Krypton

Ten artykuł dotyczy pierwiastka. Zobacz też: inne znaczenia słowa Krypton.

Krypton

brom ← krypton → –

Ar
↑
Kr
↓
Xe

Wygląd

bezbarwny

krypton świecący w silnym polu elektrycznym

Widmo emisyjne kryptonu

Ogólne informacje

Nazwa, symbol, l.a.

krypton, Kr, 36
(łac. krypton)

Grupa, okres, blok

18, 4, p

Stopień utlenienia

Właściwości metaliczne

gaz szlachetny

Masa atomowa

83,798 ± 0,002^[a]^[4]

Stan skupienia

gazowy

Gęstość

3,425 kg/m³^[1]

Temperatura topnienia

−157,38 °C (punkt potrójny)^[1]

Temperatura wrzenia

−153,34 °C^[1]

Numer CAS

7439-90-9

PubChem

5416

Właściwości atomowe

Promień • atomowy • walencyjny • van der Waalsa	obl. 88 pm 110 pm 202 pm
Konfiguracja elektronowa	[Ar]4s²3d¹⁰4p⁶
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 8 (wizualizacja powłok)
Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda	3,00 2,94
Potencjały jonizacyjne	I 1350,8 kJ/mol II 2350,4 kJ/mol III 3565 kJ/mol

Właściwości fizyczne

Punkt potrójny	−157,38 °C; 73,2 kPa^[1]
Punkt krytyczny	−63,67 °C; 5,525 MPa^[2]
Ciepło parowania	9,029 kJ/mol
Ciepło topnienia	1,638 kJ/mol
Ciepło właściwe	248 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	0,00949 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	regularny ściennie centrowany
Prędkość dźwięku	1120 m/s (293,15 K)
Objętość molowa	27,99×10⁻⁶ m³/mol^[5]

Najbardziej stabilne izotopy

izotop	wyst.	o.p.r.	s.r.	e.r. MeV	p.r.
⁷⁸Kr	0,35%	2,3×10²⁰ lat	2×w.e.		⁷⁸Se
⁸⁰Kr	2,25%	stabilny izotop z 44 neutronami
⁸¹Kr	ślady	2×10⁵ lat	w.e.	0,281	⁸¹Br
⁸²Kr	11,6%	stabilny izotop z 46 neutronami
⁸³Kr	11,5%	stabilny izotop z 47 neutronami
⁸⁴Kr	57%	stabilny izotop z 48 neutronami
⁸⁵Kr	{syn.}	10,756 lat	β⁻	0,687	⁸⁵Rb
⁸⁶Kr	17,3%	stabilny izotop z 50 neutronami

Niebezpieczeństwa

Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-09-30]

Globalnie zharmonizowany system
klasyfikacji i oznakowania chemikaliów

Na podstawie podanej karty charakterystyki

Uwaga

Zwroty H

H280

Zwroty P

P410+P403

NFPA 704

Na podstawie
podanego źródła^[3]

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Multimedia w Wikimedia Commons

Hasło w Wikisłowniku

Krypton (Kr; z gr. κρυπτός, kryptos = „ukryty”^[6]^[7]^[8]) – pierwiastek chemiczny z grupy helowców. Bezbarwny, niereaktywny gaz. Został odkryty w 1898 r. przez W. Ramsaya i M.W. Traversa.

Występuje w atmosferze ziemskiej w ilości ok. 1,14 ppm. Jest jednym z produktów rozpadu uranu i plutonu. Ma 32 izotopy z przedziału liczby masowej 69–100 o okresie półtrwania minimum 1 ms^[9]. Trwałe są izotopy 78, 80, 82, 83, 84 i 86.

Jest bardzo słabo reaktywny, podobnie jak inne gazy szlachetne. Reaguje z gazowym fluorem pod wysokim ciśnieniem, tworząc fluorek kryptonu, oraz w specyficznych warunkach z fluorowodorem, dając fluorowodorek kryptonu. Ponadto tworzy kompleksy klatratowe z wodą i hydrochinonem. Dzięki niskiej przewodności cieplnej, podobnie jak argon, wykorzystywany jest do wypełniania żarówek i szyb zespolonych w oknach. Stosowany przy poszukiwaniu rud uranu, jako że jest jednym z produktów jego rozszczepienia. Nie ma znaczenia biologicznego.

Izotop ⁸⁶Kr ma pomarańczowoczerwoną linię w widmie atomowym. Długość fali elektromagnetycznej tej linii stanowiła od 1960 do roku 1983 wzorzec metra w systemie SI^[b]^[10].

Uwagi

↑ W dostępnych komercyjnie produktach mogą występować znaczne odchylenia masy atomowej od podanej, z uwagi na zmianę składu izotopowego w rezultacie nieznanego bądź niezamierzonego frakcjonowania izotopowego (patrz: Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.)). Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność (patrz: Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.)).
↑ Według wzoru: 1 metr = 1 650 763,73 długości fali tej linii.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Lide 2009 ↓, s. 4-69.
↑ Lide 2009 ↓, s. 6-52.
↑ Krypton (nr 00484) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-09-30]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
↑ Wartość dla ciała stałego według: Singman, Charles N. Atomic volume and allotropy of the elements. „Journal of Chemical Education”. 61 (2), s. 137–142, 1984. DOI: 10.1021/ed061p137.
↑ Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 74. OCLC 839118859.
↑ Witold Doroszewski (red.): krypton. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2016-02-03].
↑ Słownik grecko-polski. Zofia Abramowiczówna (red.). T. II. PWN, 1960.
↑ Nudat 2.
↑ JackaJ. Challoner JackaJ., Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Poznań: Publicat, 2018, s. 150, ISBN 978-83-245-2131-9 .

