Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne
Klasyfikacje
ICD-10

F42

DSM-IV

300.3
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne

DiseasesDB

33766

MeSH

D009771

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, dawniej nerwica natręctw (ang. obsessive-compulsive disorder, OCD) – zaburzenie psychiczne (przez niektórych specjalistów zdrowia nazywane zaburzeniem neuropsychologicznym[1]), w którym osoba odczuwa potrzebę wielokrotnego wykonywania pewnych czynności (zwanych „kompulsjami”) lub ma pewne powtarzające się myśli (zwane „obsesjami”)[2]. Osoba w ten sposób zaburzona nie jest w stanie kontrolować ani tych myśli, ani czynności dłużej niż przez krótką chwilę.

Głównymi cechami zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego są:

  1. nawracające obsesje, czyli natrętne myśli (uporczywe impulsy, obrazy bądź myśli), które powodują duże cierpienie psychiczne (między innymi niepokój i lęk)[1];
  2. kompulsje, czyli rytuały, natrętne czynności. Kompulsje to powtarzające się myśli obrazy, bądź zachowania, w które osoba cierpiąca z powodu zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego "czuje się zmuszona uciekać w reakcji na obsesję albo w myśl stosowania się do sztywnych zasad. Na ogół kompulsje i obsesje są powiązane w ten sposób, że kompulsja służy zlikwidowaniu lub złagodzeniu cierpienia psychicznego towarzyszącemu obsesji"[1];
  3. obecność budzących niepokój lub niechcianych myśli dotyczących różnych sfer życia, na przykład: zakażenia, zabrudzenia, religii, seksu, wyrządzenia komuś krzywdy oraz obecność niepokojących bądź niechcianych wątpliwości[3].

Do powszechnych kompulsji (rytuałów) należy mycie rąk, zliczanie przedmiotów i sprawdzanie, czy drzwi są zamknięte, odmawianie w określony sposób modlitw, specjalne myśli, które mają zapobiec innym (negatywnym) myślom[4]. Niektórym może być trudno wyrzucać rzeczy. Te czynności występują do tego stopnia, że mają negatywny wpływ na codzienne życie danej osoby[2]. Zazwyczaj zajmują one ponad godzinę dziennie[5]. Większość dorosłych zdaje sobie sprawę, że takie zachowania nie mają sensu[2]. Zdarza się, że objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego pojawiają się nagle, ale zazwyczaj zaburzenie rozwija się stopniowo a nieleczone zwykle ma przebieg przewlekły (objawy na przemian się nasilają i słabną)[6].

W ICD-10 zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne klasyfikuje się jako F42; oznaczenie jako F42.0 oznacza zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne z przewagą myśli obsesyjnych, a F42.1 z przewagą czynności natrętnych (rytuałów)[7]. W DSM-IV klasyfikowane było wśród zaburzeń lękowych[8], natomiast w DSM-5 znajduje się w oddzielnym, nowym rozdziale „Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i podobne”.

Rozpoznanie OCD należy preferować w przypadku, gdy objawy zaburzenia powstają lub utrzymują się poza epizodem depresyjnym[potrzebny przypis].

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne należy odróżnić od osobowości anankastycznej. Osobowość anankastyczna charakteryzuje się poczuciem niepewności, wątpliwości, przesadną dokładnością, zaabsorbowaniem szczegółami, sprawdzaniem, ostrożnością, dążeniem do perfekcjonizmu, nadmierną skrupulatnością oraz sztywnością i uporem. Mogą występować obsesje i kompulsje, jednak nie osiągają one takiego nasilenia, jak w zaburzeniu obsesyjno-kompulsyjnym[9].

Epidemiologia

Wskaźnik DALY oszacowany dla zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych na 100 000 mieszkańców w 2004 roku.

     Brak danych

     <45

     45–52.5

     52.5–60

     60–67.5

     67.5–75

     75–82.5

     82.5–90

     90–97.5

     97.5–105

     105–112.5

     112.5–120

     >120

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne dotykają około 2,3% ludzi na jakimś etapie ich życia[10]. W ciągu danego roku odsetek ludności wynosi około 1,2% i ma to miejsce na całym świecie[5]. Nie ma istotnych różnic w rozpowszechnieniu u kobiet i u mężczyzn[2]. Rzadko zdarza się, aby objawy pojawiły się po trzydziestym piątym roku życia, a połowa chorych zaczyna odczuwać objawy przed dwudziestym rokiem życia[5][2]. W 25% przypadków objawy zaczynają się przed 14. rokiem życia, w 80% przed 25. rokiem życia[11].

Towarzyszące schorzenia

U osób z OCD można rozpoznać inne schorzenia, oprócz lub zamiast OCD, takie jak wspomniane wyżej zaburzenie osobowości obsesyjno-kompulsywne, zaburzenia depresyjne, zaburzenie dwubiegunowe[12], zaburzenie lękowe uogólnione, anoreksja, zaburzenie lęku społecznego, bulimia, zespół Tourette’a, zaburzenia spektrum autyzmu, ADHD, dermatillomania (patologiczne skubanie skóry), cielesne zaburzenie dysmorficzne i trichotillomania. Ponad 50 procent osób doświadcza skłonności samobójczych, a 15 procent podejmuje próby samobójcze[13]. Depresja, stany lękowe i wcześniejsze próby samobójcze zwiększają ryzyko przyszłych prób samobójczych[14].

