pełniący dawniej funkcję stacji kolejowej.
• Pomnik poświęcony mieszkańcom Blachowni poległym i pomordowanym w okresie II wojny światowej.

Zalew

W północnej części miasta, na Stradomce, znajduje się zbiornik retencyjny Blachownia.

Transport

Przez miasto przebiegają:

• droga krajowa nr 46 łącząca Kłodzko, Opole, Lubliniec, Częstochowę i Szczekociny,
• droga wojewódzka nr 492 biegnąca z miejscowości Ważne Młyny do Blachowni,
• droga wojewódzka nr 904 rozpoczynająca się w Blachowni i kończąca we wsi Kolonia Poczesna.

W mieście znajduje się stacja kolejowa Blachownia. Z uwagi na zły stan techniczny oraz znikomą liczbę pasażerów, budynek dworca (wejście od strony ul. M. Konopnickiej) został wyburzony w 2016 roku.

Powiązanie z powiatowym miastem Częstochowa, odbywa się autobusami GTV (linie 150, 151, 152, 153, 161, 162)^[14] oraz pociągami KŚ.

Turystyka

Przez teren miasta prowadzą trzy szlaki turystyczne:

• Szlak Rezerwatów Przyrody Blachownia – Chorzew Siemkowice
• rowerowy Szlak Lubliniecki Lubliniec – Częstochowa
• rowerowy Szlak Wokół Częstochowy Słowik – Kruszyna

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół katolicki:
  • parafia św. Michała Archanioła
  • parafia św. Franciszka z Asyżu
  • parafia Najświętszego Zbawiciela
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Blachownia^[15]

Zobacz też

• gmina Ostrowy
• powiat Blachownia

Przypisy

Bibliografia

• Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Wrocław, Warszawa, Kraków, Łódź: Ossolineum, 1987, s. 35. ISBN 83-04-02436-5.

Linki zewnętrzne

• Urząd Miejski w Blachowni [online], Gmina Blachownia [dostęp 2020-10-17]  (pol.).
• Blachownia (Stara i Nowa), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 241 .