Bibliografia

David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

p • d • e

Układ okresowy pierwiastków

3^[i]

Uue

Ubn

✱

Ubu

Ubb

Ubt

Ubq

Ubp

Ubh

Ubs

...^[ii]

Metale alkaliczne

Metale ziem
alkalicznych

Właściwości
nieznane

↑ Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.
↑ Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.

Substancja lecznicza w klasyfikacji anatomiczno-terapeutyczno-chemicznej (ATC)

V09: Radiofarmaceutyki diagnostyczne

V09A – Ośrodkowy układ nerwowy

V09AA – Związki znakowane technetem 99m Tc	eksametazym bicyzat
V09AB – Związki zawierające jod 123 I	jofetamina jolopryd joflupan
V09AX – Inne środki radiofarmaceutyczne stosowane w diagnostyce OUN	pentetynian indu (111 In) kompleks indu 111 In z 3β-karbometoksy-3β-(4-jodofenylo)-tropanem flutemetamol (18 F) florbetapir (18 F) florbetaben (18 F) flortaucipir (18 F)

V09B – Układ kostny

V09BA – Związki zawierające technet 99m Tc	oksydronian technetu (99m Tc) medronian technetu (99m Tc) pirofosforan technetu (99m Tc) butedronian technetu (99m Tc)

V09C – Układ moczowy

V09CA – Związki zawierające technet 99m Tc	pentetynian technetu (99m Tc) bursztynian technetu (99m Tc) mertiatyd technetu (99m Tc) gluceptan technetu (99m Tc) glukonian technetu (99m Tc)
V09CX – Inne środki radiofarmaceutyczne stosowane w diagnostyce układu moczowego	jodohipuran sodu (123 I) jodohipuran sodu (131 I) diatrizonian sodu (125 I) edetynian chromu (51 Cr)

V09D – Wątroba i układ siateczkowo-śródbłonkowy

V09DA – Związki znakowane technetem 99m Tc	dizofenina etyfenina lidofenina mebrofenina galtyfenina
V09DB – Cząstki i koloidy znakowane technetem 99m Tc	koloidalny siarczek renu kwas fitowy
V09DX – Inne środki radiofarmaceutyczne stosowane w diagnostyce wątroby i układu siateczkowo-śródbłonkowego	kwas tauroselcholowy znakowany selenem 75 Se

V09E – Układ oddechowy

V09EA – Wziewne środki znakowane technetem 99m Tc	kwas pentetynowy
V09EB – Preparaty do wstrzyknięć zawierające technet 99m Tc	makrosalb
V09EX – Inne środki radiofarmaceutyczne stosowane w diagnostyce układu oddechowego	krypton 81m Kr ksenon 127 Xe ksenon 133 Xe

V09F – Tarczyca

V09FX – Różne środki radiofarmaceutyczne stosowane w diagnostyce tarczycy	nadtechnecjan sodu (99m Tc) jodek sodu (123 I) jodek sodu (131 I) jodek sodu (124 I)

V09G – Układ sercowo-naczyniowy

V09GA – Związki znakowane technetem 99m Tc	sestamibi tetrofosmina teboroksym albumina furifosmina apcityd
V09GB – Związki znakowane jodem 125 I	fibrynogen albumina
V09GX – Inne środki radiofarmaceutyczne stosowane w diagnostyce układu sercowo-naczyniowego	chlorek talu (201 Tl) imcyromab znakowany indem 111 In komórki znakowane chromianami (51 Cr)

V09H – Wykrywanie stanów zapalnych i zakażeń

V09HA – Związki znakowane technetem 99m Tc	immunoglobulina połączenie komórek z eksametazymem sulesomab
V09HB – Związki zawierające ind 111 In	komórki znakowane tropolonianem lub oksynian indu (111 In)
V09HX – Inne środki radiofarmaceutyczne stosowane w celu wykrycia stanów zapalnych i zakażeń	cytrynian galu (67 Ga)

V09I – Diagnostyka nowotworów

V09IA – Związki znakowane technetem 99m Tc	DMSA wotumumab depreotyd arcytumomab tektrotyd etarfolatid tilmanocept chlorek trofolastatu
V09IB – Związki znakowane indem 111 In	pentetreotyd satumomab pendetylu kapromab pendetylu
V09IX – Inne środki radiofarmaceutyczne stosowane w diagnostyce nowotworów	jobenguan (123 I) jobenguan (131 I) fludeoksyglukoza (18 F) fluorodopa (18 F) fluorek sodu (18 F) fluorometylocholina (18 F) fluoroetylocholina (18 F) miedź (64 Cu) dotatate piflufolastat (18 F) PSMA–1007 (18 F)

V09X – Inne radiofarmaceutyczne
środki diagnostyczne

V09XA – Związki znakowane jodem 131 I	norcholesterol jodocholesterol (131 I) albumina
V09XX – Różne diagnostyczne środki radiofarmaceutyczne	cyjanokobalamina znakowana 57 Co cyjanokobalamina znakowana 58 Co norcholesterol znakowany 57 Se cytrynian żelaza(III) (59 Fe)