Wykazano również, że jednostki z OCD cierpią na zespół opóźnionej fazy snu z częstością znacznie większą niż ogół społeczeństwa[15]. Ponadto ciężkie objawy OCD są systematycznie związane z poważniejszymi zaburzeniami snu. Zmniejszony całkowity czas snu i jego efektywność zostały zaobserwowane u osób z OCD, wraz z odroczonym czasem snu i zwiększoną częstością występowania zaburzeń fazy snu[16].

Osoba wykazująca objawy OCD nie musi koniecznie posiadać OCD. Zachowania, które są (lub wydają się być) obsesyjne lub kompulsywne mogą być również obecne w wielu innych schorzeniach, w tym w zaburzeniu osobowości obsesyjno-kompulsywnej (OCPD), zaburzeniu spektrum autyzmu lub zaburzeniach, gdzie perseweracja jest potencjalną cechą (ADHD, PTSD i inne)[17]. Niektórym z OCD towarzyszą objawy typowe dla zespołu Tourette’a, takie jak kompulsje, które mogą przypominać tiki ruchowe[18][19].

Mit rozpowszechniony przez Zygmunta Freuda dotyczący ponadprzeciętnej inteligencji u osób z OCD został niedawno obalony[20].

Objawy i przebieg

Przebieg OCD jest przewlekły, falujący, z zaostrzeniami i poprawami. Niekiedy początek zaburzenia jest ostry (nagły). 5–10% chorych doświadcza pełnej remisji objawów, u 6–10% nie ma remisji i przebieg jest stale postępujący[11]. Osoby doświadczające obsesji i kompulsji zdają sobie sprawę z irracjonalności swoich myśli i zachowań (co różni obsesje i kompulsje od urojeń), jednak z powodu lęku są one zmuszone do wykonywania określonych czynności.

Obsesje

 Główny artykuł: Obsesje.

Obsesjami nazywa się występowanie u chorego irracjonalnych myśli, które pojawiają się w świadomości automatycznie i powodują u pacjenta cierpienie oraz chęć uwolnienia się od nich. Myśli najczęściej dotyczą przemocy, religii czy seksualności, jak również dążenia do porządku (czystości) i symetrii (układaniu przedmiotów w symetryczny sposób). Innymi często pojawiającymi się myślami są te odnoszące się do zdrowia i obaw przed zakażaniem się jakąś chorobą, potrzebą zachowania nieskazitelnej czystości ciała, nieustanne myślenie, czy wszystko dopięło się na ostatni guzik (co powoduje wielokrotne, absurdalne sprawdzanie wszystkiego).

Kompulsje

 Główny artykuł: Kompulsje.

Kompulsje to czynności, które chory wykonuje w celu zapobiegnięcia jakiemuś wydarzeniu, które miałoby się dokonać, jeśli dana czynność nie zostanie wykonana.

Przyczyny

Sprzątanie Wikipedii
 Tę sekcję należy dopracować:
od 2019-10 → dodać wiarygodne źródła medyczne w postaci przypisów (informacje medyczne muszą być poparte dowodami naukowymi),
od 2019-10 → zaktualizować na podstawie najświeższych informacji.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Przyczyny nerwicy natręctw są złożone. Choroba natręctw może być wynikiem:

  • doświadczeń z dzieciństwa dotyczących poczucia odpowiedzialności za zapobieganie ewentualnym zagrożeniom;
  • nieprawidłowego funkcjonowania mózgu (nadaktywności niektórych jego obszarów, m.in. kory przedczołowej, jądra ogoniastego, kory okrężnej, ciała prążkowanego, zwojów podstawy). Według badań przyczynami zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego mogą być nieprawidłowości w funkcjonowaniu niektórych obszarów mózgu, a przede wszystkim: płata czołowego, przedniej części zakrętu obręczy oraz jąder podkorowych. Kluczową rolę w patogenezie OCD odgrywa jądro ogoniaste. Jedna z hipotez tłumaczy objawy zaburzenia utratą kontroli impulsów i zachowań wskutek nieprawidłowości w obrębie pętli neuronalnych obejmujących grzbietowo-boczną korę przedczołową, jądro ogoniaste, prążkowie i wzgórze (obwodu korowo-prążkowiowo-wzgórzowo-korowego, ang. cortico-striato-thalamo-cortical circuit, CSTC)[21][22];
  • nieprawidłowości wynikające z budowy anatomicznej lub funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego;
  • czynników genetycznych[23];
  • istnieją przesłanki wskazujące, że nerwica natręctw może się rozwinąć w następstwie infekcji paciorkowcami[24].

Leczenie

Leczenie OCD obejmuje farmakoterapię, psychoterapię i psychoedukację. W OCD z przewagą natręctw psychoterapia wydaje się mieć przewagę nad oddziaływaniami farmakologicznymi[11]. Meta-analiza badań porównująca skuteczność farmakoterapii (antydepresanty) i psychoterapii (poznawcze i behawioralne) wskazała na większą efektywność tych drugich. Jednak w wielu eksperymentach badani podczas psychoterapii mieli zezwolenie na korzystanie z leków. Autorzy meta-analizy konkludują, że najbezpieczniej jest założyć, że łączenie obu form leczenia jest najbardziej efektywne[25][26][27].

Psychoterapia

Rekomendowaną metodą psychoterapeutyczną jest terapia poznawczo-behawioralna (ang. cognitive behavioural therapy – CBT), a szczególnie forma zawierająca technikę ekspozycji i powstrzymania reakcji (ang. exposure with response prevention – ERP), która została opracowana z myślą o terapii ZOK. Metody CBT mają najlepiej udowodnioną efektywność (wiele badań z randomizacją i kontrolą efektu placebo)[25][28][29][30][31][32][33]. Terapia stricte poznawcza (np. restrukturyzacja poznawcza) jest bardziej skuteczna od placebo: pomaga zmniejszać dystres, pozbywać się dysfunkcyjnych przekonań związanych z objawami i motywować do leczenia, choć ERP ma być lepsza[25][26]. Sama terapia behawioralna również jest efektywna: ekspozycja może być przeprowadzana w wyobraźni (przed zastosowaniem in vivo), ale lepiej, żeby odbywała się przy terapeucie, a nie tylko podczas zadań domowych[25][26][29][31]. Najprawdopodobniej grupowa wersja CBT jest efektywna, choć przydałoby się więcej badań z grupami placebo[34].

