François Arago
 | |||
| Data i miejsce urodzenia | 26 lutego 1786 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 2 października 1853 | ||
| Zawód, zajęcie | polityk i naukowiec: astronom, fizyk | ||
 | |||
| |||
François Jean Dominique Arago (kat.: Francesc Joan Dominic Aragò) (ur. 26 lutego 1786 w Estagel pod Perpignan w departamencie Pireneje Wschodnie, zm. 2 października 1853 w Paryżu) – francuski naukowiec i polityk; fizyk, astronom i matematyk. Profesor paryskiego École polytechnique, dyrektor Obserwatorium Paryskiego, członek Francuskiej Akademii Nauk[1], laureat Medalu Copleya (1825) i Medalu Rumforda (1850); premier Drugiej Republiki, minister floty i minister wojny.
Jako fizyk Arago zajmował się optyką, m.in. dowodami falowej natury światła[1] przez badanie polaryzacji. Miał też wkład do fizyki atmosfery.
Życiorys
Pochodzenie
François Arago był najstarszym z czterech braci:
- Jean (1788–1836) wyemigrował do Ameryki i został generałem w armii meksykańskiej;
- Jacques Étienne Victor (1799–1855) wziął udział jako rysownik w wyprawie badawczej Louisa de Fercineta na pokładzie statku Uranie w latach 1817–1821, a po powrocie do Francji poświęcił się dziennikarstwu i dramatopisarstwu;
- czwarty z rodzeństwa, Étienne Vincent (1802–1892), podobno współpracował z Balzakiem, a od 1822 do 1847 napisał znaczną liczbę utworów dramatycznych, głównie we współpracy z innymi autorami.
Kariera badawcza
François studiował na École polytechnique w Paryżu, gdzie później został wykładowcą. Prowadził badania nad polaryzacją światła. Odkrył skręcenie płaszczyzny polaryzacji światła przez kryształ kwarcu (1811), chromosferę Słońca (1840), wykrył związek pomiędzy zorzą polarną i burzami magnetycznymi. Wyznaczył również tzw. południk paryski.
Od 1809 członek Akademii Nauk. W latach 1843–1853 był dyrektorem obserwatorium paryskiego. Był członkiem honorowym Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk[2].
Polityka
Od 5 kwietnia 1848 do 11 maja 1848 piastował urząd ministra wojny Francji, a już od lutego tego roku był ministrem floty. Przyczynił się do zniesienia niewolnictwa w koloniach francuskich[3].
Upamiętnienie
Nazewnictwo
- Od François Arago pochodzi nazwa planetoidy (1005) Arago.
- W Le Vésinet jego nazwiskiem nazwano jedną z ulic.
Inne formy
- Jego nazwisko pojawiło się na liście 72 nazwisk na wieży Eiffla[4].
- W Perpignan w rodzinnych stronach postawiono mu pomnik.
Dzieła
- Dominique Arago: Œuvres complètes. – Paris : Baudry/Gide 1854–1862 (Hrsg.: J. A. Barral).
Przypisy
- ↑ a b Arago Dominique François Jean, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-10-05] .
- ↑ Aleksander Kraushar, Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk 1800–1832 : monografia historyczna osnuta na źródłach archiwalnych. Ks. 4, Czasy polistopadowe : epilog : 1831–1836, 1906, s. 478.
- ↑ red. Włodzimierz Zonna: Kopernik - Astronomia - Astronautyka - przewodnik encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 30. (pol.). Tekst dekretu: Abolition de l'esclavage, 1848
- ↑ The Names of the 72 Scientists Listed on the Borders of Each of the Four Sides of the Eiffel Tower. toureiffel.paris. [dostęp 2011-11-20]. (ang.).
Bibliografia
- MauriceM. Daumas MauriceM., Arago, 1786–1853, wyd. [2e ed.], Paris: Belin, 1987, ISBN 2-7011-1122-6, OCLC 301027549 .
- François Sarda: Les Arago. François et les autres. – Paris : Tallandier, 2002; ISBN 2-84734-005-X (słowo wstępne Emmanuel Le Roy Ladurie).
Linki zewnętrzne
John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: François Arago w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)- Wyszukiwarka books.google.pl: inauthor: "François Dominique Arago (Physicien, Homme politique, France)"
- François Arago – dzieła w bibliotece Polona
- p
- d
- e
Ministrowie obrony Francji
| Ministrowie wojny (1791-1940) |
|
|---|---|
| Ministrowie wojny Francji Vichy (1940-1944) |
|
| Komisarze wojenni Wolnej Francji (1941-1944) |
|
| Minister obrony (od 1944) |
|
- p
- d
- e
| Burbonowie | |
|---|---|
| Monarchia lipcowa | |
| II Republika |
|
| II Cesarstwo /Rząd Tymczasowy |
|
| III Republika |
|
| Francja Vichy/ Rząd Tymczasowy | |
| IV Republika |
|
| V Republika |
|
- p
- d
- e
| Strona południowo-zachodnia | |
|---|---|
| Strona południowo-wschodnia | |
| Strona północno-zachodnia | |
| Strona północno-wschodnia |
- p
- d
- e
Laureaci Medalu Copleya (XIX wiek)
- p
- d
- e
Laureaci Medalu Rumforda
| XVIII wiek |
|
|---|---|
| XIX wiek |
|
| XX wiek |
|
| XXI wiek |
|
- p
- d
- e
| pojęcia podstawowe |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| postulaty | |||||||
| przekształcenia współrzędnych |
| ||||||
| zjawiska |
| ||||||
| typy cząstek według prędkości | |||||||
| prędkości nadświetlne | |||||||
| formalizm czasoprzestrzenny |
| ||||||
| dowody doświadczalne |
| ||||||
| dzieje | |||||||
| uczeni |
| ||||||
| powiązane teorie |
|
Kontrola autorytatywna (osoba):
- ISNI: 0000000122809159
- VIAF: 64023378
- LCCN: n50052497
- GND: 118847767
- LIBRIS: 31fhkknm3bldlrc
- BnF: 120403630
- SUDOC: 028600630
- SBN: SBLV148813
- NLA: 35263984
- NKC: xx0071834
- BNE: XX834328
- NTA: 071104623
- BIBSYS: 90360059
- CiNii: DA03133634
- Open Library: OL7104877A, OL1962966A
- PLWABN: 9810646728505606
- NUKAT: n00713775
- J9U: 987007298865105171
- PTBNP: 33993
- CANTIC: a10690074
- NSK: 000128325
- CONOR: 227404387
- BNC: 000393586
- ΕΒΕ: 239022
- BLBNB: 001480062
- LIH: LNB:MQO;=BJ
- WorldCat: lccn-n50052497
Encyklopedia internetowa:
- PWN: 3870604
- Britannica: biography/Francois-Arago
- Universalis: francois-arago, arago-f-en-bref
- NE.se: francois-arago
- SNL: Dominique_François_Jean_Arago
- VLE: dominique-francois-jean-arago
- Catalana: 0004715
- DSDE: François_Arago
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 3499
Identyfikatory zewnętrzne:
- MacTutor: Arago
