Erwin Schrödinger

Erwin Schrödinger

Państwo działania	Austria
Data i miejsce urodzenia	12 sierpnia 1887 Wiedeń
Data i miejsce śmierci	4 stycznia 1961 Wiedeń
profesor
Specjalność: fizyka
Alma Mater	Uniwersytet Wiedeński
Uczelnia	politechnika w Stuttgarcie, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet w Zurychu, Uniwersytet Fryderyka Wilhelma, Uniwersytet w Oksfordzie, Uniwersytet w Grazu
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Erwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger (ur. 12 sierpnia 1887 w Wiedniu, zm. 4 stycznia 1961 tamże) – austriacki fizyk teoretyk, jeden z twórców mechaniki kwantowej, laureat Nagrody Nobla z dziedziny fizyki w roku 1933^[1] za prace nad matematycznym sformułowaniem mechaniki falowej^[2]. W co najmniej jednym z rankingów fizyków znalazł się w pierwszej dziesiątce wszech czasów^[3].

Życiorys

Jedyny syn Rudolfa i Georginy Schrödingerów. Po skończeniu gimnazjum zaczął studiować fizykę i matematykę na Uniwersytecie w Wiedniu. Był profesorem: politechniki w Stuttgarcie (1920), Uniwersytetu we Wrocławiu (1921), Uniwersytetu w Zurychu (1921– 1927), Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma w Berlinie (1927–1933), Uniwersytetu w Oksfordzie (–1935), Uniwersytetu w Grazu (1936–1938) oraz w Institute for Advanced Studies w Dublinie (1940–1955).

W 1926 w ciągu sześciu miesięcy opublikował cztery artykuły dające początek falowemu ujęciu mechaniki kwantowej. Pierwszy z nich to Quantisierung als Eigenwertproblem (Kwantyzacja jako zagadnienie własne, zob. równanie własne w mechanice kwantowej) opublikowany w „Annalen der Physik”, (4), 79, (1926), 361-376.

Jest również autorem książki What is Life? (wyd. 1944), w której dowodzi, że życie można ujmować w kategoriach przechowywania i przekazywania informacji biologicznej. Napisał w niej także, że aby zrozumieć życie, należy złamać kod dziedziczenia. Książka ta stała się inspiracją do rozmyślań nad teorią dziedziczenia dla wielu twórców biologii molekularnej, włączając w to m.in. takich wybitnych badaczy jak Francis Crick i James D. Watson.

W 1933 roku został uhonorowany wraz z Paulem Dirakiem Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki za „odkrycie nowych, płodnych aspektów teorii atomów i ich zastosowanie”.

Główną zasługą Schrödingera było ujęcie problemu kwantowania jako problemu wartości własnych. Jest autorem tzw. równania falowego (równania Schrödingera), które w mechanice kwantowej ma podstawowe znaczenie. Stworzył podwaliny rachunku zaburzeń, zajmował się też termodynamiką statystyczną i teorią barw.

Życie prywatne

W 1920 roku ożenił się z Annemarie Bertel. Przez pewien czas pozostawał równolegle w nieformalnym związku z Hildą March (żoną fizyka Arthura Marcha); z obiema kobietami zamieszkał na Wyspach Brytyjskich. Miał trzy nieślubne córki:^[4]

• Ruth – z Hildą, ur. w Innsbrucku;
• Nicole – z Sheilą Greene, ur. w Dublinie;
• Lindę – z Kate Nolan, ur. również w Dublinie.

Publikacje

Część prac Schrödingera zawiera zbiór Collected Papers on Wave Mechanics z 1928 roku^[5].

Wykaz książek Schrödingera, opublikowany w Notable Names Database, obejmuje^[6]:

• 1935: Science and the Human Temperament (Science, Theory and Mind);
• 1944: What is Life?: The Physical Aspect of the Living Cell;
• 1946: Statistical Thermodynamics;
• 1949: Gedichte (poezja);
• 1950: Space-Time Structure;
• 1954: Nature and the Greeks (historia);
  • 2017: Przyroda i Grecy. Nauki przyrodnicze i humanistyczne, tłum. Kazimierz Napiórkowski, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, ISBN 978-83-7683139-8.
• 1958: Mind and Matter;
• 1961: My World View (niem. Meine Weltansicht).

W języku polskim w roku 1998 ukazała się książka: Czym jest życie? Fizyczne aspekty żywej komórki. Umysł i materia. Szkice autobiograficzne (What is Life? The Physical Aspect of the Living Cell. Mind and Matter. Autobiographical Sketches), wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa, ISBN 83-7180-759-7^[7].

Odznaczenia

• 1956: Order Pour le Mérite (Niemcy)^[8]
• 1957: Odznaka Honorowa za Naukę i Sztukę (Austria)^[9]

Zobacz też

• kot Schrödingera

Przypisy

Bibliografia

• Nagrody Nobla. Leksykon PWN, BeataB. Tarnowska (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13393-7, OCLC 830213964 .brak strony (książka)

Linki zewnętrzne

Polskojęzyczne

• Czym jest życie?
• Tomasz Miller, Nie tylko kot, czyli to i owo o Erwinie Schrödingerze, kanał Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych na YouTube, 15 czerwca 2016 [dostęp 2023-04-14].

Anglojęzyczne

• John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Erwin Schrödinger w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
• Erwin Schrödinger, publikacje na www books.google.com (ok.550 pozycji)
• Walter J. Moore,Walter John Moore, A Life of Erwin Schrödinger, Cambridge University Press, 26 sie 1994
• John Gribbin, Erwin Schrodinger and the Quantum Revolution, John Wiley & Sons, 15 mar 2013]