Opracowuje się programy CBT, które mogą być przeprowadzane poza gabinetem (ang. self-help). Programy te różnią się formą (np. książki, kursy online) i intensywnością kontaktu ze specjalistą (od braku kontaktu, poprzez kontakt ograniczony do maila, aż do wideokonferencji). Wyniki meta-analiz przedstawiają się bardzo obiecująco, ale potrzebnych jest więcej badań kontrolujących efekt placebo. Poza tym, wygląda na to, że kontakt ze specjalistą zwiększa efektywność terapii[35][36][37][38][39][40].

Obiecująco przedstawiają się wstępne ustalenia z meta-analizy badań nad efektywnością terapii metapoznawczej (ang. metacognitive therapy). Badania miały charakter pilotażowy (małe grupy, brak kontroli placebo), więc do wyników należy podchodzić z dużą ostrożnością[41].

Jedną z form terapii zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego jest terapia ekspozycji i powstrzymywania reakcji, podczas której pacjent razem z terapeutą spisuje listę czynności bądź sytuacji wywołujących niepokój bądź natrętne myśli, po czym pozycjonuje je według subiektywnej skali dyskomfortu, planuje i przeprowadza ekspozycje in vivo ("w realnym życiu")[42] oraz ekspozycje wyobrażeniowe, uczy się powstrzymywać reakcje (powstrzymuje się od "zachowań lub czynności umysłowych, do których się ucieka, aby zmniejszyć wywołane obsesjami napięcie czy lęk bądź zapobiec przewidywanym negatywnym konsekwencjom"[43]), omawia zmiany nasilenia niepokoju i lęku doświadczanych podczas ekspozycji i podtrzymywania reakcji, omawia strategie, których zastosowanie ma utrzymać poprawę oraz zapobiec powtórnemu nasileniu się zaburzenia[44].

Zdarza się, że osoby cierpiące z powodu zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego minimalizują znaczenie niektórych sytuacji, umniejszają uciążliwość niektórych z objawów i twierdzą, że rytuały nie pochłaniają wcale tak dużo czasu - specjaliści wskazują na to, że taki sposób myślenia oraz zwyczaj redukowania dyskomfortu (cierpienia psychicznego) i lęku przy użyciu kompulsji podtrzymuje (nawet wzmacnia) objawy tego zaburzenia, zatem osoba cierpiąca w celu zwiększenia motywacji do leczenia może uświadomić sobie to, co tak naprawdę traci oraz wyobrazić sobie zmiany życiowe po ustąpieniu objawów[45].

Farmakoterapia

W farmakoterapii OCD zalecane są, przede wszystkim, selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI), a dokładniej: escitalopram, fluoksetyna, fluwoksamina, paroksetyna i sertralina. Lekiem drugiego rzutu ma być klomipramina (TCA), ze względu na większe ryzyko wystąpienia skutków ubocznych[46][47]. Jako kolejne rekomendowane są citalopram (SSRI), wenlafaksyna (SNRI) i mirtazapina (NaSSA); w ostatniej kolejności – fenelzyna[11][47].

Efektywność SSRI jako grupy została udowodniona w randomizowanych badaniach kontrolujących efekt placebo. Najwięcej dowodów przemawia za skutecznością fluoksetyny, fluwoksaminy, paroksetyny i sertraliny. Citalopram, escitalopram i wenlafaksyna testowane były w jednym, dwóch badaniach. Dobrze udokumentowana jest też efektywność klomipraminy[25][26][47]. Skuteczność leków SSRI i SNRI nie zależy od nasilenia objawów ZOK[48].

Niektóre neuroleptyki stosowane są w leczeniu skojarzonym, w przypadku oporności na leczenie lub przy niepełnej odpowiedzi terapeutycznej. Istnieją dowody na skuteczność potencjalizacji leczenia antydepresantów arypiprazolem (tylko dwa badania). Niejasna jest kwestia efektywności po dodaniu rysperydonu (4 badania). Nie stwierdzono skuteczności potencjalizacji olanzapiną (2 badania), haloperydolem (1 badanie), paliperydonem (1 badanie) i kwetiapiną (4 badania)[49][50][51]. Co do tej ostatniej, dwa badania mierzące efektywność w połączeniu z citalopramem wykazały skuteczność[52].

Możliwe, że połączenie SSRI i memantyny daje lepsze efekty od terapii samymi antydepresantami. Choć wyniki badań są obiecujące, należy zauważyć, że grupy użyte w nich były niewielkie[53].

Trwają prace nad ustaleniem przydatności litu i leków przeciwpadaczkowych w terapii pacjentów opornych na standardowe leczenie[54].

Nie wygląda na to, by w wypadku ZOK dodatek D-cykloseryny do psychoterapii opartych na ekspozycji zwiększał efektywność leczenia. Wyniki są dość niejednoznaczne – możliwe, że występuje niewielki efekt[55][56].

