Krętakowate

Krętakowate

Gyrinidae[1]
Latreille, 1810
Krętak pospolity (Gyrinus natator)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze drapieżne
(bez rangi)	Hydradephaga
Rodzina	krętakowate
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Krętakowate (Gyrinidae) – rodzina wodnych chrząszczy z podrzędu drapieżnych, wchodząca w skład kladu Hydradephaga. Przystosowane do życia na powierzchni wody, gdzie pływają, tworząc po torze kolistym lub spiralnym. Obejmują około 900 gatunków. Rozprzestrzenione na całym świecie.

Morfologia

Chrząszcze średniej wielkości. Gatunki europejskie nie przekraczają centymetra długości^[2]. Rodzina ta posiada kilka cech apomorficznych wyróżniających ją na tle wszystkich chrząszczy, w tym: podzielone oczy złożone, krótkie czułki o asymetrycznym i kubkowatym trzonku, zbitej, prawie trójkątnej nóżce i krótkim biczyku oraz środkowe i tylne odnóża w podobny sposób zmodyfikowane do pływania^[3].

Ciało w obrysie owalne, o grzbietowej części wypukłej, a brzusznej nieco z tyłu wyniesionej. Głowa szeroka i krótka. Oczy złożone podzielone poprzecznym wyrostkiem na dwie części, z których jedna znajduje się na grzbietowej, a druga na brzusznej stronie głowy, przez co chrząszcz wygląda na czterookiego. Górna para służy do obserwowania tego co nad, a dolna tego co pod powierzchnią wody. Przedplecze trapezowate, znacznie szersze niż długie, ku przodowi zwężone. Śródplecze i zaplecze krótkie i zespolone ze sobą. Pokrywy odsłaniające przynajmniej częściowo analny sternit. Przedpiersie krótkie, z niewielkim wyrostkiem. Śródpiersie i zapiersie romboidalne i zespolone ze sobą. Na epistrernitach i epimerytach śródtułowia oraz episternitach zatułowia obecne głębokie wklęśnięcie dla odnóży przednich. Od zapiersia odchodzą boczne skrzydełka odgraniczające biodra środkowych i tylnych par odnóży. Epimeryty zatułowia uwstecznione, bywają wciągnięte w szew metapleuralny. Odnóża przednie normalnie rozwinięte, chwytne, środkowe i tylne zaś pławne, spłaszczone, o wielu częściach zredukowanych, pokryte długimi włoskami. Odwłok 8-segmentowy, przy czym I sternit niewidoczny. Dymorfizm płciowy uwidoczniony w postaci rozszerzonych w przylgi członów stóp przednich odnóży samców^[2].

Larwy również przystosowane do życia w wodzie. Wyposażone są w 10 par skrzelotchawek rozlokowanych po bokach odwłoka^[2]. Ich muskulaturę jest charakterystyczna dla rodziny^[3].

Biologia i ekologia

Krętakowate są drapieżnikami, przystosowanymi do życia na powierzchni wód słodkich i słonbawych, a więc wchodzącymi w skład ich pleustonu. Żyją zarówno w wodach stojących jak i bieżących. Po powierzchni poruszają się szybko, zataczając koła i spirale. Niekiedy zatrzymują się na wystających kamieniach lub pływających liściach. Mimo że dobrze nurkują, to, żeby woda nie wypierała ich na powierzchnię, muszą się czegoś przytrzymywać. Zwykle występują w zgrupowaniach, często wielogatunkowych, co ułatwia im wypatrywanie ofiar. Żywią się żywymi i martwymi owadami uwięzionymi na powierzchni wody^[2][4].

Imagines żyją długo i zimują. Cykl rozwojowy larw trwa od 25 do 48 dni^[2].

Rozprzestrzenienie

Rodzina rozsiedlona kosmopolitycznie, znana ze wszystkich kontynentów z wyjątkiem Antarktydy. Najwięcej gatunków opisano z Azji Południowo-Wschodniej oraz Afryki^[3]. W Polsce stwierdzono 13 gatunków^[5] z tej rodziny. w tym 4 występują pospolicie, m.in. krętak pospolity (Gyrinus natator), a występowanie jednego – Gyrinus colymbus – na terenie kraju wymaga potwierdzenia.

Systematyka

Dawniej zaliczano tu 3 podrodziny: Gyrininae, Enhydrinae i Orectochilinae^[2]. Po wyróżnieniu Spanglerogyrinae, taksony te obniżone zostały do rangi plemion w obrębie Gyrininae^[6]. W 2012 roku do osobnej podrodziny przeniesiono rodzaj Heterogyrus. W związku z tym wyróżnia się obecnie 3 podrodziny krętakowatych, z których dwie pierwsze są monotypowe, a ostatnia liczy około 900 opisanych gatunków^[3]:

• Spanglerogyrinae
• Heterogyrinae
• Gyrininae

Przypisy