Teizm

Teizm (gr. θεoς „bóg”) – wiara w istnienie Boga, bogów lub bogiń, którzy są osobami ingerującymi w losy świata lub jest on ich dziełem; czuwającymi nad biegiem wydarzeń lub podtrzymującymi świat w istnieniu oraz pogląd^[1] filozoficzno-religijny^[2] głoszący, że tacy bogowie istnieją; wiara w Boga lub bogów bez odrzucania objawienia, co jest charakterystyczne dla deizmu^[3][4].

Antonimem pojęcia "teizm" jest "ateizm", czyli zaprzeczenie istnienia Boga lub bogów^[1].

Relacje z religiami

Głównym źródłem poglądów teistycznych są religie.

• Przykładowe religie teistyczne: chrześcijaństwo, hinduizm (większość odłamów), islam, judaizm, zaratusztrianizm.
• Istnieją również religie (oraz duchowe ścieżki) o przeciwnym do teizmu, nonteistycznym światopoglądzie: buddyzm, dżinizm, konfucjanizm, taoizm.

Klasyfikacja poglądów dotyczących istnienia Boga

Wyróżnia się trzy zasadnicze nurty poglądowe dotyczące istnienia Boga:

• teizm – wiara lub opinia, że istnieje Bóg lub bogowie
• ateizm – odrzucenie twierdzenia, że istnieje Bóg lub bogowie.
• agnostycyzm – opinia, że obecnie nie można jednoznacznie wskazać, czy Bóg lub bogowie istnieją, czy nie^[5].

Klasyfikacja teizmu

Podkategoriami teizmu są:

• politeizm – pogląd, że istnieje wielu bogów lub bogiń
  • monolatria – wiara w wielu bogów, ale kult obejmuje tylko jednego z nich
  • katenoteizm – specyficzny rodzaj monolatrii, w której główne bóstwo jest czczone w danym czasie
  • animalizm – wiara w bogów mających sylwetkę zwierząt
• monoteizm – pogląd, że istnieje tylko jeden Bóg; jest standardową praktyką używanie słowa Bóg wielką literą, gdy odnosimy się do Boga monoteistycznych systemów wierzeń
  • deizm – wiara w Boga, który nie ingeruje w losy świata
  • panteizm – wiara, że Bóg jest tożsamy ze światem
  • pandeizm – połączenie deizmu i panteizmu
  • panenteizm – wiara, że świat jest częścią Boga

Stany przejściowe między monoteizmem a politeizmem:

• henoteizm – wiara w wielu bogów, z których jeden jest najwyższym bóstwem

Argumenty teistów

Uzasadnienie dla istnienia Boga przedstawiali przeważnie zwolennicy monoteistycznych religii. Do najczęstszych argumentów na rzecz wyboru teizmu należą:

• Argument kosmologiczny – zwany argumentem z Pierwszej Przyczyny. Także w wersji kalam.
• Argument teleologiczny – odwołujący się do projektu obserwowanego w przyrodzie.
• Argument ontologiczny – z pojęcia Boga.

Przypisy

Zobacz hasło teizm w Wikisłowniku

Bibliografia

• RichardR. Swinburne RichardR., Czy istnieje Bóg? IreneuszI. Ziemiński (tłum.), Poznań: W Drodze, 1999, ISBN 83-7033-370-2, OCLC 749894301 .brak strony (książka)
• Stephen M. Barr "Współczesna fizyka a wiara w Boga", Techtra, 2005
• Gottfried Wilhelm Leibniz "Teodycea O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła", PWN, 2001
• John Hick "Argumenty za istnieniem Boga", Społeczny Instytut Wydawniczy, Kraków, 1994
• Rafał S. Niziński "Między teizmem a panteizmem. Charlesa Hartshornea procesualna filozofia Boga" KUL, ISBN 83-7363-045-7
• Ronald Nash, "Faith & Reason. Searching for rational faith.", Zondervan Publishing House; ISBN 0-310-29401-0

Linki zewnętrzne

• Jacek Wojtysiak Ostrożna wiedza teisty
• Jacek Wojtysiak Między ślepotą człowieka a dyskrecją Boga w ramach dialogu z niewierzącymi
• "W poszukiwaniu Wielkiego Zegarmistrza" – buddyjskie spojrzenie na koncepcję osobowego stwórcy

• TrentT. Dougherty TrentT., Skeptical Theism, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 25 stycznia 2014, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-31]  (ang.). (Teizm sceptyczny)