Martin Landau

Martin Landau

Martin Landau (1968)
Data i miejsce urodzenia	20 czerwca 1928 Nowy Jork
Data i miejsce śmierci	16 lipca 2017 Los Angeles
Zawód	aktor, producent filmowy
Współmałżonek	Barbara Bain (1957–1993; rozwód); dwie córki: Susan i Juliet
Lata aktywności	1956–2017
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Martin Landau (ur. 20 czerwca 1928 w Nowym Jorku, zm. 15 lipca 2017 w Los Angeles^[1]) – amerykański aktor i producent filmowy i telewizyjny. Laureat Oscara. W Polsce najbardziej pamiętany jako komandor John Koenig w serialu sci-fi Kosmos 1999 (1975–1977).

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w rodzinie żydowsko-amerykańskiej jako syn Selmy (z domu Buchman) i Morrisa Landau^[2], mechanika austriackiego pochodzenia^[3]. W wieku 17 lat rozpoczął pracę jako rysownik w „Daily News”, w latach 40. i 50. był asystentem Gusa Edsona podczas pracy nad komiksem The Gumps^[4].

Twórczość Charliego Chaplina wywarła przemożny wpływ na jego późniejsze życie. Pracował w letnim magazynie w Nowej Anglii, a w 1955 został przyjęty do Actors Studio, gdzie studiował pod kierunkiem Lee Strasberga, Elii Kazana i Harolda Clurmana^[5] wspólnie ze Steve’em McQueenem.

Kariera

W 1957 zadebiutował na Broadwayu w sztuce Delberta Manna Środek nocy (Middle of the Night)^[6]. Zachęcony przez swojego mentora Lee Strasberga, był wykładowcą aktorstwa, a wśród jego słuchaczy znaleźli się Jack Nicholson i Anjelica Huston.

W latach 50. pojawił się w takich serialach telewizyjnych jak Armstrong Circle Theatre i Schlitz Playhouse, a także The Big Story, Maverick i Rawhide. Zadebiutował na kinowym ekranie jako porucznik Marshall w dramacie wojennym Lewisa Milestone’a Wzgórze Pork Chop (Pork Chop Hill, 1959) o wojnie koreańskiej z Gregorym Peckiem. Swój pierwszy większy sukces odniósł w roli homoseksualnego poplecznika złoczyńcy w dreszczowcu Alfreda Hitchcocka Północ, północny zachód (North by Northwest, 1959) u boku Cary’ego Granta^[7]. Landau miał kwitnącą karierę, grając gościnne role w serialach telewizyjnych przerywanych sporadycznymi rolami filmowymi. Grał rzymskiego generała w Kleopatrze (1963), Kajfasza w Opowieściach wszech czasów (1965) i Wodza Krzywe Nogi w westernie komediowym Johna Sturgesa Na szlaku Alleluja (1965). Największą popularność przyniosła mu rola mistrza kamuflażu Rollina Handa w serialu CBS Mission: Impossible (1966–1969), za którą otrzymał nagrodę Złotego Globu i trzykrotnie był nominowany do nagrody Emmy. Pojawił się także gościnnie w jednym z odcinków serialu NBC Columbo (1973)^[8].

Był dwukrotnie nominowany do nagrody Oscara; za postać Abe Karatza w dramacie Francisa Forda Coppoli Tucker. Konstruktor marzeń (Tucker: The Man and His Dream, 1988) oraz za rolę Judah Rosenthala w komediodramacie Woody’ego Allena Zbrodnie i wykroczenia (Crimes and Misdemeanors, 1989)^[9]. Drugoplanowa kreacja podstarzałego aktora Béli Lugosiego, przyjaciela głównego bohatera, niegdyś gwiazdy horrorów, w komediodramacie Tima Burtona Ed Wood (1994) przyniosła mu w 1995 roku nagrodę Oscara, Złotego Globu, Saturna, American Comedy Award, CableACE i nominację do nagrody BAFTA^[10].

Życie prywatne

31 stycznia 1957 poślubił Barbarę Bain, odtwórczynię głównej roli żeńskiej w serialu Kosmos 1999. Miał z nią dwie córki – Susan Meredith (producentkę) i Juliet Rose (aktorkę).

Filmografia

Filmy fabularne

• 1959: Wzgórze Pork Chop (Pork Chop Hill) jako porucznik Marshall
• 1959: Północ, północny zachód (North by Northwest) jako Leonard
• 1963: Kleopatra (Cleopatra) jako Rufio
• 1965: Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told) jako Kajfasz
• 1965: Na szlaku Alleluja (The Hallelujah Trail) jako Wódz Krzywe Nogi
• 1979: Meteor jako major generał Adlon
• 1982: Zagłada domu Usherów (The Fall of the House of Usher) jako Roderick Usher
• 1988: Tucker. Konstruktor marzeń (Tucker: The Man and His Dream) jako Abe Karatz
• 1989: Zbrodnie i wykroczenia (Crimes and Misdemeanors) jako Judah Rosenthal
• 1990: Śmierć przychodzi o świcie (By Dawn's Early Light) jako prezydent Stanów Zjednoczonych
• 1993: Sliver jako Alex Parsons
• 1994: Na rozstaju (Intersection) jako Neal
• 1994: Ed Wood jako Béla Lugosi
• 1995: Józef (Joseph) jako Jakub
• 1996: Ludzie miasta (City Hall) jako sędzia Walter Stern
• 1996: Pinokio (The New Adventures of Pinocchio) jako Geppetto
• 1998: Z Archiwum X: Pokonać przyszłość (The X Files) jako dr Alvin Kurtzweil
• 1998: Hazardziści (Rounders) jako Abe Petrovsky
• 1999: Jeździec bez głowy (Sleepy Hollow) jako Peter Van Garrett
• 1999: Ed TV jako Al
• 2001: Majestic (The Majestic) jako Harry Trimble
• 2004: Aryjska para (The Aryan Couple) jako Joseph Krauzenberg
• 2009: 9 jako 2 (głos)
• 2013: Anna Nicole (jako James Howard Marshall)

Seriale TV

• 1959: Strefa mroku (The Twilight Zone) jako Dan Hotaling
• 1963: Po tamtej stronie (The Outer Limits) jako Andro
• 1966–1969: Mission: Impossible jako Rollin Hand
• 1973: Columbo jako Dexter i Norman Paris
• 1975–1977: Cosmos 1999 (Space 1999) jako komandor John Koenig
• 2000: U zarania (In the Beginning) jako Abraham
• 2004–2005: Bez śladu (Without a Trace) jako Frank Malone
• 2006: Ekipa: 3. sezon (Entourage) jako Bob Ryan
• 2008: Ekipa: 5. sezon (Entourage) jako Bob Ryan

Nagrody

Przypisy

Bibliografia

• Martin Landau. T. 16: Kolekcja Alfred Hitchcock Przedstawia. Poznań: Oxford Educational Sp. z o.o., listopad 2009, s. 6. ISBN 978-83-252-0756-4.
• Martin Landau w bazie IMDb (ang.)
• Martin Landau w bazie Filmweb
• Martin Landau w bazie Notable Names Database (ang.)
• Martin Landau w Internetowej Bazie Filmowej (fdb.pl)