Paschalis II

Paschalis II

Paschalius Secundus

Ranierius
Papież Biskup Rzymu
Kraj działania	Państwo Kościelne
Data i miejsce urodzenia	ok. 1053/55 Bieda di Galeata
Data i miejsce śmierci	21 stycznia 1118 Rzym
Miejsce pochówku	bazylika św. Jana na Lateranie
Papież
Okres sprawowania	1099-1118
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Sakra biskupia	14 sierpnia 1099
Kreacja kardynalska	ok. 1078 Grzegorz VII
Kościół tytularny	San Clemente
Pontyfikat	13 sierpnia 1099
Multimedia w Wikimedia Commons

Paschalis II (łac. Paschalius II, właśc. Rainierus OSB; ur. ok. 1053/55^[1] w Bieda di Galeata, zm. 21 stycznia 1118 w Rzymie^[2]) – papież w okresie od 13 sierpnia 1099 do 21 stycznia 1118^[3].

Życiorys

Wczesne życie

Rainiero urodził się w Bieda w Romanii około połowy XI stulecia. W młodości wstąpił do zakonu benedyktynów, jednak jego macierzysty klasztor nie jest znany. Przypuszczalnie był to dom zakonny należący do kongregacji kluniackiej^[3]. Następnie przybył do Rzymu, gdzie papież Grzegorz VII mianował go kardynałem prezbiterem od św. Klemensa (ok. 1078)^[a]; wcześniej był opatem klasztoru od św. Wawrzyńca za Murami^[2]. W czasie schizmy antypapieża Klemensa III (1084-1100) stał po stronie prawowitych papieży Grzegorza VII, Wiktora III (1087) i Urbana II. Brał udział w papieskiej elekcji 1088 jako reprezentant kardynałów prezbiterów. W latach 1089-1090 działał jako legat Urbana II w południowej Francji i Hiszpanii^[2]. Jego imię widnieje wśród sygnatariuszy bulli papieskiej z dnia 6 lutego 1094.

Pontyfikat

Po śmierci Urbana II (29 lipca 1099) Rainiero zorganizował w swoim kościele tytularnym papieską elekcję 1099, w wyniku której 13 sierpnia 1099 został wybrany na papieża. Przyjął imię Paschalis II i następnego dnia został konsekrowany przez kardynała biskupa Ostii, Odona.

Sytuacja Paschalisa II na początku pontyfikatu była dość trudna, bowiem wciąż żył antypapież Klemens III, którego popierał cesarz Henryk IV Salicki. Z pomocą Normanów z południa Włoch zdołał jednak usunąć Klemensa III z Rzymu^[2]. Antypapież zmarł we wrześniu 1100 roku, a jego dwaj następcy Teodoryk (1100-1101) i Albert (1102) nie zyskali większego poparcia i zostali szybko schwytani i uwięzieni^[3]. Nadal jednak trwał konflikt z Henrykiem IV, gdyż Paschalis II ponowił zakaz inwestytury świeckiej, czemu cesarz nie chciał się podporządkować^[3]. Dodatkowo w celu wzmocnienia rywalizującej z Cesarstwem Danii usamodzielnił kościół skandynawski tworząc w 1104^[4] arcybiskupstwo w Lund. Wcześniej Kościół w Skandynawii podlegał arcybiskupstwu Bremy.

W 1105 Henryk IV został zmuszony do abdykacji na rzecz swego syna Henryka V^[3]. Mniej więcej w tym samym czasie przedstawiciele procesarskiej frakcji wśród arystokracji rzymskiej obwołali nowego antypapieża Sylwestra IV, jednakże bunt ten został szybko zdławiony i antypapież musiał uciekać z Rzymu. Z uwagi na problemy wewnętrzne Henryk V początkowo skłaniał się ku ugodzie z papieżem, jednak po uporaniu się z opozycją powrócił do polityki ojca^[3]. Paschalis II na kolejnych synodach w Guastalla (1106), Benewencie (1107) i na Lateranie (1110) odmawiał mu prawa do inwestytury świeckiej, wobec czego Henryk zdecydował się w końcu na zbrojną wyprawę na Rzym celem uzyskania korony cesarskiej i prawa do inwestytury^[2].