Inne metody

Dobrze prezentują się wyniki meta-analiz badań nad powtarzalną przezczaszkową stymulacją magnetyczną (ang. repetitive transcranial magnetic stimulation – rTMS): terapia rTMS okazała się bardziej efektywna od terapii placebo. Jedyne ograniczenie to fakt, że w meta-analizach uwzględniano tylko krótkoterminowe skutki oddziaływań metody[57][58].

W przypadku nieskuteczności leczenia zastosowanie znajdują metody psychochirurgiczne (kapsulotomia, traktotomia podogoniasta)[11].

Historia

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Zaburzenia te określane były dawniej jako „nerwica natręctw” i tradycyjnie zaliczane były do zaburzeń nerwicowych.

Opis objawów zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego przedstawił Jean-Étienne Dominique Esquirol w 1838 roku jako postać monomanii pod nazwą dèlire partiel[59]. Objawy natręctw były jednak znane od wieków, ich opisy można znaleźć w dziełach literackich. Niektóre podręczniki psychiatrii podają przykład Lady Makbet w dramacie Williama Shakespeara, która wielokrotnie myła ręce, usiłując zmyć z nich krew i brud[60].

Sztuka, rozrywka i media

Filmy i programy telewizyjne często przedstawiają wyidealizowane wyobrażenia zaburzeń takich jak OCD. Reprezentacje te mogą prowadzić do zwiększenia świadomości społecznej, zrozumienia i sympatii dla takich zaburzeń[61].

  • W filmie Lepiej być nie może (1997) aktor Jack Nicholson wciela się w rolę mężczyzny z OCD. Podczas całego filmu, angażuje się w rytualne zachowania (tj. kompulsje), które zakłócają jego życie interpersonalne i zawodowe, filmową reprezentację psychopatologii, która trafnie przedstawia zakłócenia w funkcjonowaniu i cierpienie związane z OCD[62].
  • Film Naciągacze (2003), wyreżyserowany przez Ridleya Scotta, przedstawia kanciarza o imieniu Roy (Nicolas Cage), który ma zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. Film „rozpoczyna się od Roya w swoim domu, borykającego się z licznymi objawami obsesyjno-kompulsywnymi, które przyjmują formę potrzeby porządku i czystości oraz przymusu trzykrotnego otwierania i zamykania drzwi, przy jednoczesnym głośnym liczeniu, zanim będzie mógł przez nie przejść”[63]
  • W amerykańskim serialu komediodramatycznym Detektyw Monk (2002–2009) tytułowy Adrian Monk boi się zarówno kontaktu z ludźmi, jak i brudu[64][65].
  • Film Dzień świra (2002) opowiada historię Adama Miauczyńskiego, nauczyciela języka polskiego, który zmaga się z natręctwami i otaczającym go światem[66][67].
  • W filmie Aviator (2004) DiCaprio konsultował z ekspertami od zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, żeby lepiej pojąć chorobę, która męczyła Hughesa – wiodącą postać[68].

Klasyfikacja ICD10

kod ICD10 nazwa choroby
ICD-10: F42 Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne
ICD-10: F42.0 Zaburzenie z przewagą myśli czy ruminacji natrętnych
ICD-10: F42.1 Zaburzenie z przewagą czynności natrętnych (rytuały)
ICD-10: F42.2 Myśli i czynności natrętne, mieszane

