Cytrynian sodu

Cytrynian trisodowy

Kryształy cytrynianu sodu
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 2-hydroksypropano-1,2,3-trikarboksylan trisodu Inne nazwy i oznaczenia farm. łac. natrii citras
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C6H5Na3O7
Inne wzory	C3H4(OH)(COONa)3
Masa molowa	258,07 g/mol
Wygląd	białe kryształy[1]
Identyfikacja
Numer CAS	68-04-2 6132-04-3 (dihydrat)
PubChem	6224
DrugBank	DB09154
SMILES C(C(=O)[O-])C(CC(=O)[O-])(C(=O)[O-])O.[Na+].[Na+].[Na+]
InChI InChI=1S/C6H8O7.3Na/c7-3(8)1-6(13,5(11)12)2-4(9)10;;;/h13H,1-2H2,(H,7,8)(H,9,10)(H,11,12);;;/q;3*+1/p-3 InChIKey HRXKRNGNAMMEHJ-UHFFFAOYSA-K
Właściwości Gęstość 1,76 g/cm³ (18 °C)[2]; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie ok. 425 mg/l[2] w innych rozpuszczalnikach nierozpuszczalny w etanolu[1] Temperatura topnienia 300 °C[1] Temperatura rozkładu 150 °C (odwodnienie dihydratu i pentahydratu)[1]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2024-03-09] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów cytrynian trisodowy dihydrat Substancja w tej postaci nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS[3]. NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[4] 1 1 0   Numer RTECS GE8300000 Dawka śmiertelna LD50 5400 mg/kg (mysz, drogą pokarmową)[3]
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	B05CB02
Farmakokinetyka Działanie regulujące pH krwi Biodostępność 100% (dożylnie)
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania dożylnie
Multimedia w Wikimedia Commons

Cytrynian sodu (łac. natrii citras) – organiczny związek chemiczny z grupy cytrynianów, sól sodowa kwasu cytrynowego. Stosowany jako smakowy i konserwujący dodatek do żywności (E331). „Cytrynian sodu” jest nazwą niejednoznaczną, zazwyczaj odnosi się do cytrynianu trisodowego, może jednak dotyczyć soli disodowej lub monosodowej. Cytrynian trisodowy krystalizuje z roztworów jako sól 2- lub 5,5-wodna^[5].

Cytrynian sodu można otrzymać w reakcji kwasu cytrynowego z wodorotlenkiem, węglanem lub wodorowęglanem sodu.

Zastosowanie

W przemyśle spożywczym cytrynian sodu używany jest jako sekwestrant^[6] oraz jako dodatek smakowy do napojów gazowanych o smaku cytrynowym np. 7 Up czy Sprite. Ponadto jest czynnikiem antykoagulacyjnym przy produkcji jadalnych produktów z krwi^[7].

Wykorzystywany jest jako składnik kąpieli elektrolitycznych chroniący przed utlenianiem^[8], a także jako reduktor do otrzymywania wolnych metali w formie nanocząstek z ich soli^[9].

W chemii i biochemii stosowany jest m.in. jako składnik buforów, m.in. tzw. SSC (z ang. saline sodium citrate: NaCl–cytrynian sodu)^[10]. Jest też składnikiem odczynnika Benedicta^[11] służącego do wykrywania cukrów redukujących i aldehydów.

W medycynie stosowany jako składnik roztworów do wypełniania cewników do hemodializ poza zabiegami w celu zapobiegania powstawania skrzepów. Jego obecność pozwala na stosowanie niższych stężeń heparyny, dzięki czemu po przedostaniu się roztworu do krwiobiegu obniżone jest ryzyko związane z układowym zaburzeniem krzepliwości^[12].

Spożycie roztworu cytrynianu sodowego przed wysiłkiem fizycznym może wpłynąć korzystnie na wynik. Efekt taki stwierdzono po spożyciu przez wytrenowanych sportowców 1 litra roztworu 0,5 g cytrynianu sodowego/kg masy ciała na 2 godziny przed biegiem na 5 km. Przyjęcie takiej ilości związku często powoduje jednak dolegliwości ze strony układu pokarmowego^[13].

Przypisy