Komisariat Straży Granicznej „Myszyniec”

Komisariat Straży Granicznej „Myszyniec”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat Straży Celnej „Dąbrowy”
Organizacja
Dyslokacja	Myszyniec
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 2 Obwód SG „Przasnysz” Obwód SG „Łomża”

Komisariat Straży Granicznej „Myszyniec” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną^[1]. Od połowy 1921 jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922^[3]. Komisariat Straży Celnej „Dąbrowy” i komisariat Straży Celnej „Czarnia”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, weszły w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Chorzele”^[4].

1 czerwca 1921 w Dąbrowach stacjonowała jeszcze 2 kompania celna 1 batalionu celnego. Posiadała ona swoje placówki w miejscowościach: Antonia, Dabrowy, Łosicha, Perły, Cyk, Ruchaje, Surowe i Czarni^[5]. Na przełomie roku 1921/1922 ochronę granicy państwowej w tym rejonie od pododdziałów 1 batalionu celnego przejęła Straż Celna^[5].

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[6]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Myszyniec”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanych komisariatów Straży Celnej^[7]. Na podstawie rozkazu Mazowieckiego Inspektora Okręgowego z 2 kwietnia 1928, komisariat „Dąbrowa” został przesunięty do Myszyńca^[8].

 Osobne artykuły: 1 Batalion Celny, Komisariat Straży Celnej „Dąbrowy” i Komisariat Straży Celnej „Czarnia”.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[9]. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Myszyniec” do Inspektoratu Granicznego nr 2 „Przasnysz” i określił jego strukturę organizacyjną^[7]. Rozkazem Mazowieckiego Inspektora Okręgowego nr 6 z 15 maja 1928 komisariat „Czernia” przemianowany został w podkomisariat „Krukowo” i podporządkowany komisariatowi „Myszyniec”^[10]. Rozkazem Mazowieckiego Inspektora Okręgowego nr 7 z 25 maja 1928 placówka II linii „Grabowo” przeniesiona została do komisariatu SG „Myszyniec”^[11]. Rozkazem nr 9 z 18 października 1929 w sprawie reorganizacji mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu^[12]. Rozkazem nr 4/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 20 października 1931 zniesiono placówkę SG „Kadzidło”^[13]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 w sprawach [...] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówkę I linii „Antonia Gronzkie”^[14]. Rozkaz komendanta Straży Granicznej płk. Jana Jura-Gorzechowskiego z 10 maja 1938 w sprawie terminologii w odniesieniu do władz i jednostek formacji, wydany w związku z rozkazami KSG z 25 i 29 kwietnia 1938 roku, przemianował inspektoraty graniczne na obwody Straży Granicznej z dodaniem nazwy miejscowości, w której jednostka stacjonuje. Jednocześnie nakazał używanie w stosunku do kierowników komisariatów i placówek nowych terminów: „komendant komisariatu” i „dowódca placówki”^[15]. Komisariat wszedł w skład struktury Obwodu Straży Granicznej „Przasnysz”. Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski wydzielił komisariat „Myszyniec” z Obwodu SG „Przasnysz” i przydzielił go do Obwodu SG „Łomża”^[16]. Rozkazem KGSG nr 12/39, z dniem 1 VII 1939 zniesiono placówkę II linii „Ostrołęka” i posterunek SG „Goniądz”^[17]

Służba graniczna

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Kolno” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Chorzele” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Leman” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Krukowo” − październik 1929

Działania w 1939

 Osobny artykuł: Oddział Wydzielony „Myszyniec”.

W początkach maja 1939 komisariat otrzymał pluton wzmocnienia w sile 60 rezerwistów dowodzony przez ppor. Hisztyna. Utworzono też 2 patrole minerskie z wcześniej specjalnie przeszkolonych strażników. Dowódcą jednego z patroli został kpr. Szymocha. Patrole minerskie zaminowały mosty w Myszyńcu i w Zawodziu. Na mostach ustanowiono posterunki, zaczęto również budować zasieki i kopać rowy przeciwczołgowe, rezerwistami wzmocniono placówki^[18].

Tuż przed północą z 31 sierpnia na 1 września 1939 do komisariatu Straży Granicznej „Myszyniec” przedostał się przez granicę agent i zameldował komendantowi kpt. Smakoszowi, że pododdziały niemieckiej 1 Brygady Kawalerii stoją na granicy, a na wysokości placówek SG „Pełty” i „Dąbrowy” rozlokował się 1 pułk Ułanów Królewieckich. We wszystkich wysuniętych pododdziałach 18 Dywizji Piechoty od 19.00 zarządzone było ostre pogotowie^[19].

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
komisarz	Bronisław Benit [a]	1928 − 1929
kapitan	Wacław Smakosz	był IX 1939[21]
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy przodownik	Marian Marczyński	? - 24 I 1939 [22]	komenda obwodu
starszy strażnik podchorąży	Kazimierz Hischtin	1 V 1939[23] –

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w marcu 1928^[7]:

• komenda − Myszyniec
• podkomisariat Straży Granicznej „Krukowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Pudełko”
• placówka Straży Granicznej I linii „Warmiak Duży”
• placówka Straży Granicznej I linii „Dąbrowy”
• placówka Straży Granicznej I linii „Pełty”
• placówka Straży Granicznej I linii „Ruchaje”
• placówka Straży Granicznej I linii „Zaręby”
• placówka Straży Granicznej II linii „Myszyniec”
• placówka Straży Granicznej II linii „Krukowo”

Organizacja komisariatu w październiku 1929^[12]:

• 1/2 komenda − Myszyniec
• placówka Straży Granicznej I linii „Warmiak Duży”
• placówka Straży Granicznej I linii „Dąbrowy”
• placówka Straży Granicznej I linii „Pełty”
• placówka Straży Granicznej II linii „Myszyniec”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kadzidło” → zniesiona w 1931
• placówka Straży Granicznej II linii „Ostrołęka” → zniesiona lipcu w 1939

Organizacja komisariatu w 1933 i 1934^[24]:

• komenda − Myszyniec
• placówka Straży Granicznej I linii „Warmiak Duży”
• placówka Straży Granicznej I linii „Dąbrowy”
• placówka Straży Granicznej I linii „Pełty”
• placówka Straży Granicznej I linii „Łosicha”
• placówka Straży Granicznej II linii „Myszyniec”
• placówka Straży Granicznej II linii „Ostrołęka”

Organizacja komisariatu w 1937^[24]:

• komenda − Myszyniec
• placówka Straży Granicznej I linii „Warmiak Duży”
• placówka Straży Granicznej I linii „Dąbrowy”
• placówka Straży Granicznej I linii „Pełty”
• placówka Straży Granicznej I linii „Antonina Grądzkie”
• placówka Straży Granicznej II linii „Myszyniec”
• placówka Straży Granicznej II linii „Ostrołęka”

Organizacja komisariatu w 1939^[24] (wg Polaka):

• komenda − Myszyniec
• placówka Straży Granicznej I linii „Warmiak Duży”
• placówka Straży Granicznej I linii „Dąbrowy”
• placówka Straży Granicznej I linii „Pełty”
• placówka Straży Granicznej I linii „Antonina” ???
• placówka Straży Granicznej I linii „Grodzkie”???
• placówka Straży Granicznej II linii „Myszyniec”
• placówka Straży Granicznej II linii „Ostrołęka”

Organizacja komisariatu w 1939^[25] (wg Sobczaka):

• komenda − Myszyniec
• placówka Straży Granicznej I linii „Warmiak Duży”
• placówka Straży Granicznej I linii „Dąbrowy”
• placówka Straży Granicznej I linii „Pełty”
• placówka Straży Granicznej II linii „Myszyniec”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kadzidło”
• placówka Straży Granicznej II linii „Ostrołęka”

Organizacja komisariatu w sierpniu 1939^[18] (wg Rosta):

• komenda − Myszyniec
• placówka Straży Granicznej I linii „Warmiak Duży”
• placówka Straży Granicznej I linii „Antonia-Grądzkie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Dąbrowy”
• placówka Straży Granicznej I linii „Łosicha”
• placówka Straży Granicznej I linii „Pełty”
• placówka Straży Granicznej II linii „Myszyniec”
• posterunek Straży Granicznej „Łyse”
• posterunek Straży Granicznej „Ostrołęka”

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-00.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażaków oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918–1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Piotr Popławski. Walki odwrotowe OW „Myszyniec” w rejonie Wydmusy – Zalesie 1 września 1939 roku. „Białostockie Teki Historyczne”. 33, s. 275-295, 2015. Białystok. ISSN 1425-1930. 
• Kazimierz Pluta-Czachowski, Władysław Wujcik. Walki 18 Dywizji Piechoty w wojnie obronnej 1939 r. (od 1.9. do 10.9.). cz.I. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3, s. 143-182, 1985. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
• Stanisław Rost. Oddział Wydzielony „Myszyniec”. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 2, s. 331-336, 1981. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
• Antoni Krzysztof Sobczak: Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej w Ciechanowie w latach 1928–1939. Przyczynek do historii. 2014. [dostęp 2017-03-14].
• Odpisy z kronik komisariatów Inspektoratu Granicznego „Łomża” w latach 1937–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy organizacyjne Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.