9 lutego 1111 papież i Henryk potajemnie doszli do porozumienia^[2]. Henryk V zrezygnował z prawa do inwestytury i zgodził się na wolny wybór biskupów, a w zamian biskupi i opaci niemieccy musieli zwrócić wszystkie regalia, które otrzymali od monarchów od czasów Karola Wielkiego^[2]. Kiedy trzy dni później, postanowienia ugody zostały odczytane w trakcie uroczystości koronacyjnych w bazylice watykańskiej, niemieccy duchowni i świeccy zaprotestowali, wskutek czego uroczystości przerwano, a układu nie ratyfikowano^[2]. Doszło do rozruchów, w wyniku których wojska niemieckie opanowały miasto. Paschalis II i jego 16 kardynałów zostało uwięzionych^[3] i przewiezionych do Albano. Tam Henryk V zagroził papieżowi depozycją i uznaniem zapomnianego już wówczas antypapieża Sylwestra IV, który od wygnania z Rzymu w 1105 żył pod opieką hrabiego Wernera z Ankony i nigdy nie wyrzekł się roszczeń do papiestwa^[2]. W tym stanie rzeczy Paschalis II uznał roszczenia cesarza i 12 kwietnia 1111 roku doszło do zawarcia układu w Ponte Mammolo^[2]. W zamian za uznanie prawa cesarza do inwestytury Henryk uwolnił papieża i kardynałów z niewoli i zmusił do abdykacji Sylwestra IV. 13 kwietnia 1111 Paschalis II koronował Henryka na cesarza^[2].

Układ z Ponte Mammolo został jednogłośnie potępiony przez zwolenników reformy gregoriańskiej jako zdrada interesów Kościoła i zaprzepaszczenie przez Paschalisa działań jego poprzedników; sprzeciwiło mu się także wielu kardynałów^[2]. W tym stanie rzeczy Paschalis II na synodzie laterańskim w marcu 1112 roku potępił układ i uznał go za zawarty pod przymusem, a zatem nieważny^[2]. Jednak dwóch kardynałów najmocniej krytykujących papieża za ten układ (Robert de Paris i Gregorio de Ceccano) zostało pozbawionych swych godności, a kilku innych odsunięto od pracy w kurii papieskiej. Cztery lata później Paschalis ponownie potępił inwestyturę świecką. Na synodzie w Vienne, papież obłożył ekskomuniką Henryka V^[3].

Henryk V początkowo nie mógł zareagować na zerwanie układu z Ponte Mammolo, gdyż miał problemy z opozycją wewnątrz Niemiec, której przewodził książę saski Lotar III, jednak w 1116 podjął ponowną wyprawę do Rzymu. Cesarz chciał zapobiec także wykonaniu testamentu Matyldy Toskańskiej (zm. 1115), która zapisała swoje ziemie Kościołowi. W 1117 Rzym ponownie znalazł się pod okupacją niemiecką, jednak Paschalis II zdążył go wcześniej opuścić i udał się do Benewentu^[3]. Do Rzymu powrócił dopiero kilka dni przed śmiercią^[3].

Spór z cesarzem o inwestyturę odbijał się dużym echem także we Francji i Anglii. Początkowo władcy tych krajów próbowali podążać śladami cesarza, jednak dość szybko doszło tam do zawarcia kompromisu (Francja 1104, Anglia 1107).

Krótko po wyborze, do Paschalisa II dotarła wiadomość o zdobyciu Jerozolimy przez wojska I krucjaty; papież przez cały swój pontyfikat wspierał ruch krucjatowy^[3]. Zatwierdził regułę Joannitów, bullą z 15 lutego 1113 roku. Mianował co najmniej 67 nowych kardynałów.

Papież Paschalis II powrócił z Benewentu do Rzymu, 14 stycznia 1118 roku i zmarł tydzień później w Zamku św. Anioła^[2]. Pochowano go w bazylice laterańskiej.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• K. Dopierała, Księga papieży, Wyd. Pallotinum, Poznań 1996
• H.W. Klewitz, Reformpapsttum und Kardinalkolleg, Darmstadt 1957
• I.S. Robinson, The Papacy 1073-1198. Continuity and Innovations, Cambridge University Press 1990
• R. Hüls, Kardinäle, Klerus und Kirchen Roms: 1049-1130, Tybinga 1977
• Pope Paschal II. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2012-12-01]. (ang.).