Przypisy

  1. ↑ a b c Edna B.E.B. Foa Edna B.E.B., ElnaE. Yadin ElnaE., Tracey K.T.K. Lichner Tracey K.T.K., Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Terapia ekspozycji i powstrzymywania reakcji. Poradnik pacjenta. PatrycjaP. Pikiel i inni red., SylwiaS. Pikiel (tłum.), tytuł oryginału: "Treatin your OCD with exposure and response (ritual) prevention therapy. Workbook", Sopot: Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne sp. z o.o., 2016, s. 13, ISBN 978-83-7489-674-0 , druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PWN,
  2. ↑ a b c d e The National Institute of Mental Health (NIMH), Obsessive-Compulsive Disorder [online], www.nimh.nih.gov [dostęp 2019-10-25] .
  3. ↑ Foa E.B., Yadin E., Lichner T.K., Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Terapia ekspozycji i powstrzymywania reakcji. Poradnik pacjenta. P. Pikiel i inni red., S. Pikiel (tłum.), tytuł oryginału: "Treatin your OCD with exposure and response (ritual) prevention therapy. Workbook", Sopot: Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne sp. z o.o., 2016, s. 13-14, ISBN 978-83-7489-674-0, druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PWN.
  4. ↑ Foa E.B., Yadin E., Lichner T.K., Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Terapia ekspozycji i powstrzymywania reakcji. Poradnik pacjenta. P. Pikiel i inni red., S. Pikiel (tłum.), tytuł oryginału: "Treatin your OCD with exposure and response (ritual) prevention therapy. Workbook", Sopot: Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne sp. z o.o., 2016, s. 14, ISBN 978-83-7489-674-0, druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PWN.
  5. ↑ a b c American PsychiatricA.P. Association. American PsychiatricA.P., American Psychiatric Association. DSM-5 TaskA.P.A.D.5. T. Force. American Psychiatric Association. DSM-5 TaskA.P.A.D.5. T., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5., wyd. 5th ed, Arlington, VA: American Psychiatric Association, 2013, s. 237–242, ISBN 978-0-89042-554-1, OCLC 830807378 [dostęp 2019-10-25] .
  6. ↑ Foa E.B., Yadin E., Lichner T.K., Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Terapia ekspozycji i powstrzymywania reakcji. Poradnik pacjenta. P. Pikiel i inni red., S. Pikiel (tłum.), tytuł oryginału: "Treatin your OCD with exposure and response (ritual) prevention therapy. Workbook", Sopot: Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne sp. z o.o., 2016, s. 14, ISBN 978-83-7489-674-0, druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PWN.
  7. ↑ ICD-10. Międzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych. World Health Organization; Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, 2008. s. 227 (231 w pliku PDF). [dostęp 2016-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-09)].
  8. ↑ DSM-IV. [dostęp 2015-09-06].
  9. ↑ Janusz Rybakowski, Ewa Pilaczyńska: Zespół natręctw (obsesyjno-kompulsyjny). W: Stanisław Pużyński, Janusz Rybakowski, Jacek Wciórka: Psychiatria. Wyd. 2. T. 2: Psychiatria kliniczna. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2011, s. 417-418. ISBN 978-83-7609-106-8.
  10. ↑ Wayne K.W.K. Goodman Wayne K.W.K. i inni, Obsessive-compulsive disorder, „The Psychiatric Clinics of North America”, 37 (3), 2014, s. 257–267, DOI: 10.1016/j.psc.2014.06.004, ISSN 1558-3147, PMID: 25150561 [dostęp 2019-10-25] .
  11. ↑ a b c d e Jerzy Landowski, Wiesław Jerzy Cubała: Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. W: Standardy leczenia farmakologicznego niektórych zaburzeń psychicznych. Marek Jarema (red.). Gdańsk: ViaMedica, 2015, s. 212–223. ISBN 978-83-7599-867-2.
  12. ↑ Y.W.Y.W. Chen Y.W.Y.W., S.C.S.C. Dilsaver S.C.S.C., Comorbidity for obsessive-compulsive disorder in bipolar and unipolar disorders, „Psychiatry Research”, 59 (1–2), 1995, s. 57–64, DOI: 10.1016/0165-1781(95)02752-1, ISSN 0165-1781, PMID: 8771221 [dostęp 2019-10-25] .
  13. ↑ Jill N.J.N. Fenske Jill N.J.N., Thomas L.T.L. Schwenk Thomas L.T.L., Obsessive compulsive disorder: diagnosis and management, „American Family Physician”, 80 (3), 2009, s. 239–245, ISSN 1532-0650, PMID: 19621834 [dostęp 2019-10-25] .
  14. ↑ IoannisI. Angelakis IoannisI. i inni, Suicidality in obsessive compulsive disorder (OCD): a systematic review and meta-analysis, „Clinical Psychology Review”, 39, 2015, s. 1–15, DOI: 10.1016/j.cpr.2015.03.002, ISSN 1873-7811, PMID: 25875222 [dostęp 2019-10-25] .
  15. ↑ JoJ. Turner JoJ. i inni, A prospective study of delayed sleep phase syndrome in patients with severe resistant obsessive-compulsive disorder, „World psychiatry: official journal of the World Psychiatric Association (WPA)”, 6 (2), 2007, s. 108–111, ISSN 1723-8617, PMID: 18235868, PMCID: PMC2219909 [dostęp 2019-10-25] .
  16. ↑ Jessica L.J.L. Paterson Jessica L.J.L. i inni, Sleep and obsessive-compulsive disorder (OCD), „Sleep Medicine Reviews”, 17 (6), 2013, s. 465–474, DOI: 10.1016/j.smrv.2012.12.002, ISSN 1532-2955, PMID: 23499210 [dostęp 2019-10-25] .
  17. ↑ Pediatric Obsessive-Compulsive Disorder Differential Diagnoses [online], emedicine.medscape.com [dostęp 2019-10-25] .
  18. ↑ Charles S.Ch.S. Mansueto Charles S.Ch.S., David J.D.J. Keuler David J.D.J., Tic or compulsion?: it’s Tourettic OCD, „Behavior Modification”, 29 (5), 2005, s. 784–799, DOI: 10.1177/0145445505279261, ISSN 0145-4455, PMID: 16046664 [dostęp 2019-10-25] .
  19. ↑ International OCDI.O. Foundation International OCDI.O., OCD and Tourette Syndrome: Re-examining the Relationship [online], International OCD Foundation [dostęp 2019-10-25]  (ang.).
  20. ↑ AmitaiA. Abramovitch AmitaiA. i inni, Meta-Analysis of Intelligence Quotient (IQ) in Obsessive-Compulsive Disorder, „Neuropsychology Review”, 28 (1), 2018, s. 111–120, DOI: 10.1007/s11065-017-9358-0, ISSN 1573-6660, PMID: 28864868 [dostęp 2019-10-25] .
  21. ↑ S.E. Swedo, J.L. Rapoport, H. Leonard, M. Lenane i inni. Obsessive-compulsive disorder in children and adolescents. Clinical phenomenology of 70 consecutive cases. „Archives of General Psychiatry”. 46 (4), s. 335–341, 1989. PMID: 2930330. 
  22. ↑ J.L. Rapoport, S.P. Wise. Obsessive-compulsive disorder: evidence for basal ganglia dysfunction. „Psychopharmacology Bulletin”. 24 (3), s. 380–384, 1988. PMID: 3153497. 
  23. ↑ TomaszT. Srebnicki TomaszT., Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne [online], Medycyna Praktyczna, 17 kwietnia 2014 [dostęp 2022-07-14] .
  24. ↑ LaurenL. Vogel LaurenL., Growing consensus on link between strep and obsessive–compulsive disorder, „Canadian Medical Association Journal”, 190 (3), 2018, E86–E87, DOI: 10.1503/cmaj.109-5545, PMID: 29358206, PMCID: PMC5780272 [dostęp 2022-07-14]  (ang.).
  25. ↑ a b c d e PetrosP. Skapinakis PetrosP. i inni, Pharmacological and psychotherapeutic interventions for management of obsessive-compulsive disorder in adults: a systematic review and network meta-analysis, „The Lancet Psychiatry”, 3 (8), 2016, s. 730–739, DOI: 10.1016/s2215-0366(16)30069-4, ISSN 2215-0366, PMID: 27318812, PMCID: PMC4967667 .
  26. ↑ a b c d Tan ShianT.S. Ming Tan ShianT.S., Network meta-analyses and treatment recommendations for obsessive-compulsive disorder, „The Lancet Psychiatry”, 3 (10), 2016, s. 920–921, DOI: 10.1016/s2215-0366(16)30281-4, ISSN 2215-0366, PMID: 27692263 .
  27. ↑ David F.D.F. Tolin David F.D.F., Can Cognitive Behavioral Therapy for Anxiety and Depression Be Improved with Pharmacotherapy? A Meta-analysis, „Psychiatric Clinics of North America”, 40 (4), 2017, s. 715–738, DOI: 10.1016/j.psc.2017.08.007, ISSN 0193-953X .
  28. ↑ Stefan G.S.G. Hofmann Stefan G.S.G., Jasper A.J.J.A.J. Smits Jasper A.J.J.A.J., Cognitive-behavioral therapy for adult anxiety disorders: a meta-analysis of randomized placebo-controlled trials, „The Journal of Clinical Psychiatry”, 69 (4), 2008, s. 621–632, ISSN 1555-2101, PMID: 18363421, PMCID: PMC2409267 .
  29. ↑ a b AIA. Rosa-Alcazar AIA. i inni, Psychological treatment of obsessive–compulsive disorder: a meta-analysis, „Clinical Psychology Review”, 28 (8), 2008, s. 1310–1325, DOI: 10.1016/j.cpr.2008.07.001, ISSN 0272-7358 .
  30. ↑ Rebecca E.R.E. Stewart Rebecca E.R.E., Dianne L.D.L. Chambless Dianne L.D.L., Cognitive–behavioral therapy for adult anxiety disorders in clinical practice: a meta-analysis of effectiveness studies., „Journal of Consulting and Clinical Psychology”, 77 (4), 2009, s. 595–606, DOI: 10.1037/a0016032, ISSN 1939-2117 .
  31. ↑ a b DeanD. McKay DeanD. i inni, Efficacy of cognitive-behavioral therapy for obsessive–compulsive disorder, „Psychiatry Research”, 225 (3), 2015, s. 236–246, DOI: 10.1016/j.psychres.2014.11.058, ISSN 0165-1781, PMID: 25937054 .
  32. ↑ Joseph K.J.K. Carpenter Joseph K.J.K. i inni, Cognitive behavioral therapy for anxiety and related disorders: A meta-analysis of randomized placebo-controlled trials, „Depression and Anxiety”, 35 (6), 2018, s. 502–514, DOI: 10.1002/da.22728, ISSN 1520-6394, PMID: 29451967, PMCID: PMC5992015 .
  33. ↑ Kristen S.K.S. Springer Kristen S.K.S., Hannah C.H.C. Levy Hannah C.H.C., David F.D.F. Tolin David F.D.F., Remission in CBT for adult anxiety disorders: a meta-analysis, „Clinical Psychology Review”, 61, 2018, s. 1–8, DOI: 10.1016/j.cpr.2018.03.002, ISSN 0272-7358, PMID: 29576326 .
  34. ↑ D.D. Schwartze D.D. i inni, Efficacy of group psychotherapy for obsessive-compulsive disorder: A meta-analysis of randomized controlled trials, „Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders”, 10, 2016, s. 49–61, DOI: 10.1016/j.jocrd.2016.05.001, ISSN 2211-3649 .
  35. ↑ PimP. Cuijpers PimP. i inni, Computer-aided psychotherapy for anxiety disorders: a meta-analytic review, „Cognitive Behaviour Therapy”, 38 (2), 2009, s. 66–82, DOI: 10.1080/16506070802694776, PMID: 20183688 .
  36. ↑ CatrinC. Lewis CatrinC., JenniferJ. Pearce JenniferJ., Jonathan I.J.I. Bisson Jonathan I.J.I., Efficacy, cost-effectiveness and acceptability of self-help interventions for anxiety disorders: systematic review, „The British Journal of Psychiatry”, 200 (1), 2012, s. 15–21, DOI: 10.1192/bjp.bp.110.084756, ISSN 0007-1250, PMID: 22215865 .
  37. ↑ Filip K.F.K. Arnberg Filip K.F.K. i inni, Internet-delivered psychological treatments for mood and anxiety disorders: a systematic review of their efficacy, safety, and cost-effectiveness, „PLOS ONE”, 9 (5), 2014, e98118, DOI: 10.1371/journal.pone.0098118, ISSN 1932-6203, PMID: 24844847, PMCID: PMC4028301 .
  38. ↑ AndreaA. Pozza AndreaA. i inni, Computer-delivered cognitive-behavioural treatments for obsessive compulsive disorder: preliminary meta-analysis of randomized and non-randomized effectiveness trials, „The Cognitive Behaviour Therapist”, 7, 2014, DOI: 10.1017/S1754470X1400021X, ISSN 1754-470X .
  39. ↑ DavideD. Dettore DavideD., AndreaA. Pozza AndreaA., GerhardG. Andersson GerhardG., Efficacy of technology-delivered Cognitive Behavioural Therapy for OCD versus control conditions, and in comparison with therapist-administered CBT: meta-analysis of randomized controlled trials, „Cognitive Behaviour Therapy”, 44 (3), 2015, s. 190–211, DOI: 10.1080/16506073.2015.1005660, PMID: 25705787 .
  40. ↑ Caitlin P.C.P. Pearcy Caitlin P.C.P. i inni, A systematic review and meta-analysis of self-help therapeutic interventions for obsessive–compulsive disorder: Is therapeutic contact key to overall improvement?, „Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry”, 51, 2016, s. 74–83, DOI: 10.1016/j.jbtep.2015.12.007, ISSN 0005-7916, PMID: 26794856 .
  41. ↑ RaminR. Sadeghi RaminR. i inni, A systematic review and meta-analysis on controlled treatment trials of metacognitive therapy for anxiety disorders, „Journal of Research in Medical Sciences”, 20 (9), 2015, s. 901–909, DOI: 10.4103/1735-1995.170632, PMID: 26759579, PMCID: PMC4696377 .
  42. ↑ Foa E.B., Yadin E., Lichner T.K., Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Terapia ekspozycji i powstrzymywania reakcji. Poradnik pacjenta. P. Pikiel i inni red., S. Pikiel (tłum.), tytuł oryginału: "Treatin your OCD with exposure and response (ritual) prevention therapy. Workbook", Sopot: Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne sp. z o.o., 2016, s. 15, ISBN 978-83-7489-674-0, druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PWN.
  43. ↑ Foa E.B., Yadin E., Lichner T.K., Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Terapia ekspozycji i powstrzymywania reakcji. Poradnik pacjenta. P. Pikiel i inni red., S. Pikiel (tłum.), tytuł oryginału: "Treatin your OCD with exposure and response (ritual) prevention therapy. Workbook", Sopot: Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne sp. z o.o., 2016, s. 15, ISBN 978-83-7489-674-0, druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PWN.
  44. ↑ Foa E.B., Yadin E., Lichner T.K., Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Terapia ekspozycji i powstrzymywania reakcji. Poradnik pacjenta. P. Pikiel i inni red., S. Pikiel (tłum.), tytuł oryginału: "Treatin your OCD with exposure and response (ritual) prevention therapy. Workbook", Sopot: Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne sp. z o.o., 2016, s. 15, ISBN 978-83-7489-674-0, druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PWN.
  45. ↑ Foa E.B., Yadin E., Lichner T.K., Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Terapia ekspozycji i powstrzymywania reakcji. Poradnik pacjenta. P. Pikiel i inni red., S. Pikiel (tłum.), tytuł oryginału: "Treatin your OCD with exposure and response (ritual) prevention therapy. Workbook", Sopot: Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne sp. z o.o., 2016, s. 22, ISBN 978-83-7489-674-0, druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PWN.
  46. ↑ J.E. Grant. Clinical practice: Obsessive-compulsive disorder. „N Engl J Med”. 371 (7), s. 646–653, 2014. DOI: 10.1056/NEJMcp1402176. PMID: 25119610. 
  47. ↑ a b c BorwinB. Bandelow BorwinB. i inni, World Federation of Societies of Biological Psychiatry (WFSBP) Guidelines for the Pharmacological Treatment of Anxiety, Obsessive-Compulsive and Post-Traumatic Stress Disorders – First Revision, „The World Journal of Biological Psychiatry”, 9 (4), 2008, s. 248–312, DOI: 10.1080/15622970802465807 .
  48. ↑ Ymkje Anna deY.A. Vries Ymkje Anna deY.A. i inni, Initial severity and antidepressant efficacy for anxiety disorders, obsessive-compulsive disorder, and posttraumatic stress disorder: an individual patient data meta-analysis, „Depression and Anxiety”, 35 (6), 2018, s. 515–522, DOI: 10.1002/da.22737, ISSN 1091-4269, PMID: 29659102 .
  49. ↑ M. Dold, M. Aigner, R. Lanzenberger, S. Kasper. Antipsychotic augmentation of serotonin reuptake inhibitors in treatment-resistant obsessive-compulsive disorder: a meta-analysis of double-blind, randomized, placebo-controlled trials. „Int J Neuropsychopharmacol”. 16 (3), s. 557–574, 2013. DOI: 10.1017/S1461145712000740. PMID: 22932229. 
  50. ↑ D. Veale, S. Miles, N. Smallcombe, H. Ghezai i inni. Atypical antipsychotic augmentation in SSRI treatment refractory obsessive-compulsive disorder: a systematic review and meta-analysis. „BMC Psychiatry”. 14, s. 317, 2014. DOI: 10.1186/s12888-014-0317-5. PMID: 25432131. PMCID: PMC4262998. 
  51. ↑ M.M. Dold M.M., M.M. Aigner M.M., S.S. Kasper S.S., P.4.d.003 – augmentation of serotonin reuptake inhibitors with antipsychotic drugs in treatment-resistant obsessive-compulsive disorder: a meta-analysis, „European Neuropsychopharmacology”, 27, 2017, S1004–S1005, DOI: 10.1016/s0924-977x(17)31764-9, ISSN 0924-977X .
  52. ↑ Alicia RuelazA.R. Maher Alicia RuelazA.R. i inni, Efficacy and comparative effectiveness of atypical antipsychotic medications for off-label uses in adults. A systematic review and meta-analysis., „Journal of the American Medical Association”, 306 (12), 2011, s. 1359–1369, DOI: 10.1001/jama.2011.1360, ISSN 0098-7484, PMID: 21954480 [zarchiwizowane z adresu 2018-07-01] .
  53. ↑ TaroT. Kishi TaroT., YukiY. Matsuda YukiY., NakaoN. Iwata NakaoN., Combination therapy of serotonin reuptake inhibitors and memantine for obsessive–compulsive disorder: a meta-analysis of double-blind, randomized, placebo-controlled trials, „Journal of Alzheimer’s Disease”, 64 (1), 2018, s. 43–48, DOI: 10.3233/jad-180237, ISSN 1387-2877, PMID: 29865079 .
  54. ↑ R.R. Soleimani R.R. i inni, Protocol for a systematic review and meta-analysis of lithium, anticonvulsive or atypical antipsychotic drugs for treatment of refractory obsessive-compulsive disorder, „Journal of Medicine and Life”, 10 (4), 2017, s. 208–215, ISSN 1844-3117, PMID: 29362595, PMCID: PMC5771250 .
  55. ↑ Joseph F.J.F. McGuire Joseph F.J.F. i inni, A meta-analysis of D-cycloserine in exposure-based treatment, „The Journal of Clinical Psychiatry”, 78 (02), 2016, s. 196–206, DOI: 10.4088/jcp.15r10334, ISSN 0160-6689, PMID: 27314661, PMCID: PMC5967394 .
  56. ↑ DavidD. Mataix-Cols DavidD. i inni, D-cycloserine augmentation of exposure-based Cognitive Behavior Therapy for anxiety, obsessive-compulsive, and posttraumatic stress disorders, „JAMA Psychiatry”, 74 (5), 2017, s. 501, DOI: 10.1001/jamapsychiatry.2016.3955, ISSN 2168-622X, PMID: 28122091 [zarchiwizowane z adresu 2019-07-03] .
  57. ↑ Marcelo T.M.T. Berlim Marcelo T.M.T., Nicholas H.N.H. Neufeld Nicholas H.N.H., Frederique Van denF.V. Eynde Frederique Van denF.V., Repetitive transcranial magnetic stimulation (rTMS) for obsessive–compulsive disorder (OCD): An exploratory meta-analysis of randomized and sham-controlled trials, „Journal of Psychiatric Research”, 47 (8), 2013, s. 999–1006, DOI: 10.1016/j.jpsychires.2013.03.022, ISSN 0022-3956, PMID: 23615189 .
  58. ↑ Dong-DongD.D. Zhou Dong-DongD.D. i inni, An updated meta-analysis: Short-term therapeutic effects of repeated transcranial magnetic stimulation in treating obsessive-compulsive disorder, „Journal of Affective Disorders”, 215, 2017, s. 187–196, DOI: 10.1016/j.jad.2017.03.033, ISSN 0165-0327, PMID: 28340445 .
  59. ↑ G.E. Berrios. Obsessive-compulsive disorder: its conceptual history in France during the 19th century. „Comprehensive Psychiatry”. 30 (4), s. 283–295, 1989. PMID: 2667880. 
  60. ↑ Rybakowski i Pilaczyńska 2011 ↓, s. 416.
  61. ↑ Francine R.F.R. Goldberg Francine R.F.R., Turn Box Office Movies Into Mental Health Opportunities: A Literature Review and Resource Guide for Clinicians and Educators [online], 8 lipca 2011 [dostęp 2019-10-25] .
  62. ↑ Is This “As Good as It Gets?”: Popular Media’s Representation of OCD [online], OCD & Related Disorders Program, 5 października 2012 [dostęp 2019-10-25]  (ang.).
  63. ↑ Matchstick Men [online], www.rcpsych.ac.uk/, 22 lutego 2015 [dostęp 2019-10-25] [zarchiwizowane z adresu 2015-02-22] .
  64. ↑ SusanS. Stewart SusanS., Tony Shalhoub – Monk – Television, „The New York Times”, 16 września 2007, ISSN 0362-4331 [dostęp 2019-10-25]  (ang.).
  65. ↑ WHAT IS OCD? [online], usanetwork.com, 17 grudnia 2008 [dostęp 2019-10-25] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-17], Cytat: Obsessive-Compulsive Disorder is familiar to us through the character of Adrian Monk, who faces a daily struggle with his obsessions and compulsions. Although a fictional character, Monk’s plight is a reality for nearly 6 million Americans who suffer from OCD. .
  66. ↑ AdamA. Janus AdamA., Nie tylko drżenie rąk, czyli o neurotyzmie na przykładzie nerwicy natręctw. [online], www.psychologia.net.pl, 1 czerwca 2008 [dostęp 2020-12-15] .
  67. ↑ MonikaM. Piorun MonikaM., „Dzień Świra” w czasach zarazy, czyli dlaczego co czwarty Polak podczas pandemii walczy z nerwicą? [online], naTemat, 14 listopada 2020 [dostęp 2020-12-15] .
  68. ↑ l, Aviator [online], fdb.pl [dostęp 2021-09-19] .

Bibliografia

  • Janusz Rybakowski, Ewa Pilaczyńska: Zespół natręctw (obsesyjno-kompulsyjny). W: Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria. T. 2. Wrocław: Urban & Parner, 2011, s. 416–427. ISBN 978-83-7609-106-8.
  • R.E. Hales, S.C. Yudofsky, G.O. Gabbard: Psychiatria tom II. Warszawa: MediPage, 2012, s. 265–282. ISBN 978-83-61104-30-8.

Linki zewnętrzne

  • Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (klasa chorób):
  • LCCN: sh85093751
  • GND: 4234004-4
  • NDL: 00991324
  • BnF: 11965113x
  • BNCF: 24276
  • NKC: ph123614
  • J9U: 987007541119305171
  • LNB: 000100330
Encyklopedia internetowa:
  • Britannica: science/obsessive-compulsive-disorder
  • Universalis: psychologie-clinique-des-troubles-obsessionnels-compulsifs
  • DSDE: OCD