Jaraczewo

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Jaraczewo

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Dwór w Jaraczewie (Chytrów)


Herb	Flaga

Państwo

Polska

Województwo

wielkopolskie

Powiat

jarociński

Gmina

Jaraczewo

Prawa miejskie

1519–1934 i od 2016

Burmistrz

Dariusz Strugała

Powierzchnia

10,08^[1] km²

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość

1374^[1]
136^[1] os./km²

Strefa numeracyjna

Kod pocztowy

63-233

Tablice rejestracyjne

PJA

Położenie na mapie gminy Jaraczewo

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa wielkopolskiego

Położenie na mapie powiatu jarocińskiego

51°58′13,0″N 17°17′46,2″E/51,970278 17,296167

TERC (TERYT)

3006014^[2]

SIMC

0199088

Urząd miejski

ul. Jarocińska 1
63-233 Jaraczewo

Multimedia w Wikimedia Commons

Strona internetowa

BIP

Jaraczewo (daw. Jaraczew) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie jarocińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Jaraczewo.

Położenie

Miasto położone jest przy drodze krajowej nr 12 Łęknica-Leszno-Jaraczewo-Kalisz-Dorohusk, ok. 10 km na zachód od Jarocina, ok. 45 km na północny zachód od Ostrowa i ok. 70 km na południowy wschód od Poznania.

Nazwa

Miejscowość ma metrykę średniowieczną. Nazwa notowana od XIV wieku i miała prawie cały czas tą samą formę: 1394 Benek de Jaraczewo, 1401 de Iaraczewo, 1415 Jeraczewo, 1498 de Iaraczewo, 1510 Jaraczewo villa, Jaraczew oppidium, 1620 Jaraczewo Villa, 1674 Iaraczew oppidium, Jaraczewo, 1789 Miasteczko Jaraczew, 1882 Jaraczew lub Jaraczewo. Nazwa pochodzi od nazwy osobowej Jaracz^[3].

Historia

W latach 1519–1934 Jaraczewo posiadało prawa miejskie. Miejscowość była gniazdem rodowym wielkopolskiej rodziny szlacheckiej Jaraczewskich herbu Zaremba, do których należała przez cztery wieki. W XV wieku przedstawiciele rodu ufundowali w miejscowości kościół, w którym znajdowały się portrety fundatorów oraz ich groby rodowe m.in. Adama Jaraczewskiego zm. w 1657 roku uczestnika bitwy pod Chocimiem oraz potopu szwedzkiego^[4]^[5].

Do II rozbioru Polski (1793) Jaraczewo leżało w województwie kaliskim; w wyniku rozbioru województwo kaliskie zostało włączone do Królestwa Prus, do prowincji Prusy Południowe.

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze pruskim. Jako miasto opisał ją XIX wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. W 1811 znajdowało się w nim 34 domy z 560 mieszkańcami, a w 1837 ich liczba wzrosła do 817. W 1871 roku w miejscowości było 92 domy, w których zamieszkiwało 1105 mieszkańców w tym 832 katolików, 147 żydów i 126 ewangelików. W 1875 roku liczba mieszkańców spadła do 1068. W mieście mieszkało wówczas 298 analfabetów^[4].

Pod koniec XIX wieku Jaraczewscy utracili majątki w mieście. W 1882 roku znajdował się w nim kościół katolicki, synagoga, kilkuklasowa szkoła elementarna, urząd poborowy (podatkowy) oraz pocztowy, a także kasa pożyczkowa, kółko włościańskie, trzy gorzelnie oraz fabryka serów. W mieście w XIX wieku odbywały się cztery jarmarki rocznie^[4].

Słownik odnotowuje również odkrycie archeologiczne jakie miało miejsce w okolicy miejscowości. W XIX wieku wykopano brązowe pierścienie i ostrze żelazne oszczepu^[4].

Pod koniec II wojny światowej 9 lutego 1945 roku na okolicznym polu rozbił się amerykański bombowiec. W katastrofie zginęło 5 żołnierzy. Miejsce to zostało upamiętnione krzyżem i tablicą.

1 stycznia 2016 roku Jaraczewo odzyskało prawa miejskie^[6].

W 2022 r. zamieszkiwało je 1374 osób^[1].

29 grudnia 2022 roku w Parku im. Powstańców Wielkopolskich w Jaraczewie odsłonięto poświęcony Powstańcom pomnik.^[7]

Zabytki

rynek miejski z ośmioma wylotami ulic i zabudową głównie z XIX wieku;
kościół klasycystyczny św. Marii Magdaleny z XIX wieku;
dwór z pierwszej połowy XIX wieku.

Wspólnoty wyznaniowe

W mieście znajduje się jedna parafia rzymskokatolicka:

parafia św. Marii Magdaleny

Osoby związane z miejscowością

W Jaraczewie pochowany został w 1831 roku Adam Jaraczewski polski generał, który zmarł w czasie powstania listopadowego^[8]^[5].

Współpraca

Fragment rynku
Miejsce śmierci lotników amerykańskich w 1945
Kościół św. Marii Magdaleny

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ Rejestr TERYT [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-10-18] .
↑ Rymut 1997 ↓, s. 90.
↑ ^a ^b ^c ^d Jaraczew lub Jaraczewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 445 .
↑ ^a ^b Adam Boniecki 1905 ↓.
↑ Dz.U. z 2015 r. poz. 1083
↑ Portal, W Jaraczewie odsłonięto pomnik Powstańców Wielkopolskich [ZDJĘCIA] [online], Jarocinska.pl: Wiadomości z Jarocina. Z ostatniej chwili, dzisiaj w Jarocinie, 29 grudnia 2022 [dostęp 2024-01-27] (pol.).
↑ Marek Tarczyński 1980 ↓.

Bibliografia

Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. IV, J-Kn, hasło "Jaraczewo". Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 2001, s. 90. ISBN 83-87623-36-9.
Marek Tarczyński: Generalicja powstania listopadowego. Warszawa: 1980, s. 62.
Adam Boniecki: Herbarz Polski (tom VIII str. 236: Jaraczewscy v. Jaraczowscy h. Zaremba z Jaraczewa, w powiecie pyzdrskim). Warszawa: skład główny Gebethner i Wolff, 1905, s. 236.

Linki zewnętrzne

Strona Gminy Jaraczewo
Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej – Jaraczewo
Interaktywna mapa Gminy Jaraczewo. mapapolski.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-04)].
Jaraczew lub Jaraczewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 445 .

Miasta województwa wielkopolskiego

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Gmina Jaraczewo

Siedziba gminy: Jaraczewo

Miasto	Jaraczewo
Wsie	Bielejewo Brzostów Cerekwica Nowa Cerekwica Stara Gola Góra Łobez Łobzowiec Łowęcice Łukaszewo Niedźwiady Nosków Panienka Parzęczew Poręba Rusko Strzyżewko Suchorzewko Wojciechowo Zalesie
Osada	Janów
Osady leśne	Budy Osiek Parzęczew Smolarnia
Integralne części wsi	Kapalica

Powiat jarociński

Miasta	Jaraczewo Jarocin Żerków
Gminy miejsko-wiejskie	Jaraczewo Jarocin Żerków
Gminy wiejskie	Kotlin

Powiat jarociński (1919–1975)

Siedziba powiatu – Jarocin

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta (1919–75)	Jaraczew (do 1934) Jarocin Nowe Miasto (do 1934) Pleszew (← 1932–55 →) Żerków
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Czermin (do 1954) Gołuchów (do 1954) Jaraczew(o) Jarocin Kotlin Nowe Miasto nad Wartą Pleszew (do 1954) Szymanowice (← 1948–54) Żerków
Gromady (1954–72)	Boguszyn (1954–71) Broniszewice (1954–55 →) Bronów (1954–55 →) Chrzan (1954–59) Chwalęcin (1954–59) Cielcza (1954–59) Czermin (1954–55 →) Dobieszczyzna (1954–71) Dobranadzieja (1954–55 →) Golina (1954–71) Gołuchów (1954–55 →) Góra (1954–71) Jaraczewo (1954–72) Jarocin (1960–72) Kotlin (1954–72) Kowalew (1954–55 →) Kucharki (1954–55 →) Kuczków (1954–55 →) Mieszków (1954–71) Nosków (1954–61) Nowe Miasto n/Wartą (1954–72) Prusy (1954–61) Przybysław (1954–71) Rusko (1954–71) Sławoszew (1954–61) Śmiełów (1954–59) Taczanów II (1954–55 →) Tomice (1954–55 →) Tursko (1954–55 →) Wieczyn (1954–55 →) Wilkowyja (1954–59) Witaszyce (1954–72) Wola Książęca (1954–59) Wronów (1954–55 →) Zawidowice (1954–55 →) Żerków (1954–72)

Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) ^OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.