Tadeusz Reichstein

Tadeusz Reichstein
Ilustracja
Państwo działania

Szwajcaria

Data i miejsce urodzenia

20 lipca 1897
Włocławek

Data i miejsce śmierci

1 sierpnia 1996
Bazylea

profesor
Specjalność: biochemia
Alma Mater

ETHZ

Uczelnia

Uniwersytet w Bazylei

Nagrody

Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny
Medal Copleya

Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Reichstein[1][2][3][4], Tadeus Reichstein[5][6][7][8] (ur. 20 lipca 1897 we Włocławku, zm. 1 sierpnia 1996 w Bazylei) – szwajcarski biochemik pochodzenia polsko-żydowskiego[4], laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 1950 r[5].

Życiorys

Urodził się w zasymilowanej żydowskiej rodzinie Isidora Reichsteina (zm. 1931)[7] i Gustavy Brockmann (zm. 1964)[9]. Miał 4 młodszych braci[8]. Imię otrzymał na cześć Tadeusza Kościuszki[10][1]. Dzieciństwo spędził w Kijowie, gdzie jego ojciec był inżynierem oraz w Jenie w Turyngii, gdzie uczęszczał do szkoły[5]. Gdy miał 8 lat wraz z rodzicami wyemigrował do Szwajcarii, gdzie w 1914 r. rodzina otrzymała szwajcarskie obywatelstwo[11]. W Zurychu studiował chemię na Politechnice Federalnej (ETHZ), uzyskując dyplom w 1920 r. W 1922 roku uzyskał doktorat i kontynuował pracę na ETHZ, gdzie w latach 1930–1938 był profesorem chemii organicznej. W latach 1938–1967 był profesorem Uniwersytetu w Bazylei.

W 1952 r. został wybrany na członka zagranicznego Royal Society w Londynie, w 1994 r. został członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk[12].

W 1933 r. zsyntetyzował kwas askorbinowy (niezależnie od W.N. Hawortha), w 1936 r. wyizolował kortyzon, wyizolował również inne hormony kory nadnercza. Za prace dotyczące chemicznej struktury i biologicznego działania hormonów kory nadnercza w 1950 r. otrzymał Nagrodę Nobla (wspólnie z Ph.St. Henchem i E.C. Kendallem).

Tablica pamiątkowa na domu Reichsteina w Bazylei.

W okresie międzywojennym kilkukrotnie odwiedził Polskę i mieszkającą w niej rodzinę. Część jego krewnych zginęła podczas II wojny światowej w obozach zagłady[13]. Wspierał rozwój Polaków studiujących i pracujących na uczelniach szwajcarskich, fundując im stypendia[4]. W 1947 r. otrzymał doktorat honoris causa Sorbony w Paryżu, w 1978 r. Uniwersytetu Polskiego w Londynie, a w 1995 r. Akademii Medycznej w Gdańsku. Od 1994 r. członek zagraniczny PAN[2]. Od 1988 r. był członkiem honorowym Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, otrzymał Medal „Zasłużony dla Włocławka”, a w 1994 r. honorowe obywatelstwo miasta. Laureat Medalu Copleya.

Zmarł w 1996 r. w Bazylei[8], został pochowany na tamtejszym cmentarzu żydowskim[1].

Życie prywatne

W 1927 r. poślubił Henriette Louise Quarles van Ufford, pochodzącą z holenderskiej rodziny arystokratycznej. Mieli córkę Ruth, ur. w 1933 r.[8]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c BolesławB. Rutkowski BolesławB., Tadeusz Reichstein – nasz noblista, „Gazeta AMG”, 3/2017, s. 35–36 [dostęp 2023-04-19] .
  2. ↑ a b Reichstein, Tadeusz [online], Polska Akademia Nauk, 1 lutego 2020 [dostęp 2023-04-19] .
  3. ↑ Reichstein Tadeusz, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-04-19] .
  4. ↑ a b c StanisławS. Sterkowicz StanisławS., Pamięci profesora Tadeusza Reichsteina. Wspomnienie w 110. rocznicę urodzin pierwszego polskiego pochodzenia noblisty w dziedzinie medycyny, „Meritum”, 4/2007, art. nr 5 [zarchiwizowane 2014-02-21] .
  5. ↑ a b c Tadeus Reichstein. Biographical [online], NobelPrize.org [dostęp 2023-04-19]  (ang.).
  6. ↑ Tadeus Reichstein, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-04-19]  (ang.).
  7. ↑ a b MiriamM. Rothschild MiriamM., Tadeus Reichstein. 20 July 1897 — 1 August 1996, „Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society”, 45, 1999, s. 449–467, DOI: 10.1098/rsbm.1999.0030 [dostęp 2023-04-19]  (ang.).
  8. ↑ a b c d Tadeus Reichstein (July 20, 1897 – August 1, 1996), [w:] Historisches Seminar Basel [online], Universität Basel, 2010 [dostęp 2023-04-19]  (ang.).
  9. ↑ May B.M.B. Broda May B.M.B., East European Jewish Migration to Switzerland and the Formation of “New Women”. The New Life of Gustawa Reichstein-Brokman (1875-1964), [w:] East European Jews in Switzerland, De Gruyter, 2013, s. 149–177, DOI: 10.1515/9783110300710.149, ISBN 978-3-11-030071-0  (ang.).
  10. ↑ Tadeusz Reichstein, www.nasze.kujawsko-pomorskie.pl [zarchiwizowane 2019-10-07] .
  11. ↑ UweU. Böhm UweU., Reichstein, Taddeus, [w:] WernerW. Gerabek (red.), Enzyklopädie Medizingeschichte, Berlin: Walter de Gruyter, 2005, s. 1229, ISBN 3-11-015714-4, OCLC 57964854  (niem.).
  12. ↑ Ilu Polaków dostało Nagrodę Nobla? Będziecie zdziwieni. „Newsweek”, 2010-10-01. 
  13. ↑ RenataR. Kudeł RenataR., Wielki nieznany – Tadeusz Reichstein. Rozmowa z prof. dr hab. med. Stanisławem Sterkowiczem [online], Gazeta Pomorska, 14 grudnia 2009 [dostęp 2023-04-19] .

Linki zewnętrzne

  • Reichstein, Tadeus, [w:] Index of Botanists [online], Harvard University Herbaria & Libraries [dostęp 2023-04-19]  (ang.).
  • p
  • d
  • e
XX wiek
XXI wiek

Nobel

  • p
  • d
  • e
Laureaci Medalu Copleya (XX wiek)

Kontrola autorytatywna (osoba):
  • ISNI: 0000000109615464
  • VIAF: 26912896
  • LCCN: nr90007166
  • GND: 118934236
  • SUDOC: 256927944
  • NKC: nlk20010094871
  • CiNii: DA0356718X
  • PLWABN: 9810549780605606
  • NUKAT: n96210707
  • J9U: 987007499127805171
  • WorldCat: lccn-nr90007166
Encyklopedia internetowa:
  • PWN: 3966801
  • Britannica: biography/Tadeus-Reichstein
  • Universalis: tadeus-reichstein
  • БРЭ: 3504463
  • NE.se: tadeus-reichstein
  • SNL: Tadeus_Reichstein
  • Catalana: 0054750
  • DSDE: Tadeusz_Reichstein
  • identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 52290
Identyfikatory zewnętrzne:
  • PAN: REICHSTEIN, Tadeusz
  • Scopus: